یکی از مباحث مهم و تأثیرگذاری که در فلسفۀ اسلامی وجود دارد و امروزه، تحت قابل طرح است، مسئلۀ بدیهیات در حوزة تصورات و « معرفت شناسی » عنوان تصدیقات است . این مسئله با وجود اهمیت فراوان و نقش بی بدیلش در نظام معرفتی فیلسوفان ما، از زوایای مختلف و به نحو کامل مورد بحث قرار نگرفته است به گونه ای که به جهت ابهامات نهفته در ملاک تفکیک آنها از ادراکات نظری، گاهی یک قضیۀ نظری به جای یک قضیۀ بدیهی می نشیند و گاهی یک قضیۀ بدیهی در جای قضیۀ نظری قرار می گیرد و مورد چون و چرا واقع می شود. تبیین جایگاه بدیهیات در نظام فکری فیلسوفان اسلامی و ارائه و تشریح و ارزیابی ملاک های اصلی مرزبندی بدیهی ات از غیر بدیهیات، مسئله ای است که این مقاله به عهده گرفته است. پاسخ اجمالی این مقاله به مسئلۀ فوق آن است که اولاً، بدیهیات، اساس و خمیرمایۀ نظام معرفت یقینی را تشکیل می دهند و در غیاب آنها هیچ شناخت یقینی و قابل وثوقی حاصل نخواهد شد . ثانیاً، گرچه در زمین ۀ تفکیک آنها از معارف غیربدیهی، ملاک هایی در کتب متفکران اسلامی مطرح شده است، لکن اصلی ترین ملاک در تشخیص بدیهیات تصوری ، بساطت این مفاهیم در حوزة بدیهیات عقلی است و اصلی ترین ملاک در تشخیص قضایای بدیهی نیز ، تصدیق پذیری الزامی و بی درنگ آنها توسط عقل بدون نیاز به تصدیقات و استدلال های خارجی است
The necessity of Self-Evident Perceptions in Islamic
Philosophy and their Criterion
نویسندگان [English]
Mansour Emanpour
چکیده [English]
The question of self-evident perceptions (both concepts and judgments) is among the important and effective subjects in Islamic philosophy that nowadays can be put forward as "epistemology". This question, in spite of its great importance and unique role in Islamic philosophers' epistemology, has not been discussed in detail by them. And as a result of ambiguities lied behind the criterion by which the self- evident perceptions can be distinguished from theoretical ones, once in a while the former may be misplaced by the latter and questioned, or the latter misplaced by the former and taken as axiomatic. The present paper, on the one hand, tries to explain the significance of self-evident perceptions in Islamic philosophy, and to present and assess the differentiae between them and theoretical ones, on the other. The task is undertaken by the author as follow. Firstly, he seeks to show that the self-evident data are the essence of all apodictic knowledge, so that no certain and indubitable cognition can be acquired without them. Secondly, the most principal criterion by which self- evident data can be distinguished from the other ones, among the many criteria cited in the works by Islamic thinkers, is the simplicity as to concepts and the necessary, immediate rational affirmability with no need to any other judgment or reasoning as to judgments.
کلیدواژه ها [English]
the self-evident perception, Epistemology, concepts, judgments, perception, Knowledge
ابتدای صفحه