مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

مناقشه فوکو با هایدگر و دریدا در فهم و تفسیر فلسفه افلاطون

سیدجمال قریشی خوراسگانی؛ علی کرباسی زاده اصفهانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 آبان 1400

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46849.2888

چکیده

این نوشتار با تمرکز بر تفسیر هایدگر از دکترین حقیقت افلاطون و تفسیر دریدا از فارماکون افلاطون، خط تفسیری‌ای را برجسته می‌کند که در آن افلاطون آغاز فهمی فلسفی است که وجه غیب و پوشیدگی هستی و حقیقت را ... بیشتر این نوشتار با تمرکز بر تفسیر هایدگر از دکترین حقیقت افلاطون و تفسیر دریدا از فارماکون افلاطون، خط تفسیری‌ای را برجسته می‌کند که در آن افلاطون آغاز فهمی فلسفی است که وجه غیب و پوشیدگی هستی و حقیقت را طرد می‌کند. در برابر این خط تفسیری، تفسیر فوکو از افلاطون و کردارهای فلسفی یونان طرح و بسط داده می‌شود. از قِبل این تفسیر مشخص می‌شود که ما با دو شرح متمایز از کردارهای فلسفی یونان و نسبت آن با ظهور مدرنیته روبرو هستیم؛ شرحی که مدرنیته را بسط ژرف‌ترین معنای نمودارشده در متافیزیک یونانی می‌داند و شرحی که بنیاد فلسفه مدرن را در رویارویی با بنیاد اندیشه افلاطونی تفسیر می‌کند و افلاطون و جریان‌های فلسفی اثرپذیرفته از وی را چونان افقی برای ایستادگی در برابر سیطره مدرن می‌انگارد. با اینکه می‌توان طرح هنر زیستن فوکو را وامدارِ طرح پروای خود و کار هنری هایدگر دانست، این طرح به فوکو امکان می‌دهد تا تفسیر متفاوتی از افلاطون فراپیش نهد. نشان می‌دهیم که چه ملاحظات روش‌شناسانه‌ای به فوکو کمک می‌کند تا این تفسیر متفاوت را ارائه کند. فوکو برای به‌دست دادن چنین تفسیر متفاوتی به کارکرد نوشتار، لوگوس و حقیقت چونان پارسیا در اندیشه افلاطون و فلسفه یونانی توجه می‌کند. در ادامهٔ مسیرِ فوکو، تحلیلی از ایده‌ها، آگاثون و دیالوگ مطرح می‌شود که وجوه زیستی، درگیرانه، هنری و سیاسی آن‌ها را برجسته می‌کند. این جعبه ابزار مفهومی و روشی به ما کمک می‌کند تا خط تفسیری متفاوتی از اندیشه افلاطون را طرح کنیم و بسط دهیم.

مشاهده مقاله

تبیین معرفت‌شناختی تجربه در اندیشه دکارت

سیدمصطفی شهرآیینی؛ مجتبی جلیلی

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 634-649

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.56427.3528

چکیده

چنین می‌نماید که با توجه به مبانی فکری دکارت، به‌سادگی نمی‌توان دربارة امکان تجربه در فلسفة او سخن گفت چراکه او در شاهکار فلسفی‌اش، تأملات در فلسفة اولی، از همان آغاز با طرح شک افراطی بساط عالم حس را ... بیشتر چنین می‌نماید که با توجه به مبانی فکری دکارت، به‌سادگی نمی‌توان دربارة امکان تجربه در فلسفة او سخن گفت چراکه او در شاهکار فلسفی‌اش، تأملات در فلسفة اولی، از همان آغاز با طرح شک افراطی بساط عالم حس را که موضوع اصلی تجربه و پیش‌شرط امکان آن است، چنان فراهم می‌‌چیند، که تا «تأمل ششم»، محسوسات در محاق هستند و در آنجا نیز به شیوه‌ای کلامی و با استناد به نافریبکاری خداوند می‌کوشد عالم حس را سرجای خود بازگرداند. اما در اینکه تا چه اندازه در این راه کامیاب بوده است میان دکارت‌شناسان اختلاف‌نظر بسیاری هست. ما در پژوهش پیشِ رو می‌کوشیم نشان دهیم که اگر غایت فلسفة دکارت را ‌ــ چنان‌که خود بدان تصریح دارد‌ ــ سیطرة آدمی بر طبیعت بدانیم تا جایی‌که او فلسفه‌اش را «فلسفة عملی» در برابر «فلسفة نظری» مدرسیان می‌نامد، چاره‌ای جز این نداریم که نه‌تنها به امکان که به ضرورت تبیین تجربه در اندیشة دکارت اذعان کنیم. توضیح اینکه این سیطره و تسخیر آدمی بر طبیعت در فلسفة عملی دکارت، تنها در تجربه است که تحقق می‌یابد، بدین معنا که واپسین حلقة رابط فاعل شناسا با طبیعت همانا تجربه است که عالم را در زیر سیطره و چیرگی او درمی‌آورد و از این رهگذر، قرار است علم دکارتی سروسامان گیرد. حال اگر نتوانیم تجربه را در اندیشة او تبیین کنیم و توضیح دهیم، غایت آشکار فلسفة او، یعنی تبدیل ما به «اربابان و مالکان طبیعت» تبیین‌ناپذیر می‌ماند.

بررسی انتقادی نسبت هنر سوررئالیسم با حقیقت با توجه به آراء هایدگر

منیره نادری؛ محمدجواد صافیان؛ حسین اردلانی

دوره 15، شماره 35 ، شهریور 1400، ، صفحه 402-420

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46172.2834

چکیده

هنر سورئال، هنری است که بر اساس نظریه ناخودآگاه فروید، توسط آندره برتون و لویی آراگون پایه‌گذاری شد. هنرمندان این سبک هنری در پی آزادسازی ناخودآگاه فردی و خلق ‌کار هنری با توجه به ناخودآگاه و رویا و ... بیشتر

خوانش الن بدیو از پل قدیس

پریسا شکورزاده؛ علی نقی باقرشاهی

دوره 14، شماره 30 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 165-183

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.34613.2362

چکیده

فلسفه و الهیات سیاسی معاصر از جنبه‌های مختلف به خوانش دوباره‌ی پل رسول دست زده‌اند. اما نزد بدیو این توجه در مواجهه با وضعیت بیمار فلسفه‌ی معاصر و تبدیل شدن آن به سفسطه صورت می‌گیرد و پل به‌عنوان پادفیلسوف، ... بیشتر

انگیزه‌های سیاسی تفکر فلسفی رورتی

نبی الله سلیمانی

دوره 14، شماره 30 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 185-205

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.38639.2517

چکیده

رورتی با به چالش‌کشیدن کل سنت‌ فلسفی غرب که به عقیده او باعث دوگانه‌‌انگار‌ی‌های مختلف بیفایده نظری در طول تاریخ فلسفه شده است،درصدد است در بستر"فرهنگ رستگاری‌بخش ادبی"به ساختار‌شکنی مسائل مختلف ... بیشتر رورتی با به چالش‌کشیدن کل سنت‌ فلسفی غرب که به عقیده او باعث دوگانه‌‌انگار‌ی‌های مختلف بیفایده نظری در طول تاریخ فلسفه شده است،درصدد است در بستر"فرهنگ رستگاری‌بخش ادبی"به ساختار‌شکنی مسائل مختلف فلسفه و رفع این دوگانه‌انگاریها مبادرت ورزد.به عقیده او فیلسوفان سنتی با باور به واقعیت‌‌های فراانسانی و فراتاریخی به انسان‌ها به مثابه خادمان و کاشفان آن واقعیت بیرونی نگاه می‌کردند.اما رورتی با ایجاد خط انشقاقی میان حوزه‌ی خصوصی وحوزه‌ی عمومی می‌خواهدسهم و دخالت فیلسوفان را در ارائه دیدگاه‌های نظری و فلسفی مشخص کند و ادعا کند حوزه سیاست نیازی به آن ندارد که مبانی خود را از معیارهای فردی حوزه‌ی خصوصی کسب نماید؛چیزی که زمینه بلندپروازیهای متافیزیکی فیلسوفان را فراهم میآورد.به منظور مقابله با چنین تفکری،رورتی به جای مفهوم سنتی حقیقت(مفهوم حقیقت به مثابه محور اندیشه سنت فلسفی)،بحث همبستگی را پیش می‌کشد؛یعنی توافق بر سر مسائل گوناگون که نتیجه‌ی نگاه پراگماتیکی ما به امور و متاثر از هنجارهای جامعه‌ی خاص و استفاده ابزاری ما از واژگان‌ها است.به عقیده رورتی انسانها با خلق واژگان جدید که ابزارهای سازگاری با زیست‌بوم هستند درصدد ایجاد همبستگی هرچه بیشتر و به تبع در مسیر جامعه‌ای عدالت‌محور و آزاد و به دور از هر گونه تبعیض و رنج گام برمیدارند.در چنین جامعه‌ای است که حقیقت خود را از طریق پویایی‌های آن جامعه نشان خواهد داد.فرض ما اینست که اندیشه‌ی فلسفی(یا به تعبیر بهتر،پسافلسفی)رورتی پیش از هر چیز در راستای یک اندیشه‌ی سیاسی و اتخاذ رویکرد شووینیستی اوست.به عبارت دیگر، مهیا ساختن زمینه برای برقراری یک جامعه‌ی لیبرال-دموکرات باعث اندیشه های فلسفی وی شده است.

پنداره‌گرایی ارزشی در فلسفه‌ نیچه (بازنگری تقریری از ندیم حسین)

حمیدرضا محبوبی آرانی

دوره 13، شماره 29 ، بهمن 1398، ، صفحه 389-409

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.32501.2275

چکیده

به نظر نیچه هر فرهنگی و هر شکلی از زندگی در هر سطحی که باشد، در تحلیل نهایی بر اساس قسمی توهم‌‌ بنیاد شده است، خواه آن فرهنگ فرهنگ سقراطی باشد، یا آپولونی یا تراژیک. در روزگار مدرن نیز ما همچنان برای اینکه ... بیشتر به نظر نیچه هر فرهنگی و هر شکلی از زندگی در هر سطحی که باشد، در تحلیل نهایی بر اساس قسمی توهم‌‌ بنیاد شده است، خواه آن فرهنگ فرهنگ سقراطی باشد، یا آپولونی یا تراژیک. در روزگار مدرن نیز ما همچنان برای اینکه نیروی محرک فرهنگ را در اختیار داشته باشیم به توهم‌ها نیاز داریم. اما در همینجا دچار پارادوکس، پارادوکس توهم‌های روراست، شفاف یا آگاهانه می‌شویم. پارادوکس ما در اینجا این است که آگاهی و خودآگاهی روزگار مدرن بی‌مبنایی و ناراستی همه‌ توهم‌های تاریخِ گذشته‌‌امان را برای ما برملا ساخته و ما فهمیده‌ایم که هر گونه ارزش یا باور ارزشی چیزی بیش از شکلی از توهم نیست. اکنون پرسش این است که چگونه می‌توانیم با توهم‌هایی زندگی کنیم که می‌دانیم توهم هستند. توسل نیچه به هنر و کندو کاو در نحوه‌ فراهم آوردن توهم‌های روراست و آگاهانه از سوی هنر، به همین جهت است. بنا به یک تفسیر، هنر جایی است که در آن یاد می‌گیریم چگونه با توهم‌های آگاهانه و در قالبی پنداره‌گرایانه زندگی کنیم. هنر جایی است که ما در آن از زندگی کردن با توهم‌ها لذت می‌بریم و ما به‌عنوان آزاده‌‌‌جانان آینده و فرماندهان ارزش‌‌های نوین، می‌بایست از این لحاظ از هنر تقلید کنیم و شاعران زندگی خویش گردیم. مقاله‌ حاضر به تقریر و بازنگری این خط فکری و تفسیری آنگونه که ندیم حسین مطرح ساخته می پردازد و نشان می‌دهد که چگونه پاسخ نیچه را می‌توان در قالب پنداره‌گرایی ارزشی فهمید و تفسیر کرد.

تفسیر واسازانة هایدگر از افلاطون در پرتو کتاب آموزة افلاطون در باب حقیقت1

علی‌اصغر مصلح؛ رضا دهقانی

دوره 6، شماره 10 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 159-180

چکیده

تفسیر هایدگر از افلاطون مربوط به دورة‌ دوم اندیشة‌ وی موسوم به چرخش است. او در کتاب آموزة افلاطون در باب حقیقت به تفسیر تمثیل غار افلاطون می‌پردازد. هایدگر در این کتاب از طریق واسازی سنت مابعدالطبیعی ... بیشتر

تحلیلی نو از چیستی فلسفۀ تحلیلی

یوسف نوظهور؛ بیت الله ندرلو

دوره 4، شماره 219 ، آذر 1389، ، صفحه 119-136

چکیده

فلسفۀ تحلیلی[i] (Analytic Philosophy)، به عنوان جنبش فلسفی غالب در دنیای معاصر انگلیسیزبان، برخلاف رقیب خود، فلسفۀ قارهای، در بازشناسی هویت خویش دچار بحران عظیمی‌شده است. بهطوریکه فیلسوفان ... بیشتر فلسفۀ تحلیلی[i] (Analytic Philosophy)، به عنوان جنبش فلسفی غالب در دنیای معاصر انگلیسیزبان، برخلاف رقیب خود، فلسفۀ قارهای، در بازشناسی هویت خویش دچار بحران عظیمی‌شده است. بهطوریکه فیلسوفان تحلیلی، امروزه بیش از آنکه در پی نیل به اهداف و مقاصد روششناختی جنبش تحلیلی باشند، درصدد فهم چیستی آن هستند. در مقالۀ حاضر ابتدا به بررسی و سنجش دقیق دیدگاههای مطرح شده دربارۀ مسألۀ موردنظر پرداخته‌ایم. و نهایتاً دیدگاه مُختار خویش را عرضه داشتهایم. براساس یافتههای پژوهشی ما، همة دیدگاه‌های مطرحشده دربارۀ چیستی فلسفة تحلیلی دچار اشتباه راهبردی یکسانی هستند؛ یعنی، غفلت از متن موضوع و پرداختن به حاشیهها. فلسفة تحلیلی، بیش و پیش از همه، مصداقی از فلسفه است و از آنجائیکه فلسفه نظرگاه معطوف به حقیقت امور است و حقیقت در هر دورهای معنائی خاص مییابد، فلسفۀ تحلیلی و روشهای آن را باید در راستای معنای معاصر حقیقت فهم نمود. [i]- قطعاً فلسفة تحلیلی یک مکتب فلسفی واحد – که دارای مبانی و اصول، روش و آموزه‌های معین و نتایج ویژۀ خود باشد – بشمار نمیرود. شاید بتوان آن را جنبشی نوین در تفکر فلسفی مغرب زمین دانست که طی یک قرن و اندی حیات خویش، رویکردها و نگرشهای متفاوتی را تجربه کرده و فراز و نشیبهای بسیاری را پشت سر گذارده است.

حقیقت و عدم در نظر مولوی و هیدگر

محمود نوالی

دوره 2، شماره 205 ، دی 1387، ، صفحه 107-124

چکیده

در ضمن مطالعاتِ تطبیقی همواره ملاحظه میشود که اکثر افکار و آراء فلاسفه جدید و معاصر، به نحوی پراکنده ولی به صورت روشن در نزد عرفا و بعضی از فلاسفه و دانشمندان ایرانی نیز مطرح شدهاند. ملاحظة این ... بیشتر در ضمن مطالعاتِ تطبیقی همواره ملاحظه میشود که اکثر افکار و آراء فلاسفه جدید و معاصر، به نحوی پراکنده ولی به صورت روشن در نزد عرفا و بعضی از فلاسفه و دانشمندان ایرانی نیز مطرح شدهاند. ملاحظة این امر پربرکت میتواند اعتماد به نفس نسبت به گذشتة خویش و امیدواری برای توجه بیشتر به همدلی و همفکری موجود میان غرب و شرق به ارمغان آورد. از این جمله است تعبیری سازنده از «عدم» که در سنّت اسلامی آنرا جایگاه و خاستگاه آزادی و سازندگی و آفرینش تلقّی نمودهاند و فلیسوفان پیرو مکتب اصالت وجود خاص انسانی نیز آن را وعاء هر هستی و مرکز ثقل حقیقت دیدهاند. از دیدگاه فلاسفة اخیر چنین ادّعا شده که حقیقت از لاحقیقت، به مدد کشف و انکشاف انسان، به دست میآید. مقدمه و لازمة این کشف و آفرینش خروج از هستیهای فعلی و حرکت به سوی آنچه فعلاً «نیست» میباشد. توفیق در این راه همانا نجات از زندان یقینهای کاذب و تحجّرهای چنبرگونه بوده و توفیق نیل به طرب و ابتهاج دیدار عوامل تازه است. این ابتهاج، حاصل تحقّق و ظهور جلوههای گوناگون این حدیث مسرّتبار یعنی خَلَقَ اللهُ آدَمَ علی صُورتِهِ است که به نحوی متضمن آزادی نامحدود انسانی در بطن محدودیتها و الزامات این‌جهانی میباشد. مقالة حاضر به بررسی رابطة میان حقیقت و عدم در مولوی (به عنوان نمایندة سنت اسلامی) و هیدگر (به عنوان یکی از چهرههای برجستة مکتب اصالت وجود خاص انسانی) میپردازد.

فلسفة سنّتی از نگاه ریچارد رورتی

محمد اصغری

دوره 1، شماره 202 ، دی 1386، ، صفحه 113-142

چکیده

در این مقاله به کنکاش در میان اندیشههای مختلف رورتی پرداختهایم و نتیجة تحقیق حکایت از آن دارد که وی چندین ویژگی و خصلت مهم را به سنّت فلسفی مغرب زمین، که از زمان افلاطون تا زمان حاضر تداوم یافته ... بیشتر

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

کلیدواژه‌ها = %D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده