دانش آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
کهنترین الگوی تمایز علوم از آنِ ارسطوست (موضوع محور)، که توسط حکمای مسلمان ترویج شد. اما ناکارآمدی آن روز به روز برای عالمان مسلمان، خصوصاً اصولیان و در رتبه بعد متکلمان، منطقیون و ... آشکار شد؛ تا آنجا که محقق خراسانی الگوی غایتمحور و محقق اصفهانی و امام خمینی (ره) الگوی سنخیتمحور را مطرح کردند. اما هر یک از این الگوهای انحصارگرا نقاط ضعفی را داشتند و این سبب شد که الگوهای تلفیقی مطرح شوند و آنها نیز با آشکار شدن نقاط ضعفشان، جای خود را به رویکرد قراردادگرا دادند. به عقیده قراردادگرایان علم بودن یک علم نه به وحدت در موضوع است، نه روش و نه غایت (هر یک به تنهایی)، بلکه علم عبارت است از مجموعهای از مسائل متشتته، که جامع آنها گاه ممکن است به دلیل سنخیت در ذات باشد (مثل موضوع، محمول، حیثیت) و گاه نیز ممکن است به دلیل امری عرضی باشد (مثل غایت). از اینرو مبنای تمایز علوم با توجه به غرض تدوین متفاوت خواهد بود و حتی تمامی جهاتی که در نزد عقلا معتبرند، نیز در این وحدت و تمایز دخیلند و ممکن است لحاظ شوند، مثل مدت زمان فراگیری علم، امور زیباییشناسی، نیازهای جامعه، مرجحات تاریخی و ... .
The Evolution of Patterns of Sciences Differentiation According to Muslim Scholars
نویسندگان [English]
Hamed Mostafavi Fard
چکیده [English]
The oldest pattern of sciences differentiation is owned by Aristotle, which promoted by Muslim philosophers. But over time, its inefficiencybecame evident for Muslim scholars, especially Usulis, theologians, logicians and etc. As far as Khorasani, offered pattern of differentiation based on the purpose of creation; and Isfahani and Khomeini raised pattern of differentiation based on therelevancetheorems. But each of these exclusivistic models were flawed, and this led to combine models proposed. It also, by revealing weaknesses,replaced by pattern of differentiation based onagreement. They believe that science is a collection of different issuesand all things that are valid in the sight of the wises, are involved in this unity and differentiationand may be considered,like the time to learn science,the aesthetics, community needs, historical preferences and etc.
کلیدواژه‌ها [English]
sciences distinction, the distinction based on the subject, the distinction based on the purpose, the distinction based on the relevance theorems
آملی، هاشم بن حاج محمد. (بیتا)، بدائع الافکار، (تقریرات بحث عراقی)، بیجا، بینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1383)، الإشارات والتنبیهات، شرح: نصیرالدین محمد بن محمد بن الحسن الطوسی، شرح الشرح: قطب الدین محمد بن محمد أبی جعفر الرازی، قم، نشر البلاغة.
ارسطو. (1366)، متافیزیک، ترجمه: دکتر شرف، تهران، نشر گفتار.
انصاری، مرتضی. (1419)، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی.
قدسى، احمد. (1428)، انوار الأصول (تقریرات درس آیت الله ناصر مکارم شیرازى)، قم، امام علی بن ابی طالب (ع).
قطبالدین رازی، محمدبن‌محمد و جلال‌الدین دوانی و علی‌بن‌محمد جرجانی. (1384)، شروح الشمسیه: مجموعه حواش و تعلیقات، قم، مدین.
قطبالدین رازی، محمدبن‌محمد. (1390)، شرح المطالع، شارح: سیدشریف جرجانی و اسامه ساعدی، قم، ذوی القربی.
------------. (بیتا)، شرح الشمسیه، قم، زاهدی.
قطیفی، سیدمنیر سیدعدنان. (1414)، الرافد فی علم الأصول (تقریرات بحثهای آیه الله العظمى سید علی حسینی سیستانی)، قم، مکتب آیه الله العظمى السید السیستانی.
کاظمی خراسانی، محمدعلی. (1404)، فوائد الأصول (من إفادات المیرزا محمد حسین الغروی النائینی)، قم، النشر الإسلامی.
کاکایی، قاسم. (1384) «عرض ذاتی به عنوان معیار وحدت و تمایز مسائل علوم»، دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره 10، صص 71-96.
کمرهاى، محمدباقر. (بیتا)، أصول الفوائد الغرویة فی مسائل علم أصول الفقه الاسلامى، تهران، فردوسی.
لاریجانی، محمدصادق و مصطفی ملکیان. (1375) «اقتراح؛ کلام در روزگار ما در نظر خواهی از دانشوران»، نقد و نظر، شماره 9، صص 10-36.
لاهیجی، عبدالرزاق. (1425)، شوارق الالهام، قم، امام صادق (ع).
مرتضوی لنگرودی، سیدمحمدحسن. (1376)، جواهر الأصول (تقریر بحث السید الخمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
مکى عاملى، حسین یوسف. (1391)، قواعد استنباط الأحکام، قم، بینا.
ملایری، موسی. (1385) «نیاز به علم کلام و تمایز روششناختی آن از فلسفه»، برهان و عرفان، شماره 9و10، صص 175-202.
ملکى اصفهانى، محمود. (1381)، اصول فقه شیعه (تقریرات درس آیت الله محمد فاضل موحدى لنکرانى)، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
منتظری نجفآبادی، حسینعلی. (1375)، نهایه الأصول (تقریراً لأبحاث آیه الله العظمى السید حسین الطباطبائی البروجردی)، قم، الحکمه.
منصورى، ایاد. (1427)، البیان المفید فی شرح الحلقة الثالثة من حلقات علم الأصول، قم، حسنین (ع).
ابتدای صفحه