مجله پژوهش های فلسفی

مقاله علمی- پژوهشی

رابطه عشق الهی و عشق به دیگری از دیدگاه سورن کی‌یرکگور

مرضیه بیگدلی؛ بیژن عبدالکریمی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 1-12

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59248.3644

چکیده

این نوشتار از چرایی سخن کییرکگور در باب عشق نشأت می‌گیرد. کییرکگور، آغازگر جریان فلسفی اگزیستانسیالیسم و یکی از الهی‌دانان بزرگ قرن نوزدهم به شمار می‌آید. عشق، یکی از ارکان اساسی تفکر کی‌یرکگور ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

«یقین اخلاقی»؛ یک مفهوم، چند دیدگاه (ارزیابی دو رویکرد نسبی و مطلق در باب «یقین ‌اخلاقی» با تکیه بر در باب یقین ویتگنشتاین)

محمد سعید عبداللهی؛ محسن جوادی؛ محمد لگنهاوزن

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 13-29

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58699.3609

چکیده

یکی از مفاهیم اخلاقیِ مهمی که در سال‌های گذشته ذهن بسیاری از فیلسوفان را به خود مشغول داشته، مفهوم «یقین اخلاقی» است. این معنی که آیا گزاره‌های اخلاقی‌ای وجود دارند که آن چنان یقینی به بار‌آورند ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

رویکرد نظریه-برهانی به مفهوم پیامد منطقی، و نقد تارسکی به آن

حمید علایی نژاد؛ مرتضی حاج حسینی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 30-49

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50993.3160

چکیده

بنابر تعریف نظریه-برهانی از مفهوم پیامد منطقی، جملۀ پیامد منطقی مجموعه مقدّمات محسوب می‌شود اگر از برهانی برای وجود داشته باشد. تارسکی استدلال می‌کند که با افزایش هر تعداد قاعده به نظام‌های ... بیشتر بنابر تعریف نظریه-برهانی از مفهوم پیامد منطقی، جملۀ پیامد منطقی مجموعه مقدّمات محسوب می‌شود اگر از برهانی برای وجود داشته باشد. تارسکی استدلال می‌کند که با افزایش هر تعداد قاعده به نظام‌های استنتاجی، همواره در آن نظام مواردی وجود دارد که جمله‌ای شهوداً پیامد منطقی مجموعه‌ای از جملات است، درحالی‌که در آن نظام ارائۀ برهانی برای آن جمله ممکن نیست. از این‌رو تعریف نظریه-برهانی نمی‌تواند بیانگر مفهوم شهودی پیامد منطقی باشد. مقالۀ حاضر به بررسی نقد تارسکی به تعریف نظریه-برهانی اختصاص دارد. بر اساس بررسی ما مشخّص شد که نقد تارسکی تعریف نظریه-برهانی را با مشکلی جدّی مواجه می‌کند؛ امّا این مطلب به این معنا نیست که تعریف نظریه-مدلی نسبت به تعریف نظریه-برهانی ارجحیت دارد؛ زیراکه نقدهایی قابل‌قبول نیز به رویکرد نظریه-مدلی وارد است. به‌نظر می‌رسد هیچ‌کدام از این دو رویکرد در ارائۀ تعریفی دقیق از مفهوم شهودی پیامد منطقی به‌منظور کاربرد در نظام‌های استنتاجی موفّق نیستند. بااین‌حال در نظام‌های استنتاجی مختلف می‌توان تقریری از هر یک از این دو رویکرد ارائه داد به‌گونه‌ای که در انسجام با سایر دیدگاه‌های متافیزیکی و معرفت‌شناختی مربوط به آن نظام بوده، و بنابر اهداف کاربردی قابل‌قبول باشد.

مقاله علمی- پژوهشی

نظریۀ فرهنگ بلوخ و داوکینز، براساس مؤلفه‌های برسازندۀ «انگاره‌ها» و «مم‌ها»

سیدحسین هاشمی؛ علی اصغر مصلح

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 50-73

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51102.3168

چکیده

نظریۀ فرهنگ در نظام فکری بلوخ و داوکینز برمبنای دو انگارۀ «ماده‌باوری» و «تکامل‌نگری پویا» و با رویکرد «واگشت‌گرایی» تدوین می‌شود. این تشابه متافیزیکی و رویکردی سبب می‌شود که بررسی ... بیشتر نظریۀ فرهنگ در نظام فکری بلوخ و داوکینز برمبنای دو انگارۀ «ماده‌باوری» و «تکامل‌نگری پویا» و با رویکرد «واگشت‌گرایی» تدوین می‌شود. این تشابه متافیزیکی و رویکردی سبب می‌شود که بررسی تطبیقی/ تلفیقی آن‌ها -براساس مؤلفه‌های برسازندۀ «انگاره‌‌ها»ی فرهنگی در اندیشۀ بلوخ و «مم‌ها»ی فرهنگی در اندیشۀ داوکینز- ممکن شود. طبق نوشتار پیشِ ‌رو، روشن خواهد شد که اولاً ترکیب هستی‌شناسی‌ای فرآیندمحور بلوخ با ژن‌شناسی و نظریۀ فرهنگ داوکینز، یک متافیزیک مناسب برای نظام فکری داوکینز -که نوعی نظام علمی بدون متافیزیک است- فراهم می‌کند و ثانیاً، ژن‌شناسی داوکینز -به‌واسطۀ روند و مفهوم «فنوتیپ گسترده»- نسبت قلمرو زیستی انسان با حوزۀ ساختارهای اجتماعی -در فلسفۀ تاریخ بلوخ- را توضیح داده و پیوندی بین آن‌ها، برقرار می‌کند. بر مبنای این نگرش تطبیقی/ تلفیقی، توضیح خواهیم داد که مفاهیم مشترک/ متفاوت این دو اندیشمند، مکمل و مصحح یکدیگر بوده و ترکیب این مفاهیم سبب شکل‌گیری بینش‌های جدیدی در حوزۀ فلسفۀ تاریخ و فرهنگ می‌شود که نتیجۀ آن، امکان تدوین تبیین‌هایی قانع‌کننده‌تر و روشن‌تر برای پارۀ از مفاهیم فلسفی خواهد بود؛ ازجمله آنکه: دو انگارۀ «فنوتیپ گسترده» و «پراکسیس» -در ژن‌شناسی داوکینز و فلسفۀ تاریخ بلوخ- و دو مفهوم «مم»‌ها و «افزونه»ها -در نظریۀ فرهنگ داوکینز و بلوخ- مکمل و مصحح یکدیگر هستند و دو پدیدۀ «بیگانگی با خود» و «طبقۀ اجتماعی»، تبیین روشن‌تری پیدا خواهند کرد. نقش مؤلفه‌های برسازندۀ «انگاره‌ها» و «مم‌ها» -طبق دیدگاه‌های بلوخ و داوکینز- و جایابی آن‌ها در پیوستار هستی/ فرهنگ -طبق دیدگاه این جستار- به آن‌گونه است که از یک سو، سنخی از «جبرباوری» فلسفی را رقم زده و چالشی جدی دربرابر مفاهیم «آرمان‌باوری» و «امیدآفرینی» ای بلوخ فراهم می‌کند و از سوی دیگر، امکان اضافه‌شدن مفهوم «غایت‌باوری» -در روایت بلوخ از این مقوله- را به نظریۀ علمی‌ای ژن‌شناسی داوکینز هموار کرده و بدین ترتیب، مصداقی از تلاش برای سازگارکردن نگرش‌های علمی و فلسفی، عرضه می‌کند.

مقاله علمی- پژوهشی

واکاوی پژوهش‌های کاربرد واقعیت مجازی در آموزش و یادگیری مبتنی بر مفاهیم پساپدیدارشناسی

بهنام رسولی؛ حمید احمدی هدایت

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 74-99

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59465.3643

چکیده

هدف پژوهش حاضر واکاوی پژوهش‌های کاربرد واقعیت مجازی در آموزش و یادگیری مبتنی بر مفاهیم پساپدیدارشناسی می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده‌است. با ابتناء بر مهمترین مفاهیم ... بیشتر هدف پژوهش حاضر واکاوی پژوهش‌های کاربرد واقعیت مجازی در آموزش و یادگیری مبتنی بر مفاهیم پساپدیدارشناسی می‌باشد. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده‌است. با ابتناء بر مهمترین مفاهیم پساپدیدارشناسی‌، مقالات کابرد واقعیت مجازی در آموزش و یادگیری بین سال‌های 2017 تا 2022 مورد واکاوی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش در زمینه میانجی‌گری واقعیت مجازی در رابطه با یادگیرنده و محیط یادگیری نشان داد که از بین روابط توصیف شده در پساپدیدارشناسی‌، بیشترین آن به رابطه زمینه‌ای و ‌غوطه‌وریاختصاص دارد و رابطه هرمنوتیک‌، بدنمندی و غیریت در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در زمینه کابردهای چندگانه فناوری واقعیت مجازی به ترتیب تدریس‌، تعامل‌، ارزشیابی و ایجاد انگیزه در پژوهش‌های انجام شده مورد توجه بوده است. در زمینه ساختارهای افزایشی فناوری (آنچه فناوری به ما می‌دهد) می‌توان به تعامل و ‌غوطه‌وری‌، ایجاد انگیزه‌، یادگیری عمیق و مشارکت‌، در پژوهش‌ها غالب بودند و در زمینه ساختارهای کاهشی فناوری (آنچه فناوری از ما می‌گیرد) در پژوهش‌ها مواردی همچون هزینه بالا‌، واقعیت ناکافی‌، ارتباطات انسانی‌، بار شناختی بالا و ضرر و زیان برای سلامتی انسان مورد توجه قرار گرفته است. در نهایت پیشنهاد شد؛ تا نحوه دگرگونی تجربه و ادراک فراگیران در زمان کابرد واقعیت مجازی در آموزش و یادگیری مورد بررسی دقیق تر قرار گیرد تا ابعاد و زوایای پنهان فناوری برای سیاستگذاران و طراحان فناوری آموزشی هویدا شود. از طرف دیگر می‌توان گفت که نتایج این عمل می‌تواند به بهبود کیفیت یادگیری مبتنی بر فناوری کمک نماید.

مقاله علمی- پژوهشی

ارزیابی جان هیر از خداباوری کانت با توجه به شکاف اخلاقی

مرضیه رضاییان؛ نفیسه ساطع؛ مرضیه صادقی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 100-114

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.57224.3567

چکیده

آنچه جان هیر با توجه به تعالیم کانت از شکاف اخلاقی تعبیر می‌کند، در عقل عملی و تمایز میان اراده‌ اخلاقی و میل انسان به عدم پیروی از آن است. او اولین گام برای پل زدن این شکاف را کمک از دو قاعده‌ امر مطلق ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

واکاوی انتقادی وضعیت انسان در رویکرد دوگانه کانت به فرهنگ

زهره سعیدی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 115-129

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.58081.3591

چکیده

کانت در آثار خود انسان طبیعی و اخلاقی را از هم متمایز کرده و شکافی عمیق میان انسان طبیعی و انسان اخلاقی ترسیم کرده است. وی برای پر کردن این شکاف به انسان فرهنگی و نحوه رشد و پیشرفت فرهنگ و تمدن در طی تاریخ ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

افزوده‌ای بر منطق کوانتومیِ پاتنم

احمد عبادی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 130-149

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54209.3412

چکیده

هیلاری پاتنم در آثارش از منطق کوانتومی دفاع می‌کند و اعتقاد دارد با توجه به مسائل به‌وجودآمده در مکانیک کوانتوم، منطق کلاسیک توان پاسخگویی به این مسائل را ندارد. از این‌رو، نیازمند یک طرح منطقیِ غیرکلاسیک ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

آگامبن و تحلیل ساختار قدرت

آزاد چیره؛ محمود صوفیانی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 150-170

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59698.3652

چکیده

در سنت فلسفه‌ سیاسی غرب، دو دیدگاه عام درباره‌ ماهیت قدرت وجود دارد، که می‌توان آن‌ها را رویکردهای استعلایی و درون‌ماندگار نامید. حاکمیت یا قدرت استعلایی، از بالا اعمال می‌شود و نوعی هستی و واقعیت ... بیشتر در سنت فلسفه‌ سیاسی غرب، دو دیدگاه عام درباره‌ ماهیت قدرت وجود دارد، که می‌توان آن‌ها را رویکردهای استعلایی و درون‌ماندگار نامید. حاکمیت یا قدرت استعلایی، از بالا اعمال می‌شود و نوعی هستی و واقعیت جوهری برای قدرت قائل است که منشأ مشروعیت می‌باشد. حکومت‌مندی یا قدرت درون‌ماندگار، از پایین و در سطح خرد ساختار‌های اجتماعی و سیاسی اعمال می‌شود و هر نوع خاستگاه استعلایی برای قدرت را رد می‌کند. از لحاظ تاریخی، هابز نماینده اصلی رویکرد اول و فوکو نماینده رویکرد دوم به قدرت هستند. به نظر آگامبن، هردوی این رویکردها ناقص و تک‌بعدی‌ می‌باشند و توان ارائه‌ یک نظریه‌ منسجم درباره‌ قدرت را ندارند. نقد‌های جدی فوکو به مدل حاکمیت، راه را برای تحلیل زیست_سیاسی قدرت که در سطح خرد اعمال می‌شود باز کرد، ولی فوکو در نشان دادن نحوه‌ پیوند میان مدل‌های متفاوت قدرت و ارائه‌ نظریه‌ای منسجم و واحد از قدرت شکست می‌خورد. آگامبن سعی در پیوند دادن دوباره‌ این سطوح در یک نظریه‌ عام دارد. در این مقاله، می‌خواهیم نشان دهیم که به باور آگامبن، اول اینکه ابعاد استعلایی و درون‌ماندگار، یا همان سطوح خرد و کلان قدرت، دو قطب مکمل یک ساختار واحد هستند و هر نظریه‌ای عام درباره قدرت باید درهم‌تنیدگی و نسبت این دو بعد را بررسی کند. دوم اینکه، نشان دهیم چگونه آگامبن ریشه‌ این ساختار دوبعدی قدرت را در الهیات مسیحی می‌جوید و پارادایم‌های الهیات سیاسی و الهیات اقتصادی را به ترتیب، ریشه نظریه‌های حاکمیت استعلایی و حکومت‌مندی درون‌ماندگار می‌داند.

مقاله علمی- پژوهشی

مرزهای مبهم مفهوم ’بازی‘؛ پاسخ به مناقشات مک‌گین در باب شباهت خانوادگی

مینو حجت

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 171-189

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59515.3646

چکیده

کالین مک‌گین در کتاب خود، حقیقت از طریق تحلیل: بازی‌، نام‌، و فلسفه، سعی می‌کند به برداشت سنتی از تحلیل مفهومی جان تازه‌ای ببخشد. در نظر او، تعریف یک مفهوم عبارت است از بیان شروط لازم و کافی آن، و تعریف ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

نسبت خیال و والا در زیباشناسی کانت

هادی سالاری؛ علی سلمانی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 190-209

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.58669.3607

چکیده

مفهوم والا دارای سابقه طولانی است که معمولا به یونان باز می‌گردد؛ اما برخی اندیشمندان و فیلسوفان دوران جدید چالشی به وجود آوردند که والا را ذیل مباحث زیباشناسی قرار دهند. کانت نیز ناظر به فلسفه ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

سه مرتبه اضافه در علم بر مبنای سه سیر فلسفی؛ نگاه ماهوی، اصالت وجود وحدت تشکیکی و وحدت شخصی

مهدی سعادتمند؛ علی بابایی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 210-226

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59162.3631

چکیده

اهمیت شناخت نوع اضافه بین عالم و معلوم، تعیین جایگاه علم در رویکرد جهان شناختی و کارکرد معرفت‌شناسانه آن است. پرسش اینکه: با تغییر در مبانی فلسفی، نوع اضافه بین عالم و معلوم چه معنا و کارکردی می‌یابد؟ ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی دیدگاه هایدگر درباره نیهیلیسم

حجت اله سلطانی فر؛ رضا گندمی نصرآبادی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 227-245

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58890.3619

چکیده

با گفتار نیچه «نیهیلیسم» به مسئله‌ای برای اندیشه‌ورزی‌های فلسفی بدل گردید. او که «نیهیلیسم» را «بی‌معنایی همه‌چیز» می‌خواند، با نقد تاریخ متافیزیک غرب، افلاطون‌گرایی و اخلاق مسیحی ... بیشتر با گفتار نیچه «نیهیلیسم» به مسئله‌ای برای اندیشه‌ورزی‌های فلسفی بدل گردید. او که «نیهیلیسم» را «بی‌معنایی همه‌چیز» می‌خواند، با نقد تاریخ متافیزیک غرب، افلاطون‌گرایی و اخلاق مسیحی را مهمترین عوامل ظهور آن می‌دانست. در نهایت هم با خلق «ابرانسان» و بر بستر همان «متافیزیک انسان‌گرایانه» به‌دنبال عبور از نیهیلیسم بود؛ اما هایدگر «نیهیلیسم» را نه در مرتبه ارزش‌ها، بلکه از حیثی وجودشناسانه بررسی می‌کرد. او با نقد کلیت اندیشه متافیزیکی غرب، «متافیزیک» را حاکی از نوعی نسبت با هستی می‌دانست که در آن، خودِ هستی در پس پرده‌ای از حجاب‌ها به مغاک فراموشی و غفلت فرو می‌غلتد. او در تبیینی هستی‌شناسانه، «نیهیلیسم» را معادل همین «غفلت و فراموشی وجود» دانسته و بر همین اساس، «تاریخ اندیشه غرب» را «تاریخ بسط نیهیلیسم» معرفی می‌کند. از این‌منظر، با کمال متافیزیک، ظهورات متکامل‌تری از نیهیلیسم هم تحقق می‌یابد. تا آنجا که امروز، در «گشتل تکنولوژی» که شکل نهایی متافیزیک است، «نیهیلیسم تکنولوژیک»، با نفی کامل هستی، جهان و انسان را در قالبی نیهیلیستی و صرفا در هیات منبع و موجودی، تعین بخشیده است. از نظر هایدگر در مواجهه با این وضعیت ما دو راه بیشتر نداریم، یا تن‌دادن به نابودی کامل و یا یافتن راهی جهت فراروی از آن.

مقاله علمی- پژوهشی

تبیین دلیل شوربختی در «بنشی‌های اینیشیرین» مک‌دونا بر مبنای «وضع بشر» آرنت

نادر شایگانفر

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 246-258

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58895.3618

چکیده

بنشی‌های اینیشیرین اثر مارتین مک‌دونا (1970- ) است که در قالب یک فیلم تراژدی-کمدی سیاه به ما رخ می‌نماید. در این فیلم علیرغم نمایش صحنه‌های خیال‌انگیز اولیه به ناگاه آن تصاویر زیبای جزیره به سیاهی ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

جایگاه انسان در قوس نزول و صعود در «اثولوجیا»

حسن عباسی حسین آبادی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 259-276

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.57352.3570

چکیده

پرسش از حقیقت انسان چیست؟ و چه مؤلفه‌هایی دارد؟ در اثولوجیا مطرح شده است و به آن پاسخ داده است. براین اساس در این پژوهش به دنبال آنیم جایگاه انسان در قوس نزول و قوس صعود را بررسی کنیم و به این پرسش‌ها پاسخ ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی و تبیین «نیچۀ هایدگر» از دیدگاه جیانی واتیمو

حسن غیبی پور؛ علی کرباسی‌ زاده؛ محمد جواد صافیان

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 277-296

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51623.3212

چکیده

از آنجا که تفسیر واتیمو از نیچه مستلزم بررسی دیدگاه هایدگر و دیلتای، به عنوان نقاط اصلی مورد نظر وی است، از این‌رو، در این مقاله در نظر داریم نخست، اشاره‌ای به تفسیر هایدگر از نیچه، به‌عنوان آخرین ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

موضع مکتب رواقی در خصوص «مرگ»

حسن فتحی؛ مریم شاهمرادی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 297-312

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.60466.3707

چکیده

مکتب رواقی در میان مکاتب دورۀ یونانی‌مآبی از جایگاه برجسته‌ای برخوردار بوده و به مدتِ بیش از پانصد سال ذیل همین عنوان در حیات یونانی و رومی تأثیرگذار بوده است. در میان آموزه‌های این مکتب آموزۀ موسوم ... بیشتر مکتب رواقی در میان مکاتب دورۀ یونانی‌مآبی از جایگاه برجسته‌ای برخوردار بوده و به مدتِ بیش از پانصد سال ذیل همین عنوان در حیات یونانی و رومی تأثیرگذار بوده است. در میان آموزه‌های این مکتب آموزۀ موسوم به «صیانت ذات» به عنوان اوّلین حُکم طبیعتِ هر موجودی، مورد تأکید ویژه قرار گرفته است: اساسی‌ترین غریزه و میل هر موجود زنده‌ای این است که با هماهنگی با طبیعت در مسیر حفظ خویشتن قدم بردارد. بر همین اساس، حیات فضیلت‌مندانه برای آدمی همانا «زیستن بر وفق طبیعت» است. از سوی دیگر، اقدام به کاری که دست کم در نگاه عُرفی می‌توان آن را خودکشی نامید در میان فیلسوفان رواقی امری رایج بوده است، تعداد معتنابهی از آن‌ها با اراده و اقدام خویش به حیات خود پایان داده‌اند. آیا گام برداشتن در مسیر مرگ خویش با آموزۀ صیانت ذات منافات ندارد؟ رواقی‌ها در عین حال که سعی می‌کنند از ثنویت افلاطونی محسوس و معقول احتراز جویند حقیقت آدمی و بلکه حقیقتِ طبیعت را همان عقل (لوگوس) می‌شمارند و به بقای عقل آدمی معتقدند. آن‌ها هر گونه اقدام به خودکشی را که ریشه در عواطف و انفعالات داشته باشد محکوم می‌کنند، چنانکه هر گونه کوشش انفعال‌آمیز برای حفظ جان به هر قیمتی را نیز محکوم می‌کنند. در نظر رواقی‌ها مرگِ حکیمِ آرمانی عین انطباق با طبیعت و با عقل است، اعم از اینکه به‌اصطلاح به‌نحو طبیعی رخ دهد یا با ارادۀ خودش؛ چراکه برای چنین فردی اراده و طبیعت و عقل بر یکدیگر منطبق‌اند؛ اما ازآنجاکه آن‌ها هیچ‌کس، حتی رهبرانشان، را مصداق حکیم مطلق نشمرده‌اند، در واقع هیچ‌گونه اقدام به خودکشی را نمی‌توان مورد تأیید کامل آنها شمرد. از سوی دیگر، آمادگی برای مرگ در مکتب رواقی را باید از عناصر قوام‌بخشِ حیات آرام و پویای فردی و مدنیِ مورد توصیۀ آن‌ها شمرد: آرام از حیث روحی و پویا از حیث عملی.

مقاله علمی- پژوهشی

نسبت تجربۀ دینی با ابعاد دین

قدرت الله قربانی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 313-327

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.60329.3698

چکیده

دین دارای ابعاد مختلفی از جمله ابعاد اعتقادی، اخلاقی، تجربی، مناسکی- عبادی، اسطورهای-روایی، اجتماعی و مادی است. تجربة دینی یکی از ابعاد دین است و هم بعنوان یک واقعیت مهم دینی دارای مناسبات مختلفی با ... بیشتر دین دارای ابعاد مختلفی از جمله ابعاد اعتقادی، اخلاقی، تجربی، مناسکی- عبادی، اسطورهای-روایی، اجتماعی و مادی است. تجربة دینی یکی از ابعاد دین است و هم بعنوان یک واقعیت مهم دینی دارای مناسبات مختلفی با دیگر ابعاد آن است. از این‌رو شناخت نوع مناسبات تجربة دینی با ابعاد دین اهمیت زیادی دارد. پرسش تحقیق آن است که چه نسبتی میان تجربة دینی با ابعاد مختلف دین قابل تصور است؟ در پاسخ به این سوال، ابتدا بایستی به اهمیت تلقی‌های مختلف از دین و سپس تجربة دینی توجه داشت؛ یعنی نوع خوانش ما از تجربة دینی، نسبت آن را با ابعاد دین تعیین می‌کند. همچنین تلقی ما از دین، در تعیین ماهیت و تنوع ابعاد آن بسیار مهم است. در این زمینه، میتوان با نظر به دو سنت مهم دینی موجود در جهان، یعنی سنت خداباوری و خداناباوری، به اهمیت امر متعالی و جنبه الهی/قدسی دین، توجه داشت و حداقل بر نقش ابعاد اعتقادی، اخلاقی، روایی-اسطوره‌ای، تجربی، نهادی-حقوقی/اجتماعی، عبادی-مناسکی (شعائری) و مادی دین توجه داشت که هریک مناسبات خاصی با تجربۀ دینی دارند؛ بویژه ابعاد اعتقادی و شعائری که می‌توانند مورد توجه بیشتری قرار دارند. در این زمینه، به نظر می‌رسد بُعد اعتقادی می‌تواند ایجاد کننده یا تفسیرگر تجربۀ دینی، بُعدعبادی-شعائری نمایشگر و تجلی کننده و تکرار نُمادین تجربه‌های دینی، و بُعد روایی-اسطورهای انتقال دهندة ماهیت آن به نسل‌های بَعدی، بُعد اخلاقی هم مُوجد و هم بسط سلوکی نتیجة تجربیات دینی، و بُعد مادی نیز تجسم‌گر خارجی و زمینه‌ساز وقوع تجربه‌های دینی باشند. ضمن اینکه توجه به نظریات مطرح در دو رویکرد ذات‌گرایی و ساختارگرایی درباب تجربه‌های دینی و تقسیم تجربه‌های دینی به دوگونة مینوی و شهودی-نظری، نوع مناسبات آنها را با ابعاد دین متنوع و پیچیده‌تر خواهد ساخت.

مقاله علمی- پژوهشی

خودینه بودن به مثابۀ ائودایمونیا: بررسی نسبتِ خود-تعینی، خود-دگرگونی و اضطراب در هستی و زمان هیدگر

حسین کلباسی اشتری؛ مهرداد احمدی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 328-344

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.59092.3629

چکیده

هیدگر با فهم وجود انسان به مثابۀ دازاین، یعنی موجودی که طرح وجود خود را افکنده و خود را زمانمندانه بار می‌آورد، موفق می‌شود تا ازخود- تعینیِ نابازنمودی سخن بگوید. منظور از خود-تعینیِ بازنمودی ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

فلسفه وجودی عنصر خنده در تئاتر مولیر (مورد مطالعه، نمایش‌نامۀ خسیس)

محمد محمدی‌آغداش؛ وحید نژاد محمد

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 345-362

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58981.3624

چکیده

مضمون فلسفی خنده در هنر‌های نمایشی، بخصوص در تئاتر کلاسیک فرانسوی زبان‌ ‌سده هفده میلادی، بیش از پیش به ژانر کُمیک گره خورده است. در این نوع ادبی ملایم، ولی طنزآمیز، که با انتقاد به قصد اصلاح عیوب رفتاری ... بیشتر مضمون فلسفی خنده در هنر‌های نمایشی، بخصوص در تئاتر کلاسیک فرانسوی زبان‌ ‌سده هفده میلادی، بیش از پیش به ژانر کُمیک گره خورده است. در این نوع ادبی ملایم، ولی طنزآمیز، که با انتقاد به قصد اصلاح عیوب رفتاری و اجتماعی شهروندان شکل گرفته، موضوعی –که به طور معمول، ویژ‌گی‌های اخلاقی و یا رفتاری قهرمان داستان که خلاف عرف جامعه میباشد- به شیوه‌ای اغراق‌آمیز بزرگ‌نمایی و آمیخته به ترفندهای نمایشی همچون کمیک کلامی، رفتاری، کمیک تکرار، کمیک موقعیت و غیره روی پرده نمایش اجرا می‌شود. با این وصف، کلام کمیک ضمن ایجاد خنده به دنبال ارائه پیامی اخلاقی است که خود محصول انتقاد از ناراستی‌های آداب معاشرتی زننده و باورهای غلط نگران‌کننده در جامعه است. از این حیث، لحن کمیک و طنزآمیز -به عنوان نگاهی نو و آشتی‌پذیر با جهانِ هستی، در مقابل جهانِ بسته و بی‌رحم ترسیم‌شده در ژانرِ تراژیک- عامل گفتگو و وسیله ارتباطی موثری بین توده‌های اجتماعی به شمار می‌آید. نویسندگان مقاله در این پژوهش سعی بر آن دارند تا با اشاره کوتاه به تاریخ و ادبیت عنصر خنده، به عبارتی ژانر کمیک در ادبیات فرانسوی زبان در طول قرون شانزده و هفده میلادی، این موضوع مهم را تعریف و به عوامل و شیوه‌های نمایشی که در نمایش‌نامۀ‌ مشهور خسیسL’Avare/The Miser سبب خنده تماشاگر- خواننده می‌شود به‌صورت تحلیلی از ورای نمونه‌های متنی به پیدایش و فلسفۀ وجودی عنصر خنده بپردازند.

مقاله علمی- پژوهشی

ژیل دلوز و روایت رهایی سوژه‌ بر اساسِ کتاب «منطق احساس»

داود معظمی گودرزی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 623-638

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.53842.3386

چکیده

ژیل دلوز در کتاب «منطق احساس» که شرحی بر نقاشی‌های فرانسیس بیکن است به صراحت و مکرر از نقد روایت می‌گوید؛ اما حقیقت این است که او نه روایت به طور کلی که روایت فیگوراتیو و بازنمایانه را رد می‌کند ... بیشتر ژیل دلوز در کتاب «منطق احساس» که شرحی بر نقاشی‌های فرانسیس بیکن است به صراحت و مکرر از نقد روایت می‌گوید؛ اما حقیقت این است که او نه روایت به طور کلی که روایت فیگوراتیو و بازنمایانه را رد می‌کند و از نحوه روایتی بدیل در نقاشی‌های بیکن سخن می‌گوید. موضوع این مقاله آشکار کردن این شیوه بدیل روایت نه در کار بیکن که در کار خود دلوز در این کتاب است. به زعم نگارنده دلوز در «منطق احساس» شیوه روایت بسیار جالب توجهی دارد، او در این کتاب یک کارگردان تئاتر است. او با زدودن همه عناصر روایت فیگوراتیو و بازنمایانه به دو عنصر می‌رسد: صحنه و فیگور، صحنه خالی و فیگور منزوی و میخکوب در صحنه. ما در کل روایت‌مان از «منطق احساس» تنها به این دو عنصر پایبند می‌مانیم و درصدد آشکار کردن نسبت‌های تغییریابنده میان این دو عنصریم که همچون موتور محرک روایت‌مان عمل می‌کند. اگر این دو، عناصر اصلی این روایت باشند موضوع روایت از این قرار است: رهایی فیگور منجمد در صحنه‌؛ اما این آزادی بی‌واسطه رخ نمی‌دهد و شامل پنج مرحله یا پرده است: یک) انزوا و گیرافتادگی فیگور. دو) کژسانی فیگور. سه) متلاشی شدن فیگور. چهار) ناپدید شدن فیگور. پنج) تولد فیگور رهایی یافته به‌منزله یک بندباز، به بیان دیگر ورزشکارانگی در اتاق خواب. این پنج مرحله پنج پرده روایت اجرای تئاتری‌اند که در نهایتِ آن رهاییِ فیگورِ در بند محقق می‌شود.

مقاله علمی- پژوهشی

پیوند میل و آپاراتوس و درک نوینی از مفهوم رخداد در فلسفه دلوز و گاتاری

حامد موانیه ئی؛ علی‌نقی باقرشاهی؛ فاطمه موسوی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 379-398

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.59250.3637

چکیده

در این مقاله می‌خواهیم به مفهوم میل در فلسفة دلوز و گاتاری پرداخته و از رهگذر آن به درک هستی‌شناسی دلوز نائل شویم. آن‌ها در صورت‌بندی مفهوم «میل» در پی پاسخ به مسئلة جهان آشوب‌ناک انسان معاصر ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

نسبت میان نظر و عمل در فلسفۀ افلاطون از منظر هیدگر و گادامر

کاظم هانی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 399-417

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.59165.3635

چکیده

هرچند ارسطو نخستین فیلسوفی است که حکمت نظری و حکمت عملی را از یکدیگر تفکیک می‌کند، اما قبل از او افلاطون نیز به جدایی یا عدم جدایی نظر و عمل توجه کرده است. در نظر افلاطون «فضیلت معرفت است»؛ یعنی خودشناسی ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

معیار سنجش فیلم بر مبنای نظر مارتین هایدگر در رسالۀ سرچشمۀ اثر هنری

مهدی همایونی؛ اصغر فهیمی فر؛ حمید رضا محبوبی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 418-438

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.56096.3510

چکیده

مطابق نظر هایدگر، اثر هنری، آشکارکنندۀ حقیقت است. اما این آشکارگی نه در هر اثر هنری، بل در اثر هنری بزرگ! امکان‌پذیر است. اما کدام اثر است که امکانِ پذیرفتن عنوان اثر هنری بزرگ را دارد؟ هایدگر خود در ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

تحقیقی پیرامون نگارش متون فلسفی به زبان فارسی در خطّه آذربایجان با تأکید بر قرن ششم تا هشتم قمری

میکائیل جمال پور

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 439-460

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.59442.3642

چکیده

فلسفه اسلامی از زمان تأسیس و شکل‌گیریِ خود به‌وسیله فلاسفۀ متقدم به‌ویژه حکیم ابونصر فارابی، تحولات مختلف را تجربه کرده است که یکی از آن‌ها «تغییر مکان» است که معمولاً این تغییر جغرافیایی همراه ... بیشتر فلسفه اسلامی از زمان تأسیس و شکل‌گیریِ خود به‌وسیله فلاسفۀ متقدم به‌ویژه حکیم ابونصر فارابی، تحولات مختلف را تجربه کرده است که یکی از آن‌ها «تغییر مکان» است که معمولاً این تغییر جغرافیایی همراه با تغییرات محتوایی هم بوده است؛ مثلاً فلسفه در دوره بغداد دارای ویژگی‌هایی است که در دوره خراسان به ویژگی‌های دیگر مبدل می‌شود. به همین نحو فلسفه اسلامی در حوزه سرزمینی آذربایجان (قرون ششم تا هشتم قمری) دارای مختصات دیگری می‌گردد که یکی از آن‌ها تمایل محسوس نویسندگان متون فلسفی به زبان فارسی است. امروز در سایه همین میل و علاقه به فارسی‌نویسیِ فلاسفۀ آن عصر و دیار، میراث‌دار آثار ارزشمند تحقیقی‌ای هستیم که هم از حیث استحکام‌بخشی به زبان فارسی و هم از جهت استفاده از ظرفیت آن زبان در انتقال مفاهیم و موضوعات فلسفی، جزء گنجینه‌های فاخر فرهنگ عقلی ما محسوب می‌شوند. تحقیق حاضر بر اساس روش کتابخانه‌ای به سامان رسیده است. یافته‌های زیر حاصل این تحقیق و بررسی است: ۱‌) فارسی‌نویسی فلاسفه مکتب آذربایجان معطوف به وجود قابلیت‌های این زبان در انتقال مفاهیم عقلی است؛ ۲‌) نویسندگان رسالات و کتب فلسفی به زبان فارسی در کنار استفاده از زبان عربی به دنبال بهره‌مند ساختن عموم مردم از دانش‌های عقلی بودند؛ ۳) حفظ هویت ملی با مؤلفه‌ای به نام زبان فارسی، یکی دیگر از انگیزه‌های صاحبان آثار فلسفی به زبان فارسی است.

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی نقاط ضعف آموزش فلسفه اسلامی در حیطه آموزش آکادمیک

ابراهیم امرانی؛ رضا رسولی شربیانی؛ حسین زارع؛ غلامحسین خدری

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، صفحه 461-482

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59810.3660

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی نقاط ضعف آموزش فلسفه اسلامی در مقطع کارشناسی دانشگاه‌ها می‌پردازد. در این نوشتار با محوریت کتاب نهایه‌الحکمه، مباحثی از هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و خداشناسی بیان‌شده ... بیشتر

شناسنامه علمی شماره

شناسنامه شماره 46

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403

چکیده

بیشتر

Online Forums Can Alleviate the Care Crisis

مهدی خلیلی؛ سعیده بابایی

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 174-188

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.44055.2747

چکیده

In the context of the care crisis in modern medicine, the existential needs of patients are not sufficiently satisfied. One idea to address the crisis is that physicians should be educated to be virtuous. This suggestion is inadequate because it does not take into account the role of (non-)human factors, including technologies. The paper focuses on online caring ... بیشتر

چگونگی نسبت میان مفهوم «وجود» و معنای «خدا» در رسائل کلامی بوئثیوس

سیّده فاطمه نورانی خطیبانی؛ مریم سالم

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 437-452

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48649.3025

چکیده

مسئلۀ اصلی این پژوهش پیبردن به چگونگی نسبت میان مفهوم «وجود» و معنای «خدا» در رسائل کلامی بوئثیوس است. بدین منظور چهار مسئله به روش تحلیلی-توصیفی در رسائل کلامی مورد واکاوی قرار میگیرند: ... بیشتر مسئلۀ اصلی این پژوهش پیبردن به چگونگی نسبت میان مفهوم «وجود» و معنای «خدا» در رسائل کلامی بوئثیوس است. بدین منظور چهار مسئله به روش تحلیلی-توصیفی در رسائل کلامی مورد واکاوی قرار میگیرند: 1. چرا بوئثیوس بحث وجودشناسی را در رسائل کلامی مطرح کرد و هدف او از بیان تمایز بین «وجود» و «آنچه هست» در این رسائل با ماهیّتی کاملا مسیحی و الهیّاتی چه بود. 2. تأثیر بحث مزبور در تبیین تعالی خداوند به واسطۀ سه صفت «ثبوت»، «کمال» و «خیربودن» وجود؛ 3. تأثیر این بحث در «خالق بودن» خداوند؛ 4. تأثیر آن در «واحدبودن» خداوند. بررسی این موارد مؤدی به این نتیجه شد که بوئثیوس با تمایز قائلشدن بین «وجود» و «آنچه هست»، خداوند را موجود بسیطی می داند که «وجود» و «آنچه هست» در او یکی است، بنابراین وجود برای او ضروری است. کمال خدا نیز به سبب بساطت ذات او است؛ چون او ذات و جوهر خویش است، بنابراین هر کمیّت و کیفیّتی که بر خداوند اطلاق شود حمل جوهری خواهد بود. بوئثیوس بساطت خداوند را از نظر اصالت وجود و فعل توضیح میدهد و وجود خدا را مساوی با خودِ خیر میگیرد، امّا مخلوقات که بسیط نیستند، به غیر از خیربودن چیز دیگری هم هستند. خالق و مخلوق تفاوت جوهری دارند و حضور جامع او ورای دو مقولۀ مکان و زمان به جوهر خداوند برمیگردد. بوئثیوس با تفکیک عدد انتزاعی از عدد عینی معتقد است تثلیث موجب کثرت نمیشود، چون در خدا هیچ تفاوت ماهوی وجود ندارد و او چیزی جز ذات خودش نیست.

مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان (فبک) از نظر لیپمن: هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی

علی آزادی؛ مسعود امید

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 59-77

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.43506.2740

چکیده

فلسفه برای کودکان(فبک)‌‌،‌‌ برنامه‌‌ای است که توسط میتو لیپمن و در بستر فلسفه پراگماتیسم و به تاثر از نظریه‌‌‌های روانشناسی جدید به ویژه نظریات ویگوتسکی به ظهور رسیده است. این برنامه‌‌،‌‌‌‌‌ ... بیشتر فلسفه برای کودکان(فبک)‌‌،‌‌ برنامه‌‌ای است که توسط میتو لیپمن و در بستر فلسفه پراگماتیسم و به تاثر از نظریه‌‌‌های روانشناسی جدید به ویژه نظریات ویگوتسکی به ظهور رسیده است. این برنامه‌‌،‌‌‌‌‌ بی‌تردید دارای پیش‌فرض‌ها و مبانی فلسفی درباره «هستی» و «انسان» و «معرفت»‌‌ می‌باشد. باور به جهان متغیر و متکامل‌‌،‌‌ اعتقاد به انسان خردورز خردسال و پذیرش معرفت پویا در برنامه فبک‌‌،‌‌ حکایت از جهان‌بینی خاص این طرح دارد و زمینه‌ساز طرح پرسش‌های بنیادی درباره مبانی فلسفی این برنامه‌‌ می‌باشد.‌‌ می‌توان با تبیین بسترهای ظهور فبک در مسیر تاریخ فلسفه‌‌،‌‌ پاسخی در خور به این پرسش‌ها به دست آورد. با این نوع نگرش در این مقاله سعی شده است تا مبانی فلسفی فبک به لحاظ «هستی‌شناسی» و «انسان‌شناسی» و «معرفت‌شناسی» از نظر پایه‌گذار این برنامه یعنی متیو لیپمن‌‌،‌‌ تبیین گردد. نتیجه این که از نظر لیپمن پیش‌فرض فبک از جهان هستی دیدگاهی رئالیستی است که در آن‌‌،‌‌ جهان رو به تکامل دارد و انسان خردسال به تأثیر از نظریه پراگماتیستی جان دیویی و نظریات روانشناختی ویگوتسکی دارای قابلیت فلسفه‌ورزی است و این استعداد از همین دوران کودکی باید پرورش بیابد و معرفت مورد نظر فبک همان باور صادق موجه است که با افزایش تعامل کودک با جهان به وسیله تجربه و تعقل در بستر اجتماع‌‌،‌‌ تکامل‌‌ می‌یابد.

واکاوی و تأملی بر فلسفه آموزش ‌و پرورش اشتاینر والدورف

هما رحمانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 235-253

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52328.3271

چکیده

هدف اولیه آموزش قرن نوزدهم کسب دانش بود. اما اشتاینر والدورف این اصل را نفی کرد و اظهار داشت که دانش تنها یکی از ابزارهایی است که فرد به‌وسیله آن آموزش می‌دهد، لذا یکی از اشکال تغذیه ذهنی و اخلاقی برای ... بیشتر هدف اولیه آموزش قرن نوزدهم کسب دانش بود. اما اشتاینر والدورف این اصل را نفی کرد و اظهار داشت که دانش تنها یکی از ابزارهایی است که فرد به‌وسیله آن آموزش می‌دهد، لذا یکی از اشکال تغذیه ذهنی و اخلاقی برای تربیت تمام ساحتی کودک توجه به ابعاد فکری، احساسی و ارادی کودک است. با این تفسیر، پژوهش حاضر باهدف واکاوی و تأملی بر فلسفه آموزش ‌و پرورش اشتاینر والدورف با روش کیفی تحلیل محتوا انجام شد. جامعه موردمطالعه؛ اسناد و مدارک کتابخانه‌ای، گزارش‌های پژوهشی و جستجو در شبکه‌های جهانی اینترنت بود که از روش هدفمند در دسترس مرتبط با موضوع استفاده ‌شد. یافته‌ها حاکی از آن است که هدف فلسفه آموزش و پرورش والدورف ایجاد تعادل و هماهنگی بین جنبه‌های مختلف روح (تفکر، احساس و امیال) و جسم است و به همین دلیل بر بازی‌های سازنده خلاق، داستان، ریتم، حرکت و موسیقی تأکید دارد. والدورف ماهیت انسان‌ها را بر انسانیت و رشد معنویت کودک استوار دانسته و به سه دوره رشد سر، قلب و دست‌ها اشاره دارد. رویکرد سر به یادگیری شناختی، رویکرد قلب به درگیری و یادگیری عاطفی و رویکرد دست به فعالیت عملی تأکید دارد که در آن مهارت دستی و قدرت بدنی با عقل سلیم و قدرت اراده در عمل مولد ترکیب می‌شود؛ درنتیجه، با توجه به این معنا بخشی در فلسفه آموزش و پرورش والدورف که تأکید بر عنصر معنویت و اخلاق دارد، هیچ پیشرفت اخلاقی چه از نظر شخصی و چه از نظر اجتماعی نمی‌تواند بدون توجه به عنصر معنویت و اخلاق وجود داشته باشد.

تحلیلی بر موانع تربیت عقلانی از دیدگاه هگل

رضاعلی نوروزی؛ فهیمه حاجیانی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 521-539

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52075.3245

چکیده

هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع تربیت عقلی از دیدگاه هگل است. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کیفی و روش تحقیق به‌کاررفته، روش تحلیل محتوای کیفی است. نتایج این پژوهش نشان داد که موانع فردی تربیت عقلانی از ... بیشتر هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع تربیت عقلی از دیدگاه هگل است. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کیفی و روش تحقیق به‌کاررفته، روش تحلیل محتوای کیفی است. نتایج این پژوهش نشان داد که موانع فردی تربیت عقلانی از دیدگاه هگل عبارتند از: خودمحوری، ترس، تجریدگرایی، شکاکیت سلبی، ریاضتکشی و موانع اجتماعی تربیت عقلانی عبارتند از: فایده باوری، جماعت باوری، تظاهر و ریاکاری و ترس از قضاوت منفی. از نگاه هگل موانع تربیت عقلی زمانی آغاز میگردد که فرد به دلیل عدم وجود استقلال شخصی، نبود آزادی اراده و عدم وجود جایگاه متقابل و برابر نسبت به دیگری، نتواند خود را به‌عنوان موجود مستقل عقلانی فعلیت بخشد و یا زمانی که فعلیت یابد به‌عنوان موجود مستقل عقلانی فعلیت نیابد؛ بلکه به‌عنوان ابژهای در خدمت منافع و مقاصد افراد دیگر قرار گیرد. بااین‌حال هگل موانع تربیت عقلانی را همچون سایر مراحل ارتقای آگاهی گامی در جهت رشد و ارتقاء شخصیت فرد به‌حساب میآورد چرا که آگاهی با روبرو شدن با این محدودیت‌ها و موانع عقلی و رنجی که در این میان متحمل میگردد، میتواند به نابسندگی‌های خود وقوف یافته که این امر منجر به این میگردد که خود را به‌مثابه ابژه در مقابل خود نهد و با کندوکاو در خود، خود را به سنجش مجدد فهمش از خود، شناخت چیستی خود و غلبه بر یک‌جانبه‌نگری‌های خود وادارد.

مقاله علمی- پژوهشی

مناقشه فوکو با هایدگر و دریدا در فهم و تفسیر فلسفه افلاطون

سیدجمال قریشی خوراسگانی؛ علی کرباسی زاده اصفهانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 آبان 1400

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46849.2888

چکیده

این نوشتار با تمرکز بر تفسیر هایدگر از دکترین حقیقت افلاطون و تفسیر دریدا از فارماکون افلاطون، خط تفسیری‌ای را برجسته می‌کند که در آن افلاطون آغاز فهمی فلسفی است که وجه غیب و پوشیدگی هستی و حقیقت را ... بیشتر این نوشتار با تمرکز بر تفسیر هایدگر از دکترین حقیقت افلاطون و تفسیر دریدا از فارماکون افلاطون، خط تفسیری‌ای را برجسته می‌کند که در آن افلاطون آغاز فهمی فلسفی است که وجه غیب و پوشیدگی هستی و حقیقت را طرد می‌کند. در برابر این خط تفسیری، تفسیر فوکو از افلاطون و کردارهای فلسفی یونان طرح و بسط داده می‌شود. از قِبل این تفسیر مشخص می‌شود که ما با دو شرح متمایز از کردارهای فلسفی یونان و نسبت آن با ظهور مدرنیته روبرو هستیم؛ شرحی که مدرنیته را بسط ژرف‌ترین معنای نمودارشده در متافیزیک یونانی می‌داند و شرحی که بنیاد فلسفه مدرن را در رویارویی با بنیاد اندیشه افلاطونی تفسیر می‌کند و افلاطون و جریان‌های فلسفی اثرپذیرفته از وی را چونان افقی برای ایستادگی در برابر سیطره مدرن می‌انگارد. با اینکه می‌توان طرح هنر زیستن فوکو را وامدارِ طرح پروای خود و کار هنری هایدگر دانست، این طرح به فوکو امکان می‌دهد تا تفسیر متفاوتی از افلاطون فراپیش نهد. نشان می‌دهیم که چه ملاحظات روش‌شناسانه‌ای به فوکو کمک می‌کند تا این تفسیر متفاوت را ارائه کند. فوکو برای به‌دست دادن چنین تفسیر متفاوتی به کارکرد نوشتار، لوگوس و حقیقت چونان پارسیا در اندیشه افلاطون و فلسفه یونانی توجه می‌کند. در ادامهٔ مسیرِ فوکو، تحلیلی از ایده‌ها، آگاثون و دیالوگ مطرح می‌شود که وجوه زیستی، درگیرانه، هنری و سیاسی آن‌ها را برجسته می‌کند. این جعبه ابزار مفهومی و روشی به ما کمک می‌کند تا خط تفسیری متفاوتی از اندیشه افلاطون را طرح کنیم و بسط دهیم.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

براهین اتحاد عاقل و معقول در فلسفه‌ی افلاطون

علی اولنج؛ سعید بینای مطلق؛ علی کرباسی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اسفند 1400

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49399.3078

چکیده

اتحاد عاقل و معقول آموزه‌ای است که بیان صورت نهایی فلسفی خود را در فلسفه‌ی ملاصدرا بازیافته است. اما این اصل به بیان خودِ ملاصدرا و به شهادت متون فلسفی، ریشه در سنت فلسفی یونان باستان دارد. به عنوان نمونه ... بیشتر اتحاد عاقل و معقول آموزه‌ای است که بیان صورت نهایی فلسفی خود را در فلسفه‌ی ملاصدرا بازیافته است. اما این اصل به بیان خودِ ملاصدرا و به شهادت متون فلسفی، ریشه در سنت فلسفی یونان باستان دارد. به عنوان نمونه اصل اتحاد عاقل و معقول را می‌توان نزد افلاطون، ارسطو و حتی پارمنیدس بازشناخت. انئادهای افلوطین سرشار از مباحث مرتبط با اتحاد عاقل و معقول و تبیین و کاربرد این اصل مهم فلسفی هستند. ادبیات پژوهشی در خصوص پیشینه‌ی یونانی این نظریه هم‌اکنون بسیار فقیر است. از آنجا که بررسی سیر تحول تاریخی ایده‌های فلسفی نقشی مهم در تعمیق شناخت فلسفی و روشن ساختن نسبت‌های درونی میان نحله‌های فلسفی دارد، این مقاله تلاش می‌کند تا مساهمتی در جهت بررسی سیر تطور این اندیشه‌ی مهم فلسفی باشد و گام نخست در این راستا، مبرهن ساختن وجود چنین اندیشه‌ای نزد متفکران پیشین، و در این مورد خاص افلاطون، است. بنابراین ابتدا با واکاوی متون مکتوب افلاطون‏، دلایل و براهین وی بر این اصل مورد بررسی قرار می‌گیرند و پس از به دست‌دادن صورت‌بندی کلی وی از این اصل، به بررسی این مسئله پرداخته می‌شود که پذیرش یا عدم پذیرش اتحاد عاقل و معقول چگونه تفاوت‌های مهم و معناداری در تفسیر و فهم فلسفه‌ی افلاطون و نیز دست‌یابی به فهمی کامل‌تر از نسبت فلسفه‌ی وی با فلسفه‌ی ارسطو و فلسفه‌ی اسلامی ایجاد خواهد کرد.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

مفهوم تجربه نزد هگل و وایتهد: شناخت و فراشناخت

سید مختار مومنی؛ محمد اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 آذر 1401

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52427.3279

چکیده

بحث از تجربه نزد هگل و وایتهد با یک مبنای اساسی و شبیه به‌هم، مطرح اما در دو مسیر کاملاً متفاوت بسط می‌یابد. مبنای این دو فیلسوف در مورد تجربه گره زدن بحث از آن به چیستی هستی است؛ هر چند این موضوع نیز به‌رغم ... بیشتر بحث از تجربه نزد هگل و وایتهد با یک مبنای اساسی و شبیه به‌هم، مطرح اما در دو مسیر کاملاً متفاوت بسط می‌یابد. مبنای این دو فیلسوف در مورد تجربه گره زدن بحث از آن به چیستی هستی است؛ هر چند این موضوع نیز به‌رغم شباهت‌هایی که میان‌شان هست، متفاوت می‌نماید. هگل واقعیت را در صیرورت می‌داند تا روح به مرحلۀ نهایی خود برسد. بنابراین تجربه را در این ساختار مورد توجه قرار داده و معنا و مفهومی در حوزۀ شناخت برای آن قائل می‌شود. وایتهد نیز به صیرورت قائل است اما به روح قائل نیست و هر چه به‌تجربه دربیاید را واقعیت می‌داند. بنابراین مفهوم تجربه نزد او از حوزۀ شناخت بیرون می‌رود. از همین‌جاست که ما در بررسی و تحلیل تجربه میان این دو فیلسوف با اینکه حضور این مبنای مشترک را همه‌جا می‌توانیم دریابیم، اما می‌بینیم در بیشتر موارد این دو از هم متمایز می‌شوند. و این موضوع به علت فهم متفاوت هر یک از تجربه است. ما در تحقیق حاضر سعی کرده‌ایم با مبنا قرار دادن مفهوم و ویژگی‌های تجربه میان هگل و وایتهد و با استفاده از آثاری که توانستیم مطالعه کنیم، در پاسخ به این پرسش که: «اگر آنچه از تجربه نزد هگل و وایتهد می‌توانیم دریابیم را در برابر هم قرار دهیم، چه چیزی به‌دست خواهیم آورد؟» ضمن نشان دادن این وجوه «شباهت» و «تفاوت» را میان این دو فیلسوف نشان دهیم.به این نتیجه برسیم که «وایتهد در بحث تجربه از هگل عبور کرده است».

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

نقد دکارت بر افلاطون‌گرایی در مسأله‌ی نفس و بدن

سید حسین حسینی؛ محمد رضا عبداله نژاد؛ سید مصطفی شهر آیینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 دی 1401

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.34835.2366

چکیده

در این مقاله رویارویی انتقادی دکارت را با اتهام افلاطون‌گرایی در معضل نفس و بدن بررسی می‌کنیم. دکارت همیشه در معرض این اتهام بود که نفس و بدن را چنان از هم جدا می کند که دیگر قابل به‌هم‌پیوستن نیستند ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

ارزیابی و مقایسة دو نظریة منطق ربط و نظام تابع‌ارزشی منطق پایة گزاره‌ها بر اساس روش‌شناسی استنتاج بهترین تبیین و مدل کمی پریست

مرتضی حاج حسینی؛ مسعود الوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 آذر 1402

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58188.3595

چکیده

ظهور منطق‌های غیرکلاسیک در چند دهة اخیر، مسأله گزینش معقول منطق‌ها را به میان کشیده است. در این مقاله با این فرض که نظریه‌های منطقی از نظریات علمی مستثنی نیستند و بر اساس روش شناسی پسینی استنتاج بهترین ... بیشتر ظهور منطق‌های غیرکلاسیک در چند دهة اخیر، مسأله گزینش معقول منطق‌ها را به میان کشیده است. در این مقاله با این فرض که نظریه‌های منطقی از نظریات علمی مستثنی نیستند و بر اساس روش شناسی پسینی استنتاج بهترین تبیین، نظریه‌ای به عنوان نظریة مرجح گزینش می‌شود که نسبت به بقیه نظریات علمی تبیین بهتری از شواهد ارایه ‌کند، به شناسایی معیارهای ترجیح یک نظریه بر نظریه‌های دیگر در وادی منطق پرداخته و معیارهای قدرت بیان و تفکیک جمله‌ها، قدرت تبیین و تفکیک استنتاج‌ها، سازگاری و انسجام درونی، سازگاری با شواهد (کفایت داده‌ها) وضوح و سادگی، وحدت بخشی را به عنوان معیار ترجیح یک نظریة منطقی بر نظریه‌های منطقی دیگر معرفی می‌کنیم. سپس با توجه به اینکه در این روش، پذیرش یا رد نظریة منطقی فقط از طریق ارائه شواهد موافق یا مخالف انجام می‌شود، به بیان دیدگاه‌های گراهام پریست و تیموتی ویلیامسن منطق‌دانان معاصر در بارة موضوع و شاهد منطقی پرداخته و با این فرض که وفق نظر پریست، موضوع منطق، مفهوم زبانی «درستی و اعتبار استدلال» باشد و استنتاج‌های جزئی و شهودات ما در بارة درستی یا نادرستی این استنتاج‌ها، شواهد نظریات منطقی را تشکیل دهند، به مقایسة موردی نظریة منطق ربط و نظام تابع ارزشی بر اساس معیارهای فوق پرداخته و نمایة معقولیت هر نظریه را به دست می‌آوریم و نشان خواهیم داد که نظام تابع ارزشی نسبت به منطق ربط نمایة معقولیت بالاتری را کسب می‌کند و با فاصلة قابل توجهی از این منطق پیشی می‌گیرد.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

پارادوکس اخلاق دینی

اردلان زمانی؛ محمد اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 دی 1402

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58940.3622

چکیده

پارادوکس اخلاق دینی نمایشگر تناقضی است میان استقلال اخلاق و استقلال خداوند ادیان، تناقضی که البته پاسخ‌های بسیاری را دریافت کرده است. این پژوهش با تفکیک میان اخلاق دینی و نظریه امر الهی پاسخ‌های گوناگون ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

نگاه منطبق بکت و هایدگر به مسئله مرگ با تکیه بر نمایش آخر بازی

محمود صوفیانی؛ محمد فرهمند؛ ابراهیم دانش؛ حسین اصل عبداللهی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1402

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59885.3663

چکیده

مسئلۀ مرگ همواره در طول تاریخ یکی از بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین سؤالات انسان بوده و هست. چیستی مرگ و چگونگی فرار از آن یا حتی دست یافتن به اکسیر جاودانگی همواره یکی از موضوعات مهم تاریخ ادبیات بوده است. موضوع ... بیشتر مسئلۀ مرگ همواره در طول تاریخ یکی از بزرگ‌ترین و اساسی‌ترین سؤالات انسان بوده و هست. چیستی مرگ و چگونگی فرار از آن یا حتی دست یافتن به اکسیر جاودانگی همواره یکی از موضوعات مهم تاریخ ادبیات بوده است. موضوع مرگ در تاریخ فلسفه نیز جایگاه ویژه‌ای داشته و دارد. بدین ترتیب این مسئله‌ی فلسفی به اشکال مختلف درآثار ادبی و هنری نمود پیدا کرده است. ساموئل بکت نیز به عنوان یکی از بنیانگذاران جریان فکری ابزورد در ادبیات نمایشی، در آثار خود به این موضوع مهم فلسفی پرداخته است. این مقاله سعی در خوانش هایدگری مسئله مرگ در نمایشنامه آخر بازی بکت دارد. در پژوهش پیش رو مفهوم ترس‌آگاهی و رابطۀ آن با مسئلۀ مرگ در نمایش آخر بازی که به ملال و پوچی ممتدی انجامیده، با استناد به نظریات هایدگر بازخوانی شده است. از آنجایی که در این مقاله تکیه بر نمایش آخر بازی با تم مرگ است، باید گفت فلسفه هایدگر می‌تواند بینش‌های فلسفی بکت را در خصوص مرگ در این نمایش برای ما روشن کند. بررسی این موضوع علاوه بر این‌که می‌تواند مخاطبان تئاتر بکت را در درک بهتر فلسفه پنهان در پس آثار نمایشی وی کمک کند، همچنین می‌تواند مثال عملیِ بارزی برای درک مفهوم پدیدارشناسانه مرگ از نظر هایدگر باشد. این مقاله با استناد به منابع و مراجع کتابخانه‌ای به رشته‌ی تحریر درآمده است.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

شناسایی مؤلفه‌های انسان فرهیخته از منظر فلسفی

مظهر بابائی؛ پرستو صالحی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اسفند 1402

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.60288.3694

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه‌های فلسفی انسان فرهیخته از نگاه اساتید دانشگاه بود. رویکرد پژوهش، کیفی با پارادایم تفسیری بود و از روش‌های پژوهش اسنادی - کتابخانه‌ای، توصیفی - تحلیلی و روش پژوهش «تحلیل ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

مقایسه آراء مارتین هایدگر و جلال آل احمد در قبال تکنولوژی

حسین روحانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اسفند 1402

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.57354.3571

چکیده

هدف از این پژوهش، مقایسه آراء هایدگر و آل احمد در قبال تکنولوژی است. در راستای نیل به این هدف، در بادی امر، نسبت وثیق میان سوبژکتیویسم و تکنولوژی مدرن به نزد هایدگر مورد واکاوی قرار می‌گیرد و متعاقباً ... بیشتر هدف از این پژوهش، مقایسه آراء هایدگر و آل احمد در قبال تکنولوژی است. در راستای نیل به این هدف، در بادی امر، نسبت وثیق میان سوبژکتیویسم و تکنولوژی مدرن به نزد هایدگر مورد واکاوی قرار می‌گیرد و متعاقباً به این امر اشاره می‌شود که رویکرد هایدگر در مواجهه با تکنولوژی، یک مواجهه انتقادی مبتنی بر دیالکتیک گسستی- پیوستی است. سپس دیدگاه جلال آل احمد در باب تکنولوژی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و به این امر تأکید می شود که آل احمد برخلاف هایدگر که مواجهه‌ای فلسفی، هستی شناسانه و منتظرانه در قبال تکنولوژی مدرن دارد، رویکردی گزینشی و اراده‌گرایانه در مقابله با تکنولوژی مدرن اتخاذ می‌کند. آل احمد بر این باور است که یک جامعه غربزده، جامعه‌ای است که هنوز به تکنولوژی دست نیافته است و به لحاظ تکنولوژیک وابسته به غرب است. فلذا جهت مقابله با غربزدگی باید به قدرتی تکنولوژیک تبدیل شد. باید ماشین را ساخت و داشت؛ اما در عین حال در بند ماشین هم گرفتار نماند، چرا که ماشین وسیله است و هدف نیست. این در حالیست که هایدگر برخلاف آل احمد، تکنولوژی را نه یک ابزار صرف بلکه نوعی شیوه تفکر می‌داند که تمامی ساحات و شئون آدمیان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، بنابراین نمی‌توان به راحتی از چنگ تکنولوژی مدرن رها شد.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

ترسیم هندسه هستی‌شناسی فضا زمان بر اساس مبانی معرفت‌شناختی ملاصدرا و انیشتین

میثم مزکاء؛ مهدی دهباشی؛ محمدرضا شمشیری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 فروردین 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59948.3669

چکیده

هدف: از این نوشتار، تبیین کیفیت ایجاد و بررسی ذاتیات فضازمان بر اساس فلسفه صدرایی و قیاس آن با گزارههای فیزیکال است. روش پژوهش: در این مقاله بنحو توصیفی تحلیلی دو مسئله مورد کنکاش قرار گرفت. یافته‌ها: ... بیشتر هدف: از این نوشتار، تبیین کیفیت ایجاد و بررسی ذاتیات فضازمان بر اساس فلسفه صدرایی و قیاس آن با گزارههای فیزیکال است. روش پژوهش: در این مقاله بنحو توصیفی تحلیلی دو مسئله مورد کنکاش قرار گرفت. یافته‌ها: مسئله اولی که بررسی شد از حیث معرفت شناسی است که به چگونگی مطالعه ماهیت حقیقی فضا‌زمان از منظر ملاصدرا و انیشتین پرداخته و دیگری از منظر هستی‌شناختی است که به تبیین ذات و ذاتیات فضا‌زمان از دیدگاه ملاصدرا و انیشتین می‌پردازد و در نهایت از حیث معرفت شناختی دانستیم که ملاصدرا و انیشتین معتقداندگزاره‌های علمی صرفاً گزاره‌های تجربی و محسوس نیستند بلکه برای توضیح ساختار و ماهیت فضا زمان نیازمند ادراکات ریاضیاتی و عقلی از فضازمان هستیم. بر اساس این پژوهش، فضا زمان از ماده اولیه ایجاد شده و نوعی هیولای ثانویه یا ذره بنیادین است و علت تند شوندگی نرخ انبساط آن به حرکت درون ذاتی آن باز می‌گردد، پس انرژی تاریک همان جوهر فضا زمان است. نتیجه‌گیری: بر این اساس اولاَ ماهیت فضا‌زمان ماهیتی غیرمحسوس است و ادراک محسوس آن ممکن نیست و ثانیاً ادراکات ریاضیاتی برآمده از قوه خیال و ادراکات عقلیه منبعث از قوای عقلیه، دقیقتر از ادراکات حسیه هستند، اما از حیث هستی شناختی کیهانشناسان مدلی پیشینی یا پسینی موجهی در چگونگی و یا چیستی ماهیت حقیقی فضا زمان مطرح نکرده‌اند اما طبق مبانی ملاصدرا، فضا زمان نوعی از انواع هیولاهای ثانویه‌ای است که صورت کامل شده اطوار هیولای اولی می‌باشد، ضمن اینکه کیهانشناسان نیز چون ملاصدرا معتقداند فضا زمان مأخر از ماده اولیه کیهانی بوده است.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	17
تعداد شماره‌ها	47
تعداد مقالات	824
تعداد نویسندگان	1,015
تعداد مشاهده مقاله	1,845,737
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	557,436
نسبت مشاهده بر مقاله	2239.97
نسبت دریافت فایل بر مقاله	676.5
----------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	2,740
تعداد مقالات رد شده	1,782

تعداد مقالات پذیرفته شده	678
درصد پذیرش	25

تعداد پایگاه های نمایه شده	35
تعداد داوران	255

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان