مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

پدیدارشناسی ایدئولوژی و نسبت آن با اتوپیا بر پایه آراء ریکور

رحمت الله محمودی؛ حسین مصباحیان؛ مهدی ذاکری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 336-359

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52481.3291

چکیده

این مقاله درصدد ابهام‌زدایی یا تناقض‌زدایی از مفهوم ایدئولوژی از طریق ارجاع به آراء ریکور است. ریکور روش بررسی خود از ایدئولوژی را پدیدارشناسانه می‌نامد؛ زیرا اصطلاح ایدئولوژی زمانیکه در یک چارچوب ... بیشتر این مقاله درصدد ابهام‌زدایی یا تناقض‌زدایی از مفهوم ایدئولوژی از طریق ارجاع به آراء ریکور است. ریکور روش بررسی خود از ایدئولوژی را پدیدارشناسانه می‌نامد؛ زیرا اصطلاح ایدئولوژی زمانیکه در یک چارچوب جدلی قرار گیرد، هم از «استفاده بد» و هم از «سوءاستفاده» رنج خواهد برد. فقط با یک رویکرد معنا‌شناسانۀ جدی و یک توضیح صحیح از شرایطی که این مفهوم بدان وابسته است، می‌توان نقطه اختتامی ‌بر این سوءاستفاده نهاد. چنین امری در پرتو رویکردی میسر است که ریکور آن را «پدیدارشناسی تکوینی»، «تحلیلی اوج‌گیرنده از مفهوم» و «تلاشی برای کاوش در زیر سطح معنی آشکار ایدئولوژی برای رسیدن به معانی بنیادی آن» می‌نامد. این مقاله با مبنا قرار دادن اثر پل ریکور با عنوان سخنرانی‌هایی دربارۀ‌ ایدئولوژی و اتوپیا که در سال ۱۹۷۵ در دانشگاه شیکاگو ایراد شد و سایر مقالات و آثار او درباره ایدئولوژی و پدیدارشناسی، تلاش کرده است تا همراه با ریکور به دو پرسش اصلی این حوزه پاسخ گوید: الف) تئوریسین‌های اصلی مفهوم ایدئولوژی چه کسانی بودند؟ ب) چند نوع تعریف عمده از بررسی پدیدارشناسانۀ ایدئولوژی قابل‌استخراج است؟ عصاره پاسخ در هم تنیده به دو پرسش مذکور این است که ریکور ضمن بررسی آثار کسانی مانند مارکس، آلتوسر، مانهایم، وبر، هابرماس و گیرتز، برداشت‌های رایج و منفی از ایدئولوژی را مورد تردید قرار می‌دهد و بر اساس بررسی دقیق و عمیق آثار متفکران مذکور، به سه تعریف عمده و مشخص یا به‌عبارت‌دیگر سه مرحله یا کارکرد از ایدئولوژی می‌رسد که اولی بر پایۀ تعریف مارکس، دومی ‌بر پایۀ نگرش وبر و آخری براساس دیدگاه‌های گیرتز به این اصطلاح شکل گرفته است. ریکور به ترتیب این سه تعریف، مرحله یا کارکرد را ایدئولوژی به‌مثابه «کژتابی واقعیت»، ایدئولوژی به‌مثابه منبع «مشروعیت قدرت» و بالاخره ایدئولوژی به‌عنوان منبع «انسجام اجتماعی» می‌نامد. برپایه چنین تحلیلی از ایدئولوژی، مقاله در قسمت دوم خود به کارکردهای مختلف اتوپیا پرداخته است و ضمن تاکید بر وجوه مثبت اتوپیا، همزبان با ریکور نتیجه گرفته است که جامعه بدون اتوپیا جامعه‌ای مرده است.

احتمال وجود عالم پس از مرگ و آموزه ثواب و عقاب اَعمال در حیات اُخروی در فلسفه دیوید هیوم

فریده لازمی؛ مسعود امید؛ مجید صدرمجلس

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 360-377

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48947.3049

چکیده

در حوزة فلسفة دین، مسئلة وجود عالم پس از مرگ و آموزة ثواب و عقاب اَعمال در حیات اُخروی یکی از مسائل مهم و غامضی است که متألهان و فیلسوفان دین را به ارائة دیدگاه های نابرابر و متناقض درباب آن واداشته ... بیشتر در حوزة فلسفة دین، مسئلة وجود عالم پس از مرگ و آموزة ثواب و عقاب اَعمال در حیات اُخروی یکی از مسائل مهم و غامضی است که متألهان و فیلسوفان دین را به ارائة دیدگاه های نابرابر و متناقض درباب آن واداشته است. در این میان، به رغم آوازة پُرمایة دیوید هیوم بهعنوان یکی از خطیرترین منتقدان فلسفی دین، متأسفانه در دهه های اخیر اهمیت غیردینی دیدگاه های این فیلسوف، به ویژه درباب مسئلة استقراء و استدلال احتمالی، توجه و کارمایة هیومپژوهان را به خود جلب نکرده است. مقالة حاضر، بهعنوان نخستین اثر فلسفی، در پی آن است تا با ارائة تفسیری غیردینی از دیدگاه های دیوید هیوم درخصوص احتمال و استقراء، از طریق نمایان ساختن ارتباط بین مسئلة استقراء و استدلال احتمالی با مسئلة باور به وضعیت آتی و آموزة ثواب و عقاب آتی اَعمال در فلسفة دین این فیلسوف، نشان دهد که هدف اصلی تحلیل های انتقادی دیوید هیوم از اعتبار و اهمیت عملی استدلال های استقرائی دینی، با تهیة تبیینی از بنیان های استدلال احتمالی، رد اهداف اصلی مدافعان اثرگذار ارتدوکسی است. هدف مدافعان ارتدوکسی این بود که بر اساس تجربیات ما از این دنیا نشان دهند که آدمی در وضعیت آتی؛ یعنی در آخرت، ثواب و عقاب اَعمال خود را خواهد دید و احتیاط ایجاب می کند که ما سلوک خود را در این زندگی باتوجه به انتظاراتمان از سعادت و شقاوت در زندگی بعدی هدایت کنیم. ما نشان خواهیم داد که دیوید هیوم تبیین طبیعتگرایانهای را از سازوکارها و مکانیسم های روانشناختی برای بنیان استدلال احتمالی ارائه می دهد که باورهای ما درخصوص آتی را ایجاد می کنند و بر اساس همین تبیین نشان می دهیم که در فلسفة این فیلسوف استدلال های دینی درخصوص آموزة وضعیت آتی برای ترغیب ما یا تأثیر بر سلوک ما شکست می خورند، و لذا، آموزة ثواب و عقاب آتی اَعمال برای آدمی حاصلی ندارد.

رورتی در مقابل هابرماس: چرخش پراگماتیک نسبت به صدق و کاربست آن در سازماندهی روابط توجیهی

ایمان رحیم نصیریان؛ عبدالرزاق حسامی فر؛ سید مسعود سیف؛ محمدحسن حیدری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 378-394

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52331.3273

چکیده

بحث میان هابرماس و رورتی ناظر به امکان یا عدم امکان سازماندهی روابط توجیهی بر اساس صدق است. هر دو برای اجتناب از بنبستهای رویکرد معرفتشناختی به صدق، چرخشی پراگماتیک را پیشنهاد میکنند. اختلاف ... بیشتر بحث میان هابرماس و رورتی ناظر به امکان یا عدم امکان سازماندهی روابط توجیهی بر اساس صدق است. هر دو برای اجتناب از بنبستهای رویکرد معرفتشناختی به صدق، چرخشی پراگماتیک را پیشنهاد میکنند. اختلاف نظر آنها از آنجا شکل میگیرد که رورتی چرخش پراگماتیک را تا حذف مفهوم صدق پیش میبَرَد اما هابرماس معنایی کانتی را برای صدق در نظر میگیرد که بنا بر آن، صدق صرفاً ایدهای تنظیمی و استعلایی است که فرض وجود آن برای امکان سازماندهی روابط توجیهیِ کنشگران ضروری است. رورتی در مقابل، عقیده دارد که صدق حتی در معنای تنظیمی و استعلایی آن هیچ معنای محصّلی در بر ندارد. زیرا نمیتوان چیزی را هدف قرار داد و برای به دست آوردنش کوشش نمود مگر آنکه دستیابی و یا نزدیک شدن به آن قابل تشخیص باشد. معیاری که رورتی برای سازماندهی روابط توجیهی ارائه میدهد، نه صدقی در فرا رو، بلکه روایت تجاربی است که پشت سر گذاشتهایم. به نظر میرسد رورتی در ردّ انتقاداتی که هابرماس بر امکان حذف مفهوم صدق در سازماندهی روابط توجیهی مطرح میکند، موفق است؛ صرفاً به این معنا که اندیشۀ او سازگاری و انسجام بیشتری با چرخش پراگماتیک دارد. اما جایگزینی که رورتی برای صدق ارائه میدهد این نتیجه را نیز بههمراه دارد که عملاً هیچ هدف معینی برای انسان قابل تصور نیست. شایستگی روایتها در سازماندهی روابط کنشگران تنها در عرصۀ تجربه قابل سنجش است. به عقیدۀ او ما فقط باید امیدوار باشیم که مسیری بهتر از گذشته را دنبال کنیم. این ابهام در اندیشۀ رورتی شاید مهمترین چالش در پذیرش آرای اوست.

بررسی متناقض‌نمای اختیار انسان و تقدیر الهی در فلسفه ابن سینا

سمیه حیران؛ عباس احمدی سعدی؛ محمدعلی اخگر

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 395-406

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51096.3167

چکیده

برخی تعارضاتِ فلسفی - کلامی در مبحث علم پیشین، اراده و قدرت خداوند با مسالة جبر و اختیار انسان همچنان مورد نزاع و گفتگوی شارحان و صاحب نظران است. بازخوانی و تحلیل آراء ابن سینا درباره تأثیر اراده انسان ... بیشتر برخی تعارضاتِ فلسفی - کلامی در مبحث علم پیشین، اراده و قدرت خداوند با مسالة جبر و اختیار انسان همچنان مورد نزاع و گفتگوی شارحان و صاحب نظران است. بازخوانی و تحلیل آراء ابن سینا درباره تأثیر اراده انسان در نظام علی و معلولی عالم و راهکار وی در حل متناقض‌نمای اختیار و تقدیر الهی تحقیق در این مسأله را ضرورت می بخشد. ابن سینا نظام اراده و اختیار را ضمن علم عنایی خداوند به نظامِ احسن تبیین می کند. نزد ابن سینا قضای الهی همان علم کلی خداوند به نظام احسن است و از این علم، موجودات ممکن پدید می آیند. به نظر او بر اساس قضای الهی، انسان دارای نوعی اراده است که با اختیار آنچه که قوۀ ناطقه آن را خیر تشخیص می دهد مورد اراده و مشیت خداوند قرار گرفته است. اختیار و ارادة انسان می تواند قوۀ شوقیه یا عملی خود را - بجای آنکه تحتِ انگیزش قوای پست تر حیوانی نظیر قوای شهوانی یا غضبی باشد- در جهتِ تحقق صور عقلی متحقق سازد. در اخذ و التفات به چنین امکانی است که انسان در مسیر تقدیر یعنی اعطای اختیار به معنای گزینش خیر و زیبایی و خوبی، از طریق قوۀ عاقله قرار می گیرد. از دیدگاه شیخ الرییس اختیار انسان، به معنای قرار گرفتن در طول اراده الهی و عنایت او برای فعلیت و تحقق نظام احسن است. این جستار با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

مفهوم «معنا» در منطق معنای ژیل دلوز

پریسا شکورزاده؛ علی فتح طاهری؛ عبدالرزاق حسامی فر

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 407-428

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52158.3254

چکیده

دلوز در نقد هستی‌شناسی ذات در کتاب منطق معنا به ارائه «هستی‌شناسی معنا»ی خود می‌پردازد که مفهوم «معنا» به‌عنوان نقطه‌ مرکزی این هستی‌شناسی به منظور پیوند هستی و اندیشه در آن طرح می‌شود. ... بیشتر

نقد تکیه جزئی‌گرایی اخلاقی بر دلیل‌های اخلاقی

سیدعلی اصغری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 429-444

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52603.3305

چکیده

جزئی‌گرایی اخلاقی، گرایشی است در فلسفه اخلاق معاصر که بر اساس مبانی فرااخلاقی، با محوریت اصل‌ها در اخلاق و در نظریه‌های اصل‌مند اخلاق مخالفت می‌ورزد و آن را مخل فکر و تشخیص اخلاقی می‌داند. چالش جزئی‌گرا ... بیشتر جزئی‌گرایی اخلاقی، گرایشی است در فلسفه اخلاق معاصر که بر اساس مبانی فرااخلاقی، با محوریت اصل‌ها در اخلاق و در نظریه‌های اصل‌مند اخلاق مخالفت می‌ورزد و آن را مخل فکر و تشخیص اخلاقی می‌داند. چالش جزئی‌گرا در مقابل اصل‌مندی در اخلاق مهم است و به همین دلیل جا دارد که نقص‌های جزئی‌گرایی شناسایی شود تا مقدمه رفع آن‌ها شود. مقاله حاضر به آن دسته از نقص‌های جزئی‌گرایی اخلاقی می‌پردازد که منشأشان تکیه جزئی‌گرایان بر دلیل‌هاست. دلیل در بحث‌های هستی‌شناختی اخلاق، یک جنبه موقعیت است که لَهِ و یا علیهِ، عمل است. اولاً تکیه جزئی‌گرا بر دلیل‌های اخلاقی برای اثبات جزئی‌گرایی اخلاقی سودمند نیست، زیرا قابل جمع بودن کل‌گرایی با عام‌گرایی و قابل جمع بودن اتم‌گرایی با جزئی‌گرایی، نشان می‌دهد نزاع درباره نقش‌ها و ماهیت اصل‌های اخلاقی (نزاع جزئی‌گرایی‌ـ‌عام‌گرایی)، با استفاده از بحث اتم‌گرایی و کل‌گرایی در نظریه دلیل‌ها قابل حل نیست. ثانیاً این تکیه، برای جزئی‌گرایی نه تنها سودمند نیست بلکه زیانمند است به این معنی که خلل‌هایی در آن ایجاد می‌کند. زیرا (الف) تصور اخلاق صرفاً در چارچوب دلیل‌های اخلاقی، در بهترین حالت تصوری ناقص از الزام اخلاقی و بنابراین از اخلاق به بار می‌آورد؛ و (ب) تصور محدود از اصل‌های اخلاقی در چارچوب دلیل‌های عام، مانع شمول جزئی‌گرایی بر همه نظریه‌های اصل‌محور اخلاق، یا دست‌کم مهمترین نظریه‌ها، می‌شود. امر مطلق به‌عنوان یک نمونه بسیار مهم نشان می‌دهد قلمرو اصل‌های اخلاقی گسترده‌تر از قلمرو دلیل‌های اخلاقی است.

تحلیل گفتمان، علوم انسانی بومی، یا علوم انسانی جهان

امین نواختی مقدم؛ سید مختار موسوی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 445-463

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52719.3333

چکیده

دو گفتمان کلان درباره علوم انسانی وجود دارد: اول، گفتمان جهانی علوم انسانی که ریشه در مباحث رابطه علوم انسانی و علوم طبیعی دارد و نسخه واحدی برای علم و از جمله علوم انسانی قایل است. دوم، گفتمان علوم انسانی ... بیشتر دو گفتمان کلان درباره علوم انسانی وجود دارد: اول، گفتمان جهانی علوم انسانی که ریشه در مباحث رابطه علوم انسانی و علوم طبیعی دارد و نسخه واحدی برای علم و از جمله علوم انسانی قایل است. دوم، گفتمان علوم انسانی بومی یا اسلامی که پس از استقلال کشورهای جهان سوم از جمله جوامع اسلامی، مجال بیان یافت. مجادله گفتمانی مزبور در ایران به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی، تجلی بارز یافت که هنوز ادامه دارد. در این مقاله با تمرکز بر ماهیت علوم انسانی و قرائت‌های مختلف اندیشمندان از این موضوع، این پرسش مطرح شد که ماهیت علوم انسانی- اجتماعی با کدام یک از دو گفتمان جهانی یا بومی- اسلامی قرابت بیش‌تر دارد؟ پاسخ به سؤال مزبور و حاصل بررسی فرضیه پژوهش با اتکا به روش اسنادی- کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل توصیفی- تحلیلی این شد که با عنایت به ابعاد ماهوی نظام دانش علوم انسانی، یعنی ماهیت دوگانه حقیقی- اعتباری گزاره‌های آن، هیچ یک از دو گفتمان مزبور به تنهایی قادر به تکفل و هدایت نظام دانش علوم انسانی در کشورهای مختلف نیست. در نتیجه، تعامل دو گفتمان جهانی و بومی علوم انسانی، برای تغذیه ابعاد عام و ثابت و خاص و متغیر نظام علوم انسانی- اجتماعی ضرورت دارد. کیفیت ترکیب تعاملی دو گفتمان جهانی و بومی علوم انسانی در سایه واقعیات و اقتضائات و نیز بر پایه انسان شناسی فلسفی بومی، شاخص پیشرفت یا پسرفت علمی یک کشور می‌باشد.

به سوی یک اخلاق اگزیستانسیال؛ واکاوی مواجهه کی‌یرکگور با داستان ابراهیم از منظر فلسفه‌ هایدگر

حسین قسامی؛ محمد اصغری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 464-475

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.53507.3364

چکیده

این پژوهش بر آن است تا با کنار هم نهادن آرای کی‌یرکگور در کتاب ترس و لرز و تحلیل‌های هایدگر در کتاب هستی‌ و زمان تعریف تازه‌ای از انسان به دست داده، از این رهگذر امکان تبیین اخلاقی نوین را مطرح سازد. ... بیشتر

سلامتی، بیماری و درمان در مکتب فکری ملاصدرا

سید مرتضی حسینی شاهرودی؛ معصومه رودی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 476-489

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52469.3284

چکیده

تبیین سلامتی و بیماری از مسائل مهم فلسفی است. سلامتی و بیماری در مکاتب فلسفی به عنوان کیف نفسانی معرفی شده است که به اجسام تعلق نمی گیرد و فقط در موجودات صاحب نفس به وجود می آید؛ اما در تعریف سلامتی و ... بیشتر تبیین سلامتی و بیماری از مسائل مهم فلسفی است. سلامتی و بیماری در مکاتب فلسفی به عنوان کیف نفسانی معرفی شده است که به اجسام تعلق نمی گیرد و فقط در موجودات صاحب نفس به وجود می آید؛ اما در تعریف سلامتی و بیماری توجه بر بدن و عملکرد آن بوده است. علم پزشکی نیز برای تأمین سلامتی و رفع بیماری، عمدتاً در پی آرام بخشی بدن است. معضلات علم پزشکی نظیر درمان ناپذیری بعضی بیماری ها، بیماری های صعب العلاج و طولانی شدن پروسه درمان در بعضی بیماری های به ظاهر شناخته شده این ظن را میآفریند که تبیین سلامتی و بیماری نیازمند تغییر باشد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و کتابخانه ای به واخوانی حقیقت سلامتی و بیماری در فلسفه های مبتنی بر أصالت وجود خصوصاً حکمت متعالیه پرداخت. نتیجه این بود که متناسب با گزینش حکمت متعالیه به جای فلسفه سینوی، سلامتی و بیماری نیز نحوه ای از وجود یا تجلیی از موجودات تبیین گردد. در فلسفه متعالیه هر موجود ظهوری از حق تعالی است که خود دارای ظهورات نفس و بدن است. نفس نسبت به بدن دارای اولویت و جامعیت بوده و برقراری سلامتی نفس و بدن، ایجاد بیماری و درمان آن تحت تدبیر نفس است. بنابراین در تبیین سلامتی و بیماری باید از امور مربوط به نفس استفاده کرد. بر این اساس درمان را نیز میتوان منوط به تعالی بخشی نفس دانست و استفاده از دارو را معدّ تعالی بخشی نفس خواند.

امر سایبری پسامدرن و بحران الهیات

کیارش شیخ الاسلام

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 490-505

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52288.3269

چکیده

موقعیت پسامدرن یک وضعیت فرهنگی است که انسان معاصر در آن به سر می‌برد. این وضعیت فرهنگی را از نگرگاه‌های متفاوتی می‌توان بررسی کرد. مقالۀ حاضر در زمینۀ نسبتِ این وضعیت با امر سایبری نگاشته شده است. در ... بیشتر

گسست از بیان امر الهیِ هگلی در پیکرسازی مدرن

محبوبه اکبری ناصری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 506-520

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52063.3266

چکیده

هگل از معدود متفکرانی است که به هنر پیکرسازی اندیشیده است. وی در کتاب پدیدارشناسیِ روح در ذیل مبحث دین به طور موجز و در درس‌گفتارهای زیباشناسی به تفصیل دربارۀ پیکرسازی سخن گفته است. ویژگی مشترک این دو ... بیشتر هگل از معدود متفکرانی است که به هنر پیکرسازی اندیشیده است. وی در کتاب پدیدارشناسیِ روح در ذیل مبحث دین به طور موجز و در درس‌گفتارهای زیباشناسی به تفصیل دربارۀ پیکرسازی سخن گفته است. ویژگی مشترک این دو متن آن است که امر مطلق که مترادف امرِ الهی است در هر دو متن، توانسته است از طریق پیکرتراشی در حد توان و ظرفیت هنر به بیان آگاهی از خویشتن بپردازد. هگل، هنر پس از رُمانتیک را پایان‌یافته می‌داند و معتقد است که هنر دیگر نمی‌تواند نمایان‌گر و بیان‌گر نیاز روح باشد زیرا دیگر هنر نیاز مبرم روح نیست. پیکرسازی مدرن تفاوت ماهوی با تلقی ‌هگل از این هنر دارد با این حال این تلقی جدید از پیکرسازی هم از بطن اندیشۀ هگل قابل دریافت است. هگل هنر پیکرسازی را بیان‌گر و بازنمایانندۀ امر الهی در مراحل مختلف تاریخ (اعم از تاریخ دین و تاریخ هنر) می‌داند. در هنر مدرنیسم، پیکرۀ انسان به عنوان مأمن و معبد روح، متلاشی شده است و هنر پیکرسازی دیگر نمی‌تواند بیان‌گر امر الهی باشد. در واقع بنیاد پیکرسازی مدرن، اصالت بشر است و امور فردی و اجتماعی انسانی جایگزین امر الهی می‌شود. در این مقالۀ تلاش شده است نسبت بین امر الهی و اعلام پایان هنر توسط هگل مورد تأمل قرار گیرد سپس گسست از بیان امر الهی در پیکرسازی مدرن بررسی شود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تلقی سکولار از پیکرسازی مدرن می‌تواند از بطن اندیشۀ هگل بیرون کشیده شود.

تحلیلی بر موانع تربیت عقلانی از دیدگاه هگل

رضاعلی نوروزی؛ فهیمه حاجیانی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 521-539

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52075.3245

چکیده

هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع تربیت عقلی از دیدگاه هگل است. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کیفی و روش تحقیق به‌کاررفته، روش تحلیل محتوای کیفی است. نتایج این پژوهش نشان داد که موانع فردی تربیت عقلانی از ... بیشتر هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع تربیت عقلی از دیدگاه هگل است. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کیفی و روش تحقیق به‌کاررفته، روش تحلیل محتوای کیفی است. نتایج این پژوهش نشان داد که موانع فردی تربیت عقلانی از دیدگاه هگل عبارتند از: خودمحوری، ترس، تجریدگرایی، شکاکیت سلبی، ریاضتکشی و موانع اجتماعی تربیت عقلانی عبارتند از: فایده باوری، جماعت باوری، تظاهر و ریاکاری و ترس از قضاوت منفی. از نگاه هگل موانع تربیت عقلی زمانی آغاز میگردد که فرد به دلیل عدم وجود استقلال شخصی، نبود آزادی اراده و عدم وجود جایگاه متقابل و برابر نسبت به دیگری، نتواند خود را به‌عنوان موجود مستقل عقلانی فعلیت بخشد و یا زمانی که فعلیت یابد به‌عنوان موجود مستقل عقلانی فعلیت نیابد؛ بلکه به‌عنوان ابژهای در خدمت منافع و مقاصد افراد دیگر قرار گیرد. بااین‌حال هگل موانع تربیت عقلانی را همچون سایر مراحل ارتقای آگاهی گامی در جهت رشد و ارتقاء شخصیت فرد به‌حساب میآورد چرا که آگاهی با روبرو شدن با این محدودیت‌ها و موانع عقلی و رنجی که در این میان متحمل میگردد، میتواند به نابسندگی‌های خود وقوف یافته که این امر منجر به این میگردد که خود را به‌مثابه ابژه در مقابل خود نهد و با کندوکاو در خود، خود را به سنجش مجدد فهمش از خود، شناخت چیستی خود و غلبه بر یک‌جانبه‌نگری‌های خود وادارد.

رویکرد انتقادی بر نظریه «خلق از عدم» حکمت متعالیه

حسین وهاب‌پور؛ سید ابراهیم آقازاده؛ توکل کوهی گیگلو

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 540-556

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52121.3251

چکیده

مسئله آفرینش از مسائل غامض و اسرار جهان هستی است. به تبع آن نظریه «خلق‌ازعدم»یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. تفسیرها و تبیین‌های متعددی در این خصوص ارائه شده است که هر کدام ... بیشتر مسئله آفرینش از مسائل غامض و اسرار جهان هستی است. به تبع آن نظریه «خلق‌ازعدم»یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. تفسیرها و تبیین‌های متعددی در این خصوص ارائه شده است که هر کدام از آنها با ابهامات و کاستی‌هایی مواجه هستند. سیستم فلسفی حکمت متعالیه هم به نوبه خود دارای مسائل و مشکلاتی است که نیازمند به پژوهش و تحقیق جامعی می‌ باشد. لذا بسیاری از پیروان صدیق حکمت متعالیه در عین پذیرش آن، از طرح انتقاد از آراء صدرالمتألهین خودداری ننموده اند. حدوث مبنای نظریه «خلق از عدم» است ملاصدرا حدوث را بوسیله حرکت جوهری اثبات می‌ کند. نتایج حرکت جوهری علاوه برآنکه با نصوص دینی همخوانی ندارند؛ ملاصدرا آیات قرآنی را تحت تاثیر حرکت جوهری بر خلاف معانی ظاهری آیات تفسیر کرده است. در ناحیه دلایل نیز با انتقادات جدی مواجه است. از جمله: نارسا و ناتمام بودن استدلال های ارائه شده و نیاز به ارائه دلیل شفاف و جامع و مانع در اثبات نظریه حرکت جوهری است و به نظر می رسد اشکالات وارد بر دلایل اثبات نظریه حرکت جوهری مورد پذیرش معتقدان این نظریه بوده است تا جایی که بزرگانی همچون علامه طباطبایی ضمن پذیرش اشکالات وارده خود به اقامه استدلال در این مقام پرداخته اند. این نظریه با توجه به چالش‏ها و اشکالاتى که مطرح است. التزام به درستى آن و پذیرش آن را مشکل و با تردیدهای جدی مواجه ساخته است.

واکاوی در سبک تدریس به روایتی ساختارزدایانه؛ دریدا در این باره چه می گوید؟

مهدی خبازی کناری؛ ندا راه بار

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 557-568

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52737.3335

چکیده

اساسا چرا دریدا ساختارزدایانه، وضع موجود در نظام آموزشی به طور عام و سبک تدریس به طور خاص را به پرسش می گیرد؟ سبک تدریس متعارف چگونه است که ساختارزدایی، کنشگرانه به نسوج آن ورود یافته و متعلَق درونی ... بیشتر اساسا چرا دریدا ساختارزدایانه، وضع موجود در نظام آموزشی به طور عام و سبک تدریس به طور خاص را به پرسش می گیرد؟ سبک تدریس متعارف چگونه است که ساختارزدایی، کنشگرانه به نسوج آن ورود یافته و متعلَق درونی آن می شود. مساله مهم در ساختارزدایی هم به چالش کشیدن ساختارهای صلب شکل یافته در نظام آموزشی و سبک تدریس و هم مواجه شدن با امکان های مسکوت مانده آن است. سبک تدریس به عنوان شکل دهنده بخشی از وضعیت نظام آموزشی در مواجهه با ترجیحات رفتاری فرد این قابلیت را پیدا می کند تا به صورت ساختارهای صلب و از پیش تعیین شده عیان شود. در چنین وضعیتی ساختارزدایی وارد عمل شده و به مثابه ویروسی بنیادهای از پیش تعیین شده سبک های متعارف را بر هم ریخته و آن ها را به پرسش می گیرد. دریدا تلقی تازه ای از سبک تدریس ساختارزدا در نسبت با روش تدریس ارائه می دهد. در پژوهش حاضر نخست، نسبت میان سبک و روش تبیین می شود. دریدا تاکید می کند ساختارزدایی روش نیست. روش تبعیت از قوانین از پیش تعیین شده است؛ اما ساختارزدایی زداینده هر نوع متعلق بیرونی است؛ لذا به وجهی انتقادی به نقد روش های تدریس می پردازد. سپس در ادامه چگونگی ورود ساختارزدایی به مثابه امری تسهیل کننده در فرایند آموزش و سبک تدریس ساختارزدا مورد واکاوی قرار خواهد گرفت.

عقل در محدوده دین تنها از نگاه امام محمد غزالی

علی حسینی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 569-580

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50554.3137

چکیده

غزالی ضمن تأکید بر وجود ارتباط محکم بین عقل و دین بر این باور است که برخی از عقاید دینی نیازمند تأیید عقلی به معنای عقل نظری است، اما عقل را در درک عملی دین ناتوان دانسته است و دین را ارزشمندتر از عقل می ... بیشتر

حقیقت و خطاناپذیری در «منطقِ هویتِ مطلقاً متناقضِ» نیشیدا و «منطقِ صوری - شهودیِ» ملاصدرا

حسن رهبر؛ خلیل حکیمی فر؛ حمید اسکندری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 581-596

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51646.3214

چکیده

غایت نهایی فلسفه‌ورزی، دست‌کم در فلسفۀ کلاسیک، دریافت حقیقت خطاناپذیر است. فیلسوفان با دیدگاه‌ها و مبانی فکری مختلف می‌کوشند ساختاری برای دریافت حقیقت بنا نهند. نیشیدا فیلسوف ژاپنی مکتب ذن، کسب حقیقت ... بیشتر غایت نهایی فلسفه‌ورزی، دست‌کم در فلسفۀ کلاسیک، دریافت حقیقت خطاناپذیر است. فیلسوفان با دیدگاه‌ها و مبانی فکری مختلف می‌کوشند ساختاری برای دریافت حقیقت بنا نهند. نیشیدا فیلسوف ژاپنی مکتب ذن، کسب حقیقت را بر مبنای دیدگاهی می‌داند که آن را «منطق هویت مطلقاً متناقض» نام می‌دهد. از سوی دیگر، ملاصدرا نیز دریافت حقیقت خطاناپذیر را در نظرگاهی عرضه می‌کند که نگارندگان از آن به «منطق صوری - شهودی» یاد می‌کنند. پژوهندگان فهم دیدگاه نیشیدا را در گرو آگاهی از سه مبنای آن می‌دانند که عبارت‌اند از: فلسفه و کوآن‌های ذن، تفاوت مفاهیم صوری و متناقض، و نیستی مطلق. نیشیدا و ملاصدرا هر دو در کنار باور به کاستی‌های ساختار منطق صوری، آن را برای دستیابی به حقیقت، ناتمام می‌پندارند. ایشان ادراک را نه انفعال صرف بلکه امری از سنخ فعل و صدور به شمار می‌آورند. ملاصدرا برهان را آغاز دستیابی به حقیقت و شهود را انجام آن می‌داند. نیشیدا اما از مفهوم «عمل - شهود» اسم می‌برد و تأکید می‌کند ما حقایق را از این طریق می‌بینیم و به‌این‌ترتیب عمل می‌کنیم. او عمل - شهود را وحدت تضادهای دین و عمل می‌داند. بااین‌وجود، نیشیدا اکیداً از اینکه دیدگاه او رنگ و بویی عرفانی یا دینی بیابد، پرهیز می‌کند و شهود را به‌عنوان حالت منفعل ذهن یا نوعی خلسه رد می‌کند. در مقابل اما ملاصدرا شهود را دریافت حقیقت از رهگذر پیوند نفس با عالم مجرد و در مراتب والای عرفانی محسوب می‌کند. پژوهندگان می‌کوشند در این نگاشت با روش کیفی و تحلیلی- توصیفی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای با محوریت آثار دست اول ملاصدرا و نیشیدا به پرسش‌های اساسی این پژوهش پاسخ گویند.

تأملی بر دوگان نفس ـ بدن در آیین اورفه و تأثیر آن بر آموزة نفس افلاطون

سعید بینای مطلق؛ مریم دامادی؛ رضا کورنگ بهشتی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 597-612

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51777.3226

چکیده

تمایزانگاری میان نفس و بدن در تاریخ فلسفه بحثی است درازدامن که تا به امروز دستمایة پژوهش‌های متعدد و پذیرای آرای سلبی و ایجابی در حوزه‌های مختلف از مباحث الهیاتی تا علوم شناختی بوده‌ است. غالب مفسران ... بیشتر

جایگاه دیگری بزرگِ لکان و چگونگی شکل‌گیری سوژه در متن‌هایی برای هیچ اثر بکت

ابراهیم کنعانی؛ اکرم صفی خانی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 613-632

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50113.3115

چکیده

پژوهش پیش‌روی می‌کوشد با کاربست نظریۀ ژَک لَکان متفکر و روانکاو فرانسوی، به نحوۀ شکل‌گیری سوژه در «دیگریِ بزرگ» با توجه به اثر متن‌هایی برای هیچ نوشتۀ ساموئل بکت بپردازد. سوژۀ مدِّ نظر لکان، ... بیشتر پژوهش پیش‌روی می‌کوشد با کاربست نظریۀ ژَک لَکان متفکر و روانکاو فرانسوی، به نحوۀ شکل‌گیری سوژه در «دیگریِ بزرگ» با توجه به اثر متن‌هایی برای هیچ نوشتۀ ساموئل بکت بپردازد. سوژۀ مدِّ نظر لکان، خطخورده، چندپاره، منقسم و بهمثابۀ سوژۀ فقدان است که به هویت یکپارچه و ثابت تن نمیدهد. برپایۀ این، پرسش اصلی نوشتار حاضر تبیین ناتوانی سوژه در پیدا کردن کلیت و تمامیت هویت خود میباشد. هدف اصلی این مقاله، بررسی نحوۀ شکلگیری سوژه در«دیگریِ بزرگ» و تبیین چگونگی رخنهکردن زبانِ «دیگری» در «من» است. بدین جهت ابتدا مفاهیم کلیدی از قبیل: ناخودآگاه، دیگری، سوژۀ بیان و بیانگر را ارائه دادیم؛ سپس با روش توصیفی- تحلیلی و با نمونه‌کاوی، متن را تحلیل و بررسی کردیم. یافته‌های مطالعۀ حاضر در متن‌هایی برای هیچ نشان می‌دهد که «دیگریِ بزرگ» بهمنزلۀ «زبان» در گفتمان حضور مییابد و با نقشآفرینی، سبب تغییر وضعیت و انقسام سوژه می‌شود که این انشقاق و دوپارگی، خود را در گزاره‌هایی خودآگاه و ناخودآگاه آشکار می‌سازد؛ همچنین «دیگری بزرگ» با زنجیره‌ای از دال‌های زبانی بر سوژه چیره می‌شود که اختیار و ارادۀ سخن را از او گرفته و همین امر منجر می‌شود به اینکه راویِ اثر مذکور به شکل راویِ روانگسیخته، هذیانی و زبانپریش در متن ظاهر شود و روایتی فاقد انسجام را تولید کند. درواقع، با این بررسی میتوان شیوههای بازنمایی سوژه در ارتباط با دیگری و چگونگی مواجهشدن با مقولۀ هویت را در متن مورد بحث تبیین کرد.

جایگاه تخیل در تربیت اخلاقی از منظر کانت

میلاد جمیلی؛ خسرو باقری نوع پرست؛ نرگس سادات سجادیه

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52650.3319

چکیده

مسئله پژوهش پیش‌رو شکاف میان نظر و عمل در اخلاق و عدم وضوح جایگاه تخیل در تربیت اخلاقی است. هدف کلی این پژوهش مشخص کردن جایگاه تخیل در تربیت اخلاقی کانت است. کانت از سه تخیل (تولیدی، بازتولیدی و خلاق) در ... بیشتر مسئله پژوهش پیش‌رو شکاف میان نظر و عمل در اخلاق و عدم وضوح جایگاه تخیل در تربیت اخلاقی است. هدف کلی این پژوهش مشخص کردن جایگاه تخیل در تربیت اخلاقی کانت است. کانت از سه تخیل (تولیدی، بازتولیدی و خلاق) در آثار و اندیشه خویش سخن به میان آورده است که هریک دارای تعریفی مشخص و کارکردی متمایز است. با این حال می‌توان وجه اشتراک هر سه تخیل را در قابلیت ترکیب به معنای کلی آن دانست.بر اساس روش تحلیل استعلایی یا فرارونده در قالب سه تحلیل نشان داده شد که میان تخیل و اخلاق، شروط لازمی وجود دارد. بر اساس تحلیل اول، شرط لازم عمل اخلاقی اراده خیر است و شرط لازم تحقق اراده خیر، تخیل خلاق است. در تحلیل دوم نتیجه شد که شرط لازم برای تحقق امر مطلق، قدرت تصویر سازی خیال است و در بیانی دیگر نتیجه گرفته شد که شرط لازم تحقق امر مطلق، قوه تخیل است. در تحلیل سوم چنان نتیجه شد که شرط لازم امکان امر مطلق استفاده از تخیل به وسیله آزمایش‌فکری است.بر اساس روش استنتاجی و در قالب سه استنتاج جایگاه تخیل در تربیت اخلاقی نشان داده شد. در اولین استنتاج نتیجه گرفته شد که برای تعلیم و تربیت اخلاقی باید به پرورش تخیل پرداخت. در دومین استنتاج به حاصل آمد که برای همدلی یا هر نوع تربیت اخلاقی به معنی امر مطلق، باید به پرورش خیال‌ورزی پرداخت. در سومین استنتاج چنان نتیجه شد که برای پرورش تخیل به جهت تعلیم و تربیت اخلاقی (تخیل اخلاقی) باید از روش آزمایش‌فکری استفاده کرد.

تدارک رویکردی نو به فلسفه تعلیم و تربیت: اقتضاء تحولات فناورانه عصر حاضر

سید مهدی سجادی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 27-39

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52983.3342

چکیده

فلاسفه تعلیم و تربیت امروزه با این پرسش اساسی مواجه‌اند که چگونه می‌توان از یک نظام فلسفه تعلیم و تربیت کارآمد سخن گفت و چگونه می‌توان آن را از وضعیت بی‌عملی رخوت‌آمیزی که اکنون بدان گرفتار است نجات ... بیشتر

رجیو امیلیا: رویکردی پست مدرن به تعلیم و تربیت اوان کودکی

سید امیر قاسم تبار

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 40-58

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52571.3297

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین و تفسیر رویکرد رجیو امیلیا بر اساس مفروضهها و باورهای اساسی فلسفه پستمدرن انجام شد.روش پژوهش: برای انجام پژوهش از روش تحلیلی- استنتاجی استفاده شد. حیطه پژوهش حاضر تمامی ... بیشتر هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین و تفسیر رویکرد رجیو امیلیا بر اساس مفروضهها و باورهای اساسی فلسفه پستمدرن انجام شد.روش پژوهش: برای انجام پژوهش از روش تحلیلی- استنتاجی استفاده شد. حیطه پژوهش حاضر تمامی منابع نوشتاری ملی و بینالمللی در زمینه تعلیم و تربیت پستمدرن و همچنین رویکرد رجیو امیلیا بود که از میان آنها با استفاده از روش نمونهبرداری هدفمند، معتبرترین منابع انتخاب شدند.یافته‌ها: برای پاسخ به سوال پژوهش، اصول و ویژگیهای اساسی رویکرد رجیو امیلیا بر اساس چهار ویژگی محوری فلسفه پستمدرن، مورد توصیف، تبیین و تفسیر قرار گرفت. ویژگی اول فلسفه پستمدرن (انکار محوریت فاعل شناسا) بر اساس مفهوم «پروجِتِتْسیونه»، و توجه به معلم بهعنوان یک همراه، پرورشدهنده و راهنما و نه یک دانای کل؛ ویژگی دوم فلسفه پستمدرن (توجه به زبان) بر اساس ایده «صد زبان کودکان»؛ ویژگی سوم فلسفه پستمدرن (نفی کلیت‌گرایی) بر اساس بهچالش کشیده شدن ایده قابلانتقال بودن برنامهدرسی، توجه به شایستگیهای معناسازی کودکان، رد اندیشه یکسانسازی و تفکر دوگانه، و مبتنی بودن بر آموزش و پرورش فراگیر و در نهایت، ویژگی چهارم فلسفه پستمدرن (توجه به عنصر غیریت) بر اساس دو مفهوم «پداگوژی گوش دادن» و «مستندسازی پداگوژیک»، مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفت.نتیجه‌گیری: تقلید، یا کپی کردن رویکرد رجیو امیلیا نه ممکن است و نه مطلوب. با این حال، شناخت و تحلیل ویژگیها و ارزش‌های حاکم بر این رویکرد میتواند درس‌های ارزشمندی برای بازسازی و اصلاح تعلیم و تربیت اوان کودکی کشورمان بههمراه داشته باشد.

مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان (فبک) از نظر لیپمن: هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی

علی آزادی؛ مسعود امید

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 59-77

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.43506.2740

چکیده

فلسفه برای کودکان(فبک)‌‌،‌‌ برنامه‌‌ای است که توسط میتو لیپمن و در بستر فلسفه پراگماتیسم و به تاثر از نظریه‌‌‌های روانشناسی جدید به ویژه نظریات ویگوتسکی به ظهور رسیده است. این برنامه‌‌،‌‌‌‌‌ ... بیشتر فلسفه برای کودکان(فبک)‌‌،‌‌ برنامه‌‌ای است که توسط میتو لیپمن و در بستر فلسفه پراگماتیسم و به تاثر از نظریه‌‌‌های روانشناسی جدید به ویژه نظریات ویگوتسکی به ظهور رسیده است. این برنامه‌‌،‌‌‌‌‌ بی‌تردید دارای پیش‌فرض‌ها و مبانی فلسفی درباره «هستی» و «انسان» و «معرفت»‌‌ می‌باشد. باور به جهان متغیر و متکامل‌‌،‌‌ اعتقاد به انسان خردورز خردسال و پذیرش معرفت پویا در برنامه فبک‌‌،‌‌ حکایت از جهان‌بینی خاص این طرح دارد و زمینه‌ساز طرح پرسش‌های بنیادی درباره مبانی فلسفی این برنامه‌‌ می‌باشد.‌‌ می‌توان با تبیین بسترهای ظهور فبک در مسیر تاریخ فلسفه‌‌،‌‌ پاسخی در خور به این پرسش‌ها به دست آورد. با این نوع نگرش در این مقاله سعی شده است تا مبانی فلسفی فبک به لحاظ «هستی‌شناسی» و «انسان‌شناسی» و «معرفت‌شناسی» از نظر پایه‌گذار این برنامه یعنی متیو لیپمن‌‌،‌‌ تبیین گردد. نتیجه این که از نظر لیپمن پیش‌فرض فبک از جهان هستی دیدگاهی رئالیستی است که در آن‌‌،‌‌ جهان رو به تکامل دارد و انسان خردسال به تأثیر از نظریه پراگماتیستی جان دیویی و نظریات روانشناختی ویگوتسکی دارای قابلیت فلسفه‌ورزی است و این استعداد از همین دوران کودکی باید پرورش بیابد و معرفت مورد نظر فبک همان باور صادق موجه است که با افزایش تعامل کودک با جهان به وسیله تجربه و تعقل در بستر اجتماع‌‌،‌‌ تکامل‌‌ می‌یابد.

تبیین و نقد رویکرد لیپمن در برنامه فلسفه برای کودکان از منظر پرسشگری وجودی

سید حسام حسینی؛ سیده نسرین حسینی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 78-95

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50690.3146

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف تبیین و نقد رویکرد لیپمن در برنامه فلسفه برای کودکان از منظر پرسشگری وجودی صورت گرفت.روش پژوهش: نوع این پژوهش کیفی و جهت دستیابی و تبیین هدف، از روش توصیفی - تحلیلی بهره گرفته شد. ... بیشتر

تصویرگری به مثابۀ ابزار آموزشی فلسفه به کودکان: تحلیل تصویرنوشتار در سه اثر از شل سیلوراستاین و ولف ارلبروش

فیروزه شیبانی رضوانی؛ مریم بختیاریان

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 96-112

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52604.3306

چکیده

این مقاله به صورت کیفی کاربرد تصویرگری در کتاب کودک را به عنوان میانجی دریافت عقلی و تفکر انتقادی معرفی می‌کند تا اهمیت آموزش فلسفه‌ورزی به کمک تصویرگری را نشان دهد. آموزش فلسفی از طریق کتاب‌های ... بیشتر این مقاله به صورت کیفی کاربرد تصویرگری در کتاب کودک را به عنوان میانجی دریافت عقلی و تفکر انتقادی معرفی می‌کند تا اهمیت آموزش فلسفه‌ورزی به کمک تصویرگری را نشان دهد. آموزش فلسفی از طریق کتاب‌های تصویری، امکان رشد قوای شناختی کودکان را فراهم می‌آورد و کمک می‌کند آنها مطابق با نیازهای جامعه‌ای که در آن زندگی میکنند فکر و عمل کنند. در مورد آموزش فلسفه به کودکان نظریه‌پردازانی همچون متیو لیپمن برنامه‌هایی تدوین کرده‌اند که در سالهای اخیر، کاربرد نیز یافته‌اند. در این نوشتار، علاوه بر شرح روش لیپمنی که بر متن ادبی تاکید دارد، امکانات آموزش از طریق تصویر‌گری بررسی می‌شود. روش گردآوریِ داده‌های این پژوهش مبتنی بر اطلاعات برآمده از مطالعۀ کتابخانه‌ای و جستوجوی اینترنتی است که ضمن تبیین ویژگی‌های تصویرگری در آموزش فلسفه به کودکان، رابطۀ مفاهیم با تصاویر را به صورت انتخابی در دو اثر از سیلوراستاین و یک اثر از ولف ارلبروش توصیف و تحلیل می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهند ابهام اَشکال انتزاعی در آثار سیلور استاین و نیز تفسیرپذیریِ دلالت‌های رنگ در اثر ارلبروش میتوانند امکان پرسش‌گری، تفکرورزی و متعاقب آن شناخت درونی و در نهایت، رشد فکری کودکان را فراهم آورند و آنها را برای خودشناسی، خودسازی و برای ساختن جامعه‌ای بهتر آماده سازند. به این ترتیب، لازم است به تمام ابعاد و عناصر کتاب کودکان توجهی ویژه شود تا رابطه‌ای مستقیم میان کتاب و کودک شکل بگیرد.

فلسفه برای کودکان و توسعه حرفه ای معلمان (مطالعه کیفی)

حسن احمدی؛ علی اقبالی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 113-128

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52657.3321

چکیده

هدف: بررسی ادبیات پژوهش نشان داد که مطالعات بسیار اندکی با تمرکز بر توسعه معلم در رویکرد آموزش فلسفه برای کودکان گزارش شده است. بنابراین با توجه به شکاف تحقیقاتی موجود در داخل کشور، هدف پژوهش حاضر بررسی ... بیشتر هدف: بررسی ادبیات پژوهش نشان داد که مطالعات بسیار اندکی با تمرکز بر توسعه معلم در رویکرد آموزش فلسفه برای کودکان گزارش شده است. بنابراین با توجه به شکاف تحقیقاتی موجود در داخل کشور، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش فلسفه برای کودکان در توسعه حرفه ای معلمان می باشد..روش پژوهش: رویکرد این پژوهش استقرایی و از روش کیفی برای انجام آن استفاده شده اسـت. نـوع پـژوهش میدانی و از روش مطالعه موردی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، اعضای هیات علمی و معلمانی بودند که در این حوزه سابقه پژوهش و تدریس داشتند. در پژوهش حاضر با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد 12 نفر از اعضاء تحت مصاحبه قرار گرفتند. سپس داده‌های حاصل از آن‌ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی، تجزیه‌ و تحلیل شد.یافته‌ها: نتایج حاصل از یافته های پژوهشی نشان داد که آموزش فلسفه برای کودکان در خودشناسی، احترام به نظر دیگران، تأمل در تدریس خود، شناخت ظرفیت دانش آموزان، دانش آموز محوری، انتقال راهبردهای تدریس آموخته شده در آموزش فلسفه برای کودکان به سایر دروس، توسعه تفکر، توسعه تسهیل گری، توسعه تحقیق مشارکتی، بهبود مهارت ارتباطی، توسعه فرهنگ، توسعه آموزش گفتگو، توسعه کار تیمی و به طور کلی در ارتقای پیشرفت حرفه ای معلمان نقش تاثیرگذاری دارد.نتیجه‌گیری: با توجه به مشارکت‌های فردی و اجتماعی روش آموزش فلسفه برای کودکان، واضح است که اجرای این رویکرد در تمامی مقاطع تحصیلی از دوره پیش دبستانی تا دانشگاه مفید خواهد بود.

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

موضوعات = فلسفه

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده