فریده لازمی؛ مسعود امید؛ مجید صدرمجلس
چکیده
در حوزة فلسفة دین، مسئلة وجود عالم پس از مرگ و آموزة ثواب و عقاب اَعمال در حیات اُخروی یکی از مسائل مهم و غامضی است که متألهان و فیلسوفان دین را به ارائة دیدگاه های نابرابر و متناقض درباب آن واداشته ...
بیشتر
در حوزة فلسفة دین، مسئلة وجود عالم پس از مرگ و آموزة ثواب و عقاب اَعمال در حیات اُخروی یکی از مسائل مهم و غامضی است که متألهان و فیلسوفان دین را به ارائة دیدگاه های نابرابر و متناقض درباب آن واداشته است. در این میان، به رغم آوازة پُرمایة دیوید هیوم بهعنوان یکی از خطیرترین منتقدان فلسفی دین، متأسفانه در دهه های اخیر اهمیت غیردینی دیدگاه های این فیلسوف، به ویژه درباب مسئلة استقراء و استدلال احتمالی، توجه و کارمایة هیومپژوهان را به خود جلب نکرده است. مقالة حاضر، بهعنوان نخستین اثر فلسفی، در پی آن است تا با ارائة تفسیری غیردینی از دیدگاه های دیوید هیوم درخصوص احتمال و استقراء، از طریق نمایان ساختن ارتباط بین مسئلة استقراء و استدلال احتمالی با مسئلة باور به وضعیت آتی و آموزة ثواب و عقاب آتی اَعمال در فلسفة دین این فیلسوف، نشان دهد که هدف اصلی تحلیل های انتقادی دیوید هیوم از اعتبار و اهمیت عملی استدلال های استقرائی دینی، با تهیة تبیینی از بنیان های استدلال احتمالی، رد اهداف اصلی مدافعان اثرگذار ارتدوکسی است. هدف مدافعان ارتدوکسی این بود که بر اساس تجربیات ما از این دنیا نشان دهند که آدمی در وضعیت آتی؛ یعنی در آخرت، ثواب و عقاب اَعمال خود را خواهد دید و احتیاط ایجاب می کند که ما سلوک خود را در این زندگی باتوجه به انتظاراتمان از سعادت و شقاوت در زندگی بعدی هدایت کنیم. ما نشان خواهیم داد که دیوید هیوم تبیین طبیعتگرایانهای را از سازوکارها و مکانیسم های روانشناختی برای بنیان استدلال احتمالی ارائه می دهد که باورهای ما درخصوص آتی را ایجاد می کنند و بر اساس همین تبیین نشان می دهیم که در فلسفة این فیلسوف استدلال های دینی درخصوص آموزة وضعیت آتی برای ترغیب ما یا تأثیر بر سلوک ما شکست می خورند، و لذا، آموزة ثواب و عقاب آتی اَعمال برای آدمی حاصلی ندارد.