مجله پژوهش های فلسفی

کوندرا: عمل همچون مسألۀ رمان؛ خوانش آرنتی از رویکرد کوندرا به تاریخ رمان)

عارف دانیالی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 658-677

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49132.3064

چکیده

یکی از دغدغههای محوری هانا آرنت، مسألۀ ناممکنشدن عمل در جامعۀ بوروکراتیک مدرن است؛ میلان کوندرا نیز مسألۀ بنیادین رمان را عمل میداند. مقالۀ حاضر میکوشد خویشاوندی میان رویکرد آرنت و کوندرا ... بیشتر یکی از دغدغههای محوری هانا آرنت، مسألۀ ناممکنشدن عمل در جامعۀ بوروکراتیک مدرن است؛ میلان کوندرا نیز مسألۀ بنیادین رمان را عمل میداند. مقالۀ حاضر میکوشد خویشاوندی میان رویکرد آرنت و کوندرا را با ارجاع به رمانهای مهم نشان دهد؛ بررسیِ تاریخ رمان از سروانتس به فلوبر و پروست تا کافکا نمونههای دقیقی عرضه میکنند؛ عبور از جهان حماسی به جهانِ رمان، گذر از عرصۀ کنشمندی و حرکت به حوزۀ بیعملی و انفعال است. سرانجام، ماجرا به دستور تقلیل یافت. دُنکیشوت، برخلاف قهرمان هومری، پهلوانی است که مدام در تحقق نقشههایش شکست میخورد. این سرخوردگی از عمل موجب میشود که شخصیتِ رمان فلوبر(مادام بُواری) به جهان درون پناه ببرد و از کنشورزی در جهان بیرون عقب بنشیند. بوروکراتیزهشدنِ زندگی، شخصیتهای رمانهای کافکا را به زیر سیطرۀ نیروهای غیرشخصی و بینام درآورده، تماس فرد با واقعیت را ناممکن کرده است. رمانهای کافکا مصادیقی هستند از ناممکن شدنِ عمل در جامعۀ بوروکراتیک. این جهان تراژیک نیست، آیرونیک است. نتیجه آنکه از دید آرنت و کوندرا، در چنین جهانی، عمل فقط همچون شاعرانگی میتواند پدیدار شود؛ نه شعر تغزّلی که رمانتیکها برای گریز از واقعیت بدان پناه میبردند، بلکه شعری که سوررئالیستها از آن سخن میگفتند: شعر همچون غافلگیری دایمی، تلاقیهای پیشبینیناپذیر و گسست در پیرنگِ مسلط.

امپراتوری نگاه خیره: از قدرت منتشرِ فوکویی به کیچ در کوندرا (مطالعه موردی: رمان بار هستی)

عارف دانیالی

دوره 13، شماره 29 ، بهمن 1398، ، صفحه 217-237

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.33076.2307

چکیده

مسألۀ اصلیِ مقالۀ حاضر این است که چه رابطهای میان مفهوم فوکویی از قدرت با مفهوم کیچ در رمان بار هستی اثر میلان کوندرا وجود دارد؟ به عبارت دیگر، پرسش محوری این است که چگونه ظهور کیچ ملازم است با مفهوم ... بیشتر مسألۀ اصلیِ مقالۀ حاضر این است که چه رابطهای میان مفهوم فوکویی از قدرت با مفهوم کیچ در رمان بار هستی اثر میلان کوندرا وجود دارد؟ به عبارت دیگر، پرسش محوری این است که چگونه ظهور کیچ ملازم است با مفهوم قدرتِ منتشر در جهان مدرن؟ یکی از اهداف این مطالعۀ تطبیقی که بر خوانشِ فوکویی از رمان بارِ هستی(کوندرا) متمرکز شده، این است که بدون فراروی از مفهوم سنتیِ قدرت نمیتوان پدیدۀ کیچ را در کوندرا توضیح داد. چنین دریافت متفاوتی از قدرت را فوکو در اختیار ما مینهد. فوکو و کوندرا از قدرتِ بدون سوژه سخن میگویند: امپراتوری نگاه خیره. در نگاه آنان، مفهوم قدرت/کیچ به فراسوی دوقطبیِ لیبرالیسم-کمونیسم ارجاع دارد. در این مقاله، از تقابل مفهوم قدرتِ مکانزداییشده در برابر قدرت متمرکز، زیبایی شناسیِ اتفاق در برابر زیباییشناسی همگانی، امر تکین در برابر یکسانیِ هستیشناختی، مؤلفمحوری در مقابل مرگ مؤلف، بحث میشود. این دوقطبیها، محصول چرخش مفهوم قدرت در جهان مدرن است. بنابراین، یکی از اهداف پژوهش حاضر، نشاندادن پیامدهای قدرت مدرن در چهار بُعد سیاست-زیباییشناسی-هستیشناسی-ادبیات است. کاربرد این مقاله، از یکسو، نشاندادن اهمیت نقد فلسفی در تحلیل رمان و از سوی دیگر، پیوند اندیشۀ پستمدرن با رمانهای کوندرا است.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

نویسنده = %D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81 %D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C

کوندرا: عمل همچون مسألۀ رمان؛ خوانش آرنتی از رویکرد کوندرا به تاریخ رمان)

چکیده

امپراتوری نگاه خیره: از قدرت منتشرِ فوکویی به کیچ در کوندرا (مطالعه موردی: رمان بار هستی)

چکیده