مجله پژوهش های فلسفی

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی مفهوم آزادی استعلایی و نسبت آن با مسئولیت اخلاقی از منظر کانت براساس مفهوم دیگری نزد لکان

علیرضا ضمیری؛ احمد فاضلی؛ حسن فتح زاده

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 1-18

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.63953.3893

چکیده

آگاهی غیرقصدی و بی‌واسطه پیشاپیش هیچ نسبتی با دیگری ندارد. در حالی که آزادی همواره با دیگری در نسبت است و نسبت نداشتن با دیگری اساسا پای آزادی را به میان نمی‌کشد. از این رو آزادی هیچ‌گاه مسئله آگاهی نمی‌شود. ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

رابطه عواطف و ظرفیت اخلاقی در فناوری‌های هوش مصنوعی

زهرا زرگر

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 19-40

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.63626.3875

چکیده

فناوری‌های هوش مصنوعی، در مقایسه با مصنوعات پیشین دارای قابلیت‌هایی جدید هستند که مسائل اخلاقی متفاوتی را مطرح می‌کند. از جمله این مسائل، بحث درباره عاملیت اخلاقی هوش مصنوعی است. مسئله عاملیت اخلاقی ... بیشتر فناوری‌های هوش مصنوعی، در مقایسه با مصنوعات پیشین دارای قابلیت‌هایی جدید هستند که مسائل اخلاقی متفاوتی را مطرح می‌کند. از جمله این مسائل، بحث درباره عاملیت اخلاقی هوش مصنوعی است. مسئله عاملیت اخلاقی مصنوعی، پرسش‌های نظری و عملیاتی مختلفی را مطرح می‌سازد؛ مانند این که شروط لازم و کافی برای عاملیت اخلاقی چیست، چطور می‌توان برقراری این شروط را در مصنوعات بررسی کرد، عاملیت اخلاقی دارای چه سطوح و درجاتی است و هر سطح از عاملیت اخلاقی برای واگذاری چه نوع وظایفی مناسب است. یکی از موضوعات پرتکرار در بحث حول عاملیت اخلاقی مصنوعی، عواطف است. فیلسوفان مختلفی به عواطف به‌عنوان عاملی اشاره کرده‌‌اند که در وجود یا عدم و میزان ظرفیت اخلاقی مصنوعات مدخلیت دارد. در این مقاله به رابطه میان عواطف و ظرفیت اخلاقی هوش مصنوعی خواهیم پرداخت. پرسش اصلی این است که عواطف در ارتقاء ظرفیت اخلاقی فناوری‌های هوش مصنوعی نقشی مثبت دارند یا منفی؟ چهار استدلال از جانب موافقین نقش مثبت عواطف در ظرفیت اخلاقی استخراج و صورت‌بندی می‌شود که شامل استدلال از طریق «حساسیت اخلاقی»، «عقلانیت محدود»، «برآورد خطر» و «مجازات‌پذیری» می‌شود. همچنین چهار استدلال از جانب مخالفین نقش مثبت عواطف در ظرفیت اخلاقی هوش مصنوعی ارائه می‌شود که شامل استدلال از طریق «ربایش عاطفی»، «سراب عواطف»، «پارادوکس انسان‌انگاری و انسانیت‌زدایی همزمان» و «مهارت‌زدایی اخلاقی» است. در نهایت، با شفاف‌سازی نقاط نزاع دو طرف بحث، دیدگاه‌های فوق مورد تحلیل قرار گرفته و چالش‌های اخلاقی پیاده‌سازی عواطف در هوش مصنوعی شرح داده‌ می‌شود.

مقاله علمی- پژوهشی

کاوشی در متعلّقاتِ نقد اخلاقی در دنیای هنر

محسن کرمی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 41-58

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65266.3973

چکیده

هدف: موضوع اصلی جستار حاضر یافتن متعلّقات نقد اخلاقی در دنیای هنر است. این پژوهش می‌کوشد تا نشان دهد که دامنه نقد اخلاقی فراتر از آثار هنری است، که سنّتاً مهمّ‌ترین موضوع نقد اخلاقی بوده است. بنابراین، ... بیشتر هدف: موضوع اصلی جستار حاضر یافتن متعلّقات نقد اخلاقی در دنیای هنر است. این پژوهش می‌کوشد تا نشان دهد که دامنه نقد اخلاقی فراتر از آثار هنری است، که سنّتاً مهمّ‌ترین موضوع نقد اخلاقی بوده است. بنابراین، در پی کشف سایر متعلّقات نقد اخلاقی در دنیای هنر، تبیین چگونگی نقد در هر کدام از این حوزه‌ها، و اهمّیّت آن برمی‌آید، تا به طریقی چارچوبی جامع برای ارزیابیِ اخلاقیِ کلّ دنیای هنر عرضه کند.روش پژوهش: پژوهش با رویکردی کیفی و تحلیلی، از روش تحلیل مفهومی و استقرایی بهره می‌برد. داده‌ها از متون تاریخی، نظریه‌های فلسفی و مطالعات موردی در هنر استخراج شده است. این روش ترکیبی از بررسی‌های نظری و عملی را به کار می‌گیرد تا چارچوبی مستحکم ارائه دهد.یافته‌ها: پژوهش یازده متعلق اصلی برای نقد اخلاقی در دنیای هنر شناسایی می‌کند و در هر مورد به تبیین چگونگی نقد از طریق آوردن مثال‌هایی می‌پردازد و در نهایت توضیح می‌دهد که چرا نقد اخلاقیِ حیطة مذکور اهمّیّت دارد: (1) آثار هنری، (2) فرآیند هنرآفرینی، (3) هنرمند، (4) مخاطب، (5) فرآیند ادراک هنری، (6) فراوردة نقد هنری، (7) منتقد، (8) فرایند عرضة هنر، (9) عرضه‌کنندگان هنر، (10) فرآیند تعلیم ‌و تربیت هنری، (11) معلّمان و مربّیان هنر.نتیجه‌گیری: این جستار، با ارائة چارچوبی نظری و عملی، نشان می‌دهد که گسترش نقد اخلاقی به تمامی این ابعاد نه‌تنها ضروری است، بل نقشی اساسی در ارتقای استانداردهای اخلاقی در دنیای هنر و جامعه دارد. در مقابل، نادیده گرفتن این جنبه‌ها، فرصت هنر برای ایفای نقش مثبت اخلاقی را محدود خواهد کرد.

مقاله علمی- پژوهشی

تمایز انتولوژیکال در اندیشه هایدگر: راه‌حلی برای معمای رابطه میان وجود، موجود و دازاین در کتاب وجود و زمان

نیره سادات میرموسی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 59-78

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.64180.3901

چکیده

این مقاله به بررسی سه گزاره ظاهراً متعارض در کتاب وجود و زمان می‌پردازد که به ارتباط میان موجودات، وجود و دازاین اشاره دارند. این تعارض از آنجا ناشی می‌شود که هایدگر از یک سو موجودات را مستقل از دازاین ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

سیر تطور اندیشه‌های هوسرل در باب زمان و ظهور نخستین نشانه‌های گذر از متافیزیک حضور

محسن جاپانی؛ مسعود سیف؛ محمدحسن حیدری؛ محمد رعایت جهرمی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 79-98

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.64037.3897

چکیده

برنتانو در تأملات خویش تلاش کرد تا با طرح «تداعی اولیه» مسائل مربوط به ادراک اشیای زمانی را حل کند، اما هوسرل با انتقاد از برنتانو تأملات او را ناکافی دانست و در تلاشی پیگیر سعی کرد تا در دوران‌های ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

ارزیابی و مقایسۀ دو نظریۀ منطق ربط و نظام تابع‌ارزشی منطق پایۀ گزاره‌ها بر اساس روش‌شناسی استنتاج بهترین تبیین و مدل کمّی پریست

مرتضی حاج حسینی؛ مسعود الوند

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 99-118

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58188.3595

چکیده

ظهور منطق‌های غیرکلاسیک در چند دهۀ اخیر، مسأله گزینش معقول میان منطق‌ها را به میان کشیده است. در این مقاله با این فرض که نظریه‌های منطقی از نظریات علمی مستثنی نیستند و بر اساس روش‌شناسی پسینی استنتاج ... بیشتر ظهور منطق‌های غیرکلاسیک در چند دهۀ اخیر، مسأله گزینش معقول میان منطق‌ها را به میان کشیده است. در این مقاله با این فرض که نظریه‌های منطقی از نظریات علمی مستثنی نیستند و بر اساس روش‌شناسی پسینی استنتاج بهترین تبیین، نظریه‌ای به عنوان نظریة مرجح گزینش می‌شود که نسبت به بقیه نظریات علمی تبیین بهتری از شواهد ارایه ‌کند، به شناسایی معیارهای ترجیح یک نظریه علمی بر نظریه‌های علمی دیگر در وادی منطق پرداخته و معیارهای قدرت بیان و تفکیک جمله‌ها، قدرت تبیین و تفکیک استنتاج‌ها، سازگاری و انسجام درونی، سازگاری با شواهد (کفایت داده‌ها) وضوح و سادگی، وحدت‌بخشی را به عنوان معیار ترجیح یک نظریة منطقی بر نظریه‌های منطقی دیگر معرفی می‌شوند. سپس با توجه به اینکه در این روش، پذیرش یا رد نظریۀ منطقی فقط از طریق ارائه شواهد موافق یا مخالف انجام می‌شود، به بیان دیدگاه‌های گراهام پریست و تیموتی ویلیامسون منطق‌دانان معاصر دربارۀ موضوع و شاهد منطقی پرداخته و با این فرض که وفق نظر پریست، موضوع علم منطق، مفهوم زبانی «درستی و اعتبار استدلال» باشد و استنتاج‌های جزئی و شهودات ما دربارۀ درستی یا نادرستی این استنتاج‌ها، شواهد نظریات منطقی را تشکیل دهند، به مقایسة موردی نظریۀ منطق ربط و نظریۀ نظام تابع‌ارزشی منطق پایۀ گزاره‌ها بر اساس معیارهای فوق پرداخته و نمایۀ معقولیت هر نظریه را به دست می‌آوریم و نشان خواهیم داد که نظریة نظام تابع‌ارزشی منطق پایۀ گزاره‌ها نسبت به نظریة منطق ربط نمایۀ معقولیت بالاتری را کسب می‌کند و با فاصلة قابل توجهی از این منطق پیشی می‌گیرد..

مقاله علمی- پژوهشی

استدلال علّی فودور و پیش‌فرض ناموجه ترتب؛ بررسی استدلال ایگن

عباس مهدوی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 119-134

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.58736.3612

چکیده

در این مقاله، استدلال فودور به نفع تفردگرایی روان‌شناختی و واکنش ایگن را بررسی می‌کنم. طبق استدلال علّی فودور روان‌شناسی التفاتی فهم‌عرفی، حالات ذهنی‌ را با توجه به محتوای وسیع متفرد می‌سازد. تفاوت ... بیشتر در این مقاله، استدلال فودور به نفع تفردگرایی روان‌شناختی و واکنش ایگن را بررسی می‌کنم. طبق استدلال علّی فودور روان‌شناسی التفاتی فهم‌عرفی، حالات ذهنی‌ را با توجه به محتوای وسیع متفرد می‌سازد. تفاوت در محتوای وسیع برای تفاوت در نیروهای علّی کافی نیست. بنابراین، روان‌شناسی التفاتی فهم‌عرفی باید حالات‌ را با توجه به محتوای محدود متفرد ‌سازد. فودور دو مثال نقض برای استدلال بالا طرح می‌کند. بروفق مثال نقض (2)، ضدتفردگرا مدعی است که از آن‌جایی‌که رفتار همزادها متمایز نوعی هستند، حالات ذهنی‌شان هم باید متمایز نوعی باشند و به‌تبع نیروهای علّی حالات‌ ذهنی متمایز نوعی، این‌همان نیستند. فودور دو پاسخ به مثال نقض (2) می‌دهد. بروفق (2الف)، فودور می‌‌خواهد اثبات کند که ما نباید رفتار همزادها را متمایز نوعی بینگاریم. در نتیجه، حالات‌ ذهنی همزادها متمایز نوعی نیستند. ایگان در پاسخ به (2 الف) مدعی است استدلال فودور، بر این فرض غیرموجه مبتنی است که نوع‌های رفتاری بر نوع‌های مغزی مترتب می‌شوند. بروفق (2ب)، فودور از طریق تشبیه «روان‌شناسی ضدتفردگرا» به «نظریۀ ذرۀ H و T»، دو استدلال مشابه به‌دست می‌دهد؛ یکی برای تمیز نوعی حالت ذهنی اسکار و همزاد اسکار؛ دومی برای تمیز نهادن بین ذر«ات-H» و «ذرات-T». ایگن در پاسخ به (2ب) مدعی است فودور در هر دو استدلال‌، آموزۀ ناموجه ترتب را از پیش فرض می‌کند، بی‌آن‌که برای این پیش‌فرض استدلالی به‌دست دهد. در نهایت، نتیجه گرفتم که اگر فودور هیچ استدلال خوبی برای آموزۀ ترتب نیروهای علّی روان‌شناختی ندارد، پس او هیچ دلیلی ندارد که بین محتواهای وسیع و سایر ویژگی‌های نسبت‌مند فرق بگذارد.

مقاله علمی- پژوهشی

معانی و کارکردهای تناقض از نگاه سیمون وی

سید مصطفی موسوی اعظم

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 135-152

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.62230.3795

چکیده

نوع مواجهۀ فیلسوفان با تناقض آنچنان بنیادین و حائز اهمیت است که در تاریخ فلسفه جریان‌ساز بوده است. سیمون وی از جمله فیلسوفانی است که نگاه متفاوتی به مسئله تناقض دارد. مسئلۀ اصلی این پژوهش مفهوم‌شناسی ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

ارزیابی الگوی پاکینگهورن درخصوص سازوکار فعل الهی در جهان طبیعی

محمدابراهیم مقصودی؛ حسن حسینی سروری

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 153-172

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.58487.3599

چکیده

جان پاکینگهورن (1930-2021) از چهره‌های شاخص حوزۀ علم و الهیات است که رویکردی ویژه درخصوص تبیین سازوکار فعل الهی در جهان طبیعی دارد. هدف این نوشتار ارائۀ شرحی روشن از رویکرد او و بررسی برخی از مهم‌ترین نقدهای ... بیشتر جان پاکینگهورن (1930-2021) از چهره‌های شاخص حوزۀ علم و الهیات است که رویکردی ویژه درخصوص تبیین سازوکار فعل الهی در جهان طبیعی دارد. هدف این نوشتار ارائۀ شرحی روشن از رویکرد او و بررسی برخی از مهم‌ترین نقدهای مطرح‌شده است. خواهیم گفت که برخی از این نقدها یا از سوی خود پاکینگهورن پاسخ داده شده‌ و یا با توجه به مبانی وی قابل پاسخگویی اند. به‌ویژه، برخلاف باور بسیاری، رویکرد او عقب‌گردی به مفهوم بدنام «خدای رخنه‌پوش» نیست. همچنین اشاره خواهیم کرد که گرچه برخی نقدها متوجه نقص یا کمبودی در رویکرد او است، این دسته از نقدها لزوماً رویکرد او را با مشکلی جدی مواجه نمی‌کند و تنها بر لزوم پیگیری بیشتر رویکرد او صحه می‌گذارد. به‌عنوان نمونه، طرح پژوهشی او باید به‌نحوی گسترش یابد که سازوکار واحدی را برای فعل الهی در دو حوزۀ بزرگ‌مقیاس و ریزمقیاس (کوانتومی) ارائه کند. در پایان نقد خود را به رویکرد او طرح خواهیم کرد؛ او علیّت بالابه‌پایین را سازوکار عاملیّت الهی درنظر گرفته است، در حالی که این نوع از علیّت می‌تواند تعبیری کاملاً طبیعی‌گرایانه داشته باشد. بخش مهمی از رویکرد او نسبت به پذیرش یا انکار طبیعی‌گرایی کاملاً خنثی است و بخش باقیمانده نیز انکار طبیعی‌گرایی را پیش‌فرض گرفته است. بنابراین، گرچه الگوی او از جذابیت علمی‌-فلسفی زیادی برخوردار است، اما اهمیت الهیاتی آن مناقشه‌پذیر است.

مقاله علمی- پژوهشی

شناسایی مؤلفه‌های انسان فرهیخته از منظر فلسفی

مظهر بابائی؛ پرستو صالحی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 173-192

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.60288.3694

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه‌های فلسفی انسان فرهیخته بود. رویکرد پژوهش، کیفی با پارادایم تفسیری بود و از روش‌های پژوهش اسنادی - کتابخانه‌ای، توصیفی - تحلیلی و روش پژوهش «تحلیل فلسفی» از نوع تحلیل ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

پیامد ذهن‌شناسی کانت با تکیه بر نظریه مطابقت

رمضان مهدوی آزادبنی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 193-204

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.61635.3765

چکیده

در عصر جدید پرداختن به مسائل معرفت‌شناسی در کانون توجه قرارداشت. برای کانت نیز معرفت‌شناسی دغدغه اصلی بود اما تمایز کانت در پرداختن به مسائل معرفت‌شناختی نسبت به گذشتگان در این نکته قرار‌‌‌دارد که ... بیشتر در عصر جدید پرداختن به مسائل معرفت‌شناسی در کانون توجه قرارداشت. برای کانت نیز معرفت‌شناسی دغدغه اصلی بود اما تمایز کانت در پرداختن به مسائل معرفت‌شناختی نسبت به گذشتگان در این نکته قرار‌‌‌دارد که او قبل از ارائه نظریه معرفتی خود، شناخت ذهن و ساختار عملکرد آن را در الویت قرار می‌دهد. آنچه کانت را درباره ذهن و شناخت آن متمایز می‌سازد نظریه‌ای است که از آن به عنوان انقلاب کپرنیکی یاد می‌شود. بر اساس این نظریه جای ذهن و عین عوض می‌شود و ذهن به عنوان عامل معرفت، بر روی عین تاثیر می‌گذارد. مساله محوری پژوهش حاضر، پرداختن به این چالش است که آیا کانت بواسطه انقلاب کپرنیکی خود در ذهن‌شناسی در چهارچوب فضای معرفتی عصر مدرن که به دنبال نشان‌دادن ساز و کار امکان معرفت با تکیه بر «باور صادق موجه» بودند چه خدمتی به این دغدغه محوری عصر جدید نموده‌‌است. در این پژوهش هدف، بررسی مساله یاد شده با روش توصیفی – تحلیلی است. نویسنده با رویکرد انتقادی و با محور قرار‌دادن آثار کانت به این نتیجه رسیده‌است که ذهن‌شناسی کانت به دغدغه معرفتی عصر جدید و امکان معرفت بر اساس نظریه مطابقت که از عصر افلاطون تا قرن بیستم در معرفت‌‌شناسی رایج بوده است خدمتی نکرده‌است و بلکه دچار نوعی ناسازگاری درونی می‌گردد و از جهتی منجر به دست کشیدن از میل ذاتی انسان در شوق به دانستن و نادیده انگاشتن آن می‌گردد.

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی آرای رواقی مارکوس اورلیوس مبتنی بر تحلیل آماری کتاب تأملات

مجتبی لطیفیان؛ مریم اردشیر لاریجانی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 205-224

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.63641.3876

چکیده

در سال‌های اخیر مکتب رواقی که ماهیتی اخلاقی دارد، به‌عنوان نوعی شیوه زندگی مورد توجه قرار گرفته است. آراء و باورهای مارکوس‌‌اورلیوس که از مهمترین فلاسفه رواقی است از تنها اثر باقیمانده او ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

پدیدارشناسی هرمنوتیکی هنر بزرگ؛ تلاش هایدگر برای عبور از زیبایی‌شناسی

حامد طونی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 225-244

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.63494.3865

چکیده

هایدگر معتقد است فهم متافیزیکی از هنر و نظریه‌های زیبایی‌شناسانه سایه‌ای سنگین بر نسبت ما با هنر و آثار هنری انداخته است. این موضوع هم به ساحت فهم و درک آثار هنری (در مقام مخاطب) و هم به ساحت ابداع آثار ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

فرآیند انتقال معنا در ترجمه از منظر پُل ریکور

وحید نژاد محمد؛ محمد محمدی‌آغداش؛ ابوالفضل ابویسانی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 260-245

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.64926.3939

چکیده

ملاحظات متنی و زبانی نظام‌های معنایی و ساختاری متن ترجمه را نشان می‌دهند. از سوی دیگر، تعامل و یا عدم تعامل نشانه‌های متنی زبان مبدا و زبان مقصد می‌تواند فرآیند انتقال معنا را دچار چالش کند. ... بیشتر ملاحظات متنی و زبانی نظام‌های معنایی و ساختاری متن ترجمه را نشان می‌دهند. از سوی دیگر، تعامل و یا عدم تعامل نشانه‌های متنی زبان مبدا و زبان مقصد می‌تواند فرآیند انتقال معنا را دچار چالش کند. نوشتار حاضر از اندیشۀ پل ریکور در باب فلسفۀ ترجمه نشأت می‌گیرد. ریکور یکی از فیلسوفان قرن بیستم فرانسه است که اندیشه‌ورزی‌اش تأثیر به‌سزایی بر علوم انسانی گذاشت. شناسایی روابط پیچیدۀ میان ترجمه و هرمنوتیک و اهمیت آگاهی مقدم بر متن به‌عنوان پیش‌زمینۀ ضروری در فرآیند ترجمه به بسیاری از ابهامات در حیطه متن و ترجمه پاسخ می‌دهد. ریکور با اشاره به تنوع زبانی و فرهنگی، مفهوم «مهمان‌نوازی زبانی» را به‌ مثابه رویکردی اخلاقی برای ترجمه مطرح می‌کند که منجر به درکی دوسویه و پذیرش تفاوت‌ها میان زبان‌ها و فرهنگ‌ها خواهد شد. وی به چالش‌های اخلاقی و فلسفی که مترجم با آن‌ها مواجه می‌شود، اشاره کرده و بر این باور است که هیچ ترجمه‌ای نمی‌تواند به‌طور کامل معادل متن مبدا باشد. علاوه بر این، ریکور به مفهوم «سوگ» در ترجمه اشاره می‌کند که به معنای رها کردن برخی مفاهیم و ساختارهای زبانی است. در این راستا، مقاله به این پرسش‌های اساسی می‌پردازد که آیا ترجمه ممکن است یا ناممکن؟ چگونه می‌توان با چالش‌های اخلاقی و فلسفی در فرآیند ترجمه مواجه شد؟ مقاومت زبانی چگونه عمل خواهد کرد؟ مفهوم خیانت زبانی و یا مهمان‌نوازی زبانی در امر برگردان روایت چگونه است؟ در این مقاله برآنیم تا با تکیه بر آراء ریکور به بررسی ابعاد زبانی، فرهنگی و اخلاقی ترجمه بپردازیم و نشان دهیم که فرایند ترجمه چگونه می‌تواند الگویی برای تفسیر واقع شود و به ایجاد همبستگی میان انسان‌ها کمک کند.

مقاله علمی- پژوهشی

براهین اتحاد عاقل و معقول در فلسفه‌ افلاطون

علی اولنج؛ سعید بینای مطلق؛ علی کرباسی زاده

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 261-282

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49399.3078

چکیده

اتحاد عاقل و معقول آموزه‌ای است که بیان صورت نهایی فلسفی خود را در فلسفه ملاصدرا بازیافته است؛ اما این اصل به بیان خودِ ملاصدرا و به شهادت متون فلسفی، ریشه در سنت فلسفی یونان باستان دارد. به عنوان ... بیشتر اتحاد عاقل و معقول آموزه‌ای است که بیان صورت نهایی فلسفی خود را در فلسفه ملاصدرا بازیافته است؛ اما این اصل به بیان خودِ ملاصدرا و به شهادت متون فلسفی، ریشه در سنت فلسفی یونان باستان دارد. به عنوان نمونه اصل اتحاد عاقل و معقول را می‌توان نزد افلاطون، ارسطو و حتی پارمنیدس بازشناخت. انئادهای افلوطین سرشار از مباحث مرتبط با اتحاد عاقل و معقول و تبیین و کاربرد این اصل مهم فلسفی هستند. ادبیات پژوهشی در خصوص پیشینه یونانی این نظریه هم‌اکنون بسیار فقیر است. از آنجا که بررسی سیر تحول تاریخی ایده‌های فلسفی نقشی مهم در تعمیق شناخت فلسفی و روشن ساختن نسبت‌های درونی میان نحله‌های فلسفی دارد، این مقاله تلاش می‌کند تا مساهمتی در جهت بررسی سیر تطور این اندیشه مهم فلسفی باشد و گام نخست در این راستا، مبرهن ساختن وجود چنین اندیشه‌ای نزد متفکران پیشین و در این مورد خاص افلاطون، است. بنابراین ابتدا با واکاوی متون مکتوب افلاطون‏، دلایل و براهین وی بر این اصل مورد بررسی قرار می‌گیرند و پس از به دستدادن صورت‌بندی کلی وی از این اصل، به بررسی این مسئله پرداخته می‌شود که پذیرش یا عدم پذیرش اتحاد عاقل و معقول چگونه تفاوت‌های مهم و معناداری در تفسیر و فهم فلسفه افلاطون و نیز دستیابی به فهمی کامل‌تر از نسبت فلسفه وی با فلسفه ارسطو و فلسفه اسلامی ایجاد خواهد کرد.

مقاله علمی- پژوهشی

خوانش انتقادی دیدگاه غزالی در سرنوشت سازی انسان توسط خویش

فرانک بهمنی؛ علی حسینی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 283-300

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.61670.3768

چکیده

تبیین میزان تأثیر انسان در هستی و نقش او در تعیین و تغییر سرنوشت خویش، از مهمترین مباحث کلامی است که در فلسفه و کلام اسلامی، هماره مورد توجه اندیشمندان و دانشمندان مکاتب گوناگون فلسفه و کلام اسلامی ... بیشتر تبیین میزان تأثیر انسان در هستی و نقش او در تعیین و تغییر سرنوشت خویش، از مهمترین مباحث کلامی است که در فلسفه و کلام اسلامی، هماره مورد توجه اندیشمندان و دانشمندان مکاتب گوناگون فلسفه و کلام اسلامی بوده است. در جهت تبیین این مساله در مقام ثبوت، سه دیدگاه کلی جبرگرایی، تفویض و امرٌ بین الأمرین شکل گرفته است. متکلمان معتزلی و امامیه، به سبب دفاع از مسئولیت انسان در برابر افعال صادره از وی و معناداری جزا و پاداش، استقلال نسبی انسان را در سرنوشت‌سازی خویش به معنای برخورداری آزادانه از اختیار پذیرفته اند. غزالی با این دیدگاه که پذیرش اختیار برای انسان، ناقض توحید افعالی است و به دلالت التزامی، قدرت و ارادۀ خداوند متعال را محدود می نماید قائل به جبر و کسب شده است. جستار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی پس از تبیین مفهوم اختیار و جبر انسان، با مراجعـه به آثار غزالی، صحت و سقم این نسبت و ادعا را بررسـی می کند. یافته ها: غزالی معتقد به نظام علیّت میان پدیده‌های هستی نمی‌باشد و تکرار روابط و نظم موجود را ناشی از عاده الله می‌داند. قضا و قدر تعیین‌کننده تمام حوادث و پدیدارهای جهان هستند و تمام افعال هستی، فعل ارادی و اختیاری خداوند است. نتایج: غزالی با انحصار اراده و اختیار به خداوند متعال، و تعیین پیشینی حوادث و رویدادها با قضا و قدر، برای انسان نقشی در سرنوشت‌سازی خویش قائل‌نیست. توسل او به ایدۀ «کسب» در راستای مسئولیت انسان در برابر اعمال خویش نیز نتوانسته است پارادوکس جبر و جزا را حل نماید و از مشکلات عقلی جبرگرایی بکاهد.

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی انتقادی رویکرد علّامه طباطبائی درباره تعلّق ذاتی نفس به بدن در دیدگاه ملّاصدرا

حمیدرضا خادمی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 301-314

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.63358.3862

چکیده

«ذاتی بودن تعلّق نفس به بدن» از جمله‌ دیدگاه‌های بدیع ملّاصدرا است. وی با ناتمام دانستن دیدگاه فیلسوفانی همانند افلاطون، ارسطو و ابن‌سینا در این موضوع، نظریّۀ ابتکاری خود یعنی جسمانیّة الحدوث ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

مفهوم «ادراک» در فلسفه اسلامی

سید ابراهیم آقازاده

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 315-334

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65869.4001

چکیده

این مقاله به بررسی مفهوم «ادراک» در فلسفه اسلامی می‌پردازد و به ویژه تأثیر فیلسوفان معروفی چون ابن‌سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا را در این زمینه مورد تحلیل قرار می‌دهد. ادراک از دیدگاه این فیلسوفان ... بیشتر این مقاله به بررسی مفهوم «ادراک» در فلسفه اسلامی می‌پردازد و به ویژه تأثیر فیلسوفان معروفی چون ابن‌سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا را در این زمینه مورد تحلیل قرار می‌دهد. ادراک از دیدگاه این فیلسوفان به عنوان ابزاری برای دستیابی به حقیقت تعریف می‌شود و شیوه‌های آن ارتباطی عمیق میان جهان مادی و غیرمادی را برقرار می‌سازد. ابن‌سینا ادراک را فرآیندی لایه‌ای می‌داند که از ورودی‌های حسی آغاز شده و به درک عقلانی ختم می‌شود. او بر ابستراکسیون در ادراک تأکید می‌کند، به طوری که افراد از طریق قوای عقلانی می‌توانند به حقایق بالاتر دست پیدا کنند. شیخ اشراق مفهوم «نور» و «اشراق» را به‌عنوان مرکز ادراک معرفی می‌کند و بیان می‌دارد که نور ذاتاً به روح بشر امکان دسترسی مستقیم به حقایق را فراهم می‌آورد، که این امر ریشه در میان‌واری‌ ذاتی دستگاه معرفتی دارد. ملاصدرا ساختار دینامیک ادراک را مطرح می‌کند، نظریه «اصالت وجود»، «وحدت وجود» و «درجه وجود» را به کار می‌گیرد. این مقاله ادراک را به چهار مرحله تقسیم می‌کند: ادراک حسی، ادراک خیالی، ادراک وهمی و ادراک عقلی. در نهایت، مقاله ادراک را به‌عنوان ترکیبی دینامیک از روح و واقعیت معرفی کرده و خواننده را به بازنگری در شناخت انسانی فراتر از محدودیت‌های مادی دعوت می‌کند. اهمیت ادراک در پیشرفت دانش و تأکید بر وجود متافیزیکی از طریق تحلیل‌های ملاصدرا و گنجینه فلسفی اسلامی روشن می‌گردد. این بررسی‌ها به عمق تعامل انسان با جهان کمک شایانی می‌کند و درک بهتری از وجود و فهم را به دست می‌دهد.

مقاله علمی- پژوهشی

تأثیر دین بر هویت فردی و اجتماعی از نگاه فارابی و کیرکگور

جلیل جلیلی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 335-346

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65112.3959

چکیده

این پژوهش به بررسی و مقایسه نظرات فارابی، فیلسوف اسلامی، و سورن‌ کیرکگور، فیلسوف دانمارکی و پیشگام اگزیستانسیالیسم مسیحی، در مورد نقش دین در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش ... بیشتر این پژوهش به بررسی و مقایسه نظرات فارابی، فیلسوف اسلامی، و سورن‌ کیرکگور، فیلسوف دانمارکی و پیشگام اگزیستانسیالیسم مسیحی، در مورد نقش دین در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل تطبیقی تأثیرات دین بر هویت از دو دیدگاه متفاوت است. روش تحقیق تحلیل محتوای تطبیقی است که بر اساس منابع معتبر و متون اصلی این فیلسوفان انجام شده است. فارابی دین را نهادی اجتماعی می‌بیند که وحدت و انسجام جامعه را تقویت کرده و به تربیت انسان‌های فضیلت‌مند کمک می‌کند. او بر اهمیت رهبران دینی و فلسفی در هدایت جامعه به سوی کمال تأکید دارد و معتقد است که دین و عقل مکمل یکدیگر هستند. در مقابل،‌ کیرکگور بر تجربه شخصی و درونی دین تأکید دارد و دین را مسیری برای یافتن معنای زندگی و مواجهه با اضطراب‌های وجودی می‌داند. او باور دارد که دین باید به‌صورت فردی و مستقیم تجربه شود تا هویتی معنادار و اصیل شکل گیرد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که هر دو فیلسوف به اهمیت بنیادین دین در شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی تأکید دارند، اما رویکردها و تحلیل‌های متفاوتی نسبت به این موضوع دارند. دیدگاه‌های فارابی بیشتر به نقش اجتماعی و سیاسی دین و تربیت انسان‌های فضیلت‌مند معطوف است، در حالی که دیدگاه‌های‌ کیرکگور بر تجربه فردی و درونی دین و مقابله با چالش‌های وجودی متمرکز است. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که هر دو دیدگاه به نقش دین در تعیین هویت انسانی جایگاه والایی قائل هستند.

مقاله علمی- پژوهشی

واکاوی تفکرات ارسطو و سوفسطائیان درباره حکومت‌ مطلوب

آیت مولائی؛ پریا رام

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 347-364

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59746.3653

چکیده

تعیین حکومت مطلوب و تبیین مهمترین مؤلفه‌های آن، همواره یکی از موضوعات مهم و چالش برانگیز حقوقدانان، سیاستمداران و فیلسوفان بوده است. امروزه، تعریف‌های مختلفی از حکومت مطلوب ارائه شده و در ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

نقش و تأثیر کارل مارکس در شکل‌گیری مفهوم دولت رفاه

محمد مظهری؛ نصرت‌اله نبیل رحیمی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 365-382

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65417.3985

چکیده

دولت رفاه یکی از مفاهیم مهم حقوق عمومی بوده و اساس حکومت‌داری مدرن تلقی می‌شود. هرچند امروزه برخی، دوره دولت رفاه را پایان‌یافته می‌دانند و ادعا دارند که جهان وارد عصر دولت فرا تنظیم‌گر شده است اما ... بیشتر دولت رفاه یکی از مفاهیم مهم حقوق عمومی بوده و اساس حکومت‌داری مدرن تلقی می‌شود. هرچند امروزه برخی، دوره دولت رفاه را پایان‌یافته می‌دانند و ادعا دارند که جهان وارد عصر دولت فرا تنظیم‌گر شده است اما واقعیت این است که حتی در دولت‌های پسا‌تنظیم‌گر نیز شاخص‌هایی از دولت رفاه دیده می‌شود. بنابراین آشنایی با مفهوم دولت رفاه، مقدمه آشنایی با مفهوم دولت پساتنظیم‌گر می‌باشد. اگر به بسترهای شکل‌گیری دولت رفاه نگریسته شود درمی‌یابیم که بحران‌های برخاسته از اقتصاد کلاسیک، کشورهای غربی را واداشت تا مفهوم دولت رفاه را به‌عنوان راه‌حلی در سیاست‌ لحاظ کنند. این در حالی است که مارکس سال‌ها قبل، پیرامون آسیب‌های اقتصاد کلاسیک تأمل نموده و در این خصوص هشدار داده بود. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که انتقادات مارکس از جوامع لیبرال، چه تأثیری در ظهور مفهوم دولت رفاه داشته است؟ نتایج پژوهش حاضر نشانگر آن است که مفهوم دولت رفاه پس از مرگ مارکس زاده شده و نظریات این اندیشمند در خصوص رفاه با مفهوم دولت رفاه تفاوت‌‌هایی دارد اما به نحوی، انتقادات مارکس از جامعه لیبرال، در این روند نقش بسترساز داشته است. این پژوهش به ‌لحاظ هدف بنیادی بوده و ازلحاظ جمع‌آوری اسناد کتابخانه‌ای می‌باشد.

مقاله علمی- پژوهشی

ترسیم هندسه هستی‌شناسی فضا-زمان براساس مبانی معرفت‌شناختی ملاصدرا و انیشتین

میثم مزکاء؛ مهدی دهباشی؛ محمدرضا شمشیری

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 383-404

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.59948.3669

چکیده

هدف از این نوشتار، تبیین کیفیت ایجاد و بررسی ذاتیات فضازمان بر اساس فلسفه صدرایی و قیاس آن با گزارههای فیزیکال است. در این مقاله به‌نحو توصیفی تحلیلی دو مسئله مورد کنکاش قرار گرفت، یکی از حیث معرفتشناسی ... بیشتر هدف از این نوشتار، تبیین کیفیت ایجاد و بررسی ذاتیات فضازمان بر اساس فلسفه صدرایی و قیاس آن با گزارههای فیزیکال است. در این مقاله به‌نحو توصیفی تحلیلی دو مسئله مورد کنکاش قرار گرفت، یکی از حیث معرفتشناسی و دیگر هستیشناختی است. مسئله اولی که بررسی شد از حیث معرفت‌شناسی است که به چگونگی مطالعه ماهیت حقیقی فضازمان از منظر ملاصدرا و انیشتین پرداخته و دیگری از منظر هستیشناختی است که به تبیین ذات و ذاتیات فضازمان از دیدگاه ملاصدرا و انیشتین میپردازد و درنهایت از حیث معرفت‌شناختی دانستیم که ملاصدرا و انیشتین معتقداند گزارههای علمی صرفاً گزارههای تجربی و محسوس نیستند بلکه برای توضیح ساختار و ماهیت فضازمان نیازمند ادراکات ریاضیاتی و عقلی از فضازمان هستیم. بر اساس این پژوهش، فضازمان از ماده اولیه ایجاد شده و نوعی هیولای ثانویه یا ذره بنیادین است و علت تند شوندگی نرخ انبساط آن به حرکت درون ذاتی آن باز میگردد، پس انرژی تاریک همان جوهر فضازمان است. بر این اساس اولاَ ماهیت فضازمان ماهیتی غیرمحسوس است و ادراک محسوس آن ممکن نیست و ثانیاً ادراکات ریاضیاتی برآمده از قوه خیال و ادراکات عقلیه منبعث از قوای عقلیه، دقیق‌تر از ادراکات حسیه هستند، اما از حیث هستی‌شناختی کیهان‌شناسان مدلی پیشینی یا پسینی موجهی در چگونگی و یا چیستی ماهیت حقیقی فضازمان مطرح نکردهاند اما طبق مبانی ملاصدرا، فضازمان نوعی از انواع هیولاهای ثانویهای است که صورت کامل شده اطوار هیولای اولی میباشد، ضمن اینکه کیهان‌شناسان نیز چون ملاصدرا معتقداند فضازمان مأخر از ماده اولیه کیهانی بوده است.

مقاله علمی- پژوهشی

ارزیابی و تحلیل دیدگاه ذهنِ بدن‌مند

محمدمهدی مقدس؛ علی فتح طاهری؛ عبدالرزاق حسامی فر؛ شیرزاد پیک حرفه

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 405-436

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65178.3968

چکیده

این مقاله با نگاهی به رویکردهای نابدن‎مند به ذهن، به بررسی دیدگاه ذهنِ بدن‎مند می‎پردازد. برپایۀ رویکردهای نابدن‎مند به ذهن، بدن در شکل‎گیری ذهن هیچ نقش بنیادینی ندارد. ذهن و بدن دو چیز متفاوت ... بیشتر این مقاله با نگاهی به رویکردهای نابدن‎مند به ذهن، به بررسی دیدگاه ذهنِ بدن‎مند می‎پردازد. برپایۀ رویکردهای نابدن‎مند به ذهن، بدن در شکل‎گیری ذهن هیچ نقش بنیادینی ندارد. ذهن و بدن دو چیز متفاوت هستند. این تفاوت گاه هستی‎شناختی و گاه مبتنی بر ویژگی و خصلت است. در این رویکردها، بدن به‎عنوان بستر، ابزار، تحقق‎دهندۀ عصبی، و ظرف نگریسته می‎شود. دربرابر چنین رویکردی، بدن‎مندیِ ذهن بر این نظر است که ذهن، ذاتاً بدن‎مند است. بدن، ذهن را شکل می‎دهد. ذهن و بدن دو چیز نیستند، بلکه یک چیزاند. مفاهیم، افکار، عواطف و روی‎هم‎رفته، حالات و فرآیندهای ذهنی، ازاساس بدن‎مند هستند. بدین‎معنی که بدن در شکل‎گیری آن‎ها نقش محوری دارد. در این رویکرد، بدن شکل‎دهنده است و نه بستر یا ابزار. آنچه موید این دیدگاه است، دسته‎ای از یافته‎های تجربی و علوم شناختی است. برپایۀ این یافته‎ها، مغز، بدن، و محیط پیرامون، باهم سامانه‎ای پویا را شکل می‎دهند که ذهن و شناخت پیامدی از این سامانۀ پویا هستند. این رویکرد تنها بر توضیح یا تبیین صرف مبتنی نیست، بلکه ذهن بدن‎مند، پیامد رویکردی میان‎رشته‎ای است که توسط شواهد و یافته‎های متعدد تجربی پشتیبانی می‎شود. باوجوداین، انتقاداتی به این رویکرد نیز وجود دارد. مهمترین انتقادات به ابهام در اصول اساسی، ناکافی بودن شواهد تجربی، عدم توجه به فرایندهای شناختیِ سطح بالا، و تقلیل تمام حالات ذهنی به حالات بدنی، اشاره دارند. در این مقاله می‎کوشیم تا این دیدگاه را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهیم.

مقاله علمی- پژوهشی

اهمیت روش آموزش‌محور دانش منطق و معرفت‌شناسی نوصدرایی برای تعریف اصطلاحات علمی؛ موردپژوهی تعریف اصطلاح «تکنولوژی»

مهدی گراشی؛ احمد خلیفه

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 437-464

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65527.3987

چکیده

هدف: جامعه دانشگاهیان پدیده تکنولوژی با این مسئله مزمن مواجه هستند که از تکنولوژی تعریف دقیق، جامع و واحدی نشده است و حتی برخی‌شان دستیابی به چنین تعریفی را غیرممکن یا بی‌فایده دانسته‌اند. ... بیشتر هدف: جامعه دانشگاهیان پدیده تکنولوژی با این مسئله مزمن مواجه هستند که از تکنولوژی تعریف دقیق، جامع و واحدی نشده است و حتی برخی‌شان دستیابی به چنین تعریفی را غیرممکن یا بی‌فایده دانسته‌اند. هدف این پژوهش انتخاب راهی برای حل این مسئله و تولید دانش جدید در مبحث تعریف تکنولوژی است. برای دستیابی به این هدف از این مسئله سه پرسش مطرح شد: پرسش اصلی: «آیا می‌توان به تعریف دقیق، جامع و واحدی از تکنولوژی دست یافت؟». پرسش‌های فرعی: 1) «دانش منطق چگونه نواقص تعاریف قبلی و فعلی تکنولوژی را کشف و ارزیابی می‌کند‌؟» 2) «دانش منطق چگونه به تعریف دقیق، جامع و واحدی از تکنولوژی دست ‌‌می‌یابد؟».روش: ابتدا با پیمایش‌های اینترنتی پژوهش‌های مناسب انتخاب شدند. سپس تعاریف مختلف تکنولوژی با قواعد تعریف در دانش منطق و معرفت‌شناسی اسلامی شیعی اثنی‌عشری نوصدرایی و استدلال قیاسی، ارزیابی و ارزشیابی شده و پاسخ‌ها معلوم گردید. در آخر تعریف جدیدی ارائه شد که فاقد نواقص تعاریف قبلی و منطبق با ضوابط دانش مذکور است.یافته‌ها: اثبات شد که امکان رسیدن به تعریف دقیق، جامع و واحد تکنولوژی از راه مبناگرایی وجود دارد.نتیجه‌گیری: این یافته‌ها می‌توانند در رفتار نگرشی، اجتماعی، آموزشی و یادگیری تمام ذی‌نفعان تکنولوژی پس از فهمیدن این نکته که پدیده تکنولوژی چیزی جدای از وجود خود انسان نیست، تغییرات مثبتی در جهت وحدت‌گرایی و بهره‌برداری‌های مثبت، ایجاد کند.

مقاله علمی- پژوهشی

مفهوم تجربه نزد هگل و وایتهد: شناخت و فراشناخت

سید مختار مومنی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 465-488

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52427.3279

چکیده

بحث از تجربه نزد هگل و وایتهد با یک مبنای اساسی و شبیه به‌هم، مطرح اما در دو مسیر کاملاً متفاوت بسط مییابد. مبنای این دو فیلسوف در مورد تجربه گره زدن بحث از آن به چیستی هستی است؛ هر چند این موضوع نیز ... بیشتر بحث از تجربه نزد هگل و وایتهد با یک مبنای اساسی و شبیه به‌هم، مطرح اما در دو مسیر کاملاً متفاوت بسط مییابد. مبنای این دو فیلسوف در مورد تجربه گره زدن بحث از آن به چیستی هستی است؛ هر چند این موضوع نیز به‌رغم شباهت‌هایی که میانشان هست، متفاوت می‌نماید. هگل واقعیت را در صیرورت می‌داند تا روح به مرحلۀ نهایی خود برسد. بنابراین تجربه را در این ساختار مورد توجه قرار داده و معنا و مفهومی در حوزۀ شناخت برای آن قائل می‌شود. وایتهد نیز به صیرورت قائل است اما به روح قائل نیست و هر چه به تجربه دربیاید را واقعیت می‌داند. بنابراین مفهوم تجربه نزد او از حوزۀ شناخت بیرون می‌رود. ما در بررسی و تحلیل تجربه میان این دو فیلسوف با اینکه حضور مبنای مشترک را همه‌جا می‌توانیم دریابیم، اما می‌بینیم در بیشتر موارد این دو از هم متمایز میشوند و این موضوع به علت فهم متفاوت هر یک از تجربه است. ما در تحقیق حاضر سعی کرده‌ایم با مبنا قرار دادن مفهوم و ویژگیهای تجربه میان هگل و وایتهد و با استفاده از آثاری که توانستیم مطالعه کنیم، در پاسخ به این پرسش که: «اگر آنچه از تجربه نزد هگل و وایتهد می‌توانیم دریابیم را در برابر هم قرار دهیم، چه چیزی به‌دست خواهیم آورد؟» ضمن نشان دادن وجوه «شباهت» و «تفاوت» را میان این دو فیلسوف به این نتیجه برسیم که «وایتهد در بحث تجربه از هگل عبور کرده است».

مقاله علمی- پژوهشی

تحلیل و بررسی تأثیر فلسفۀ پویشی وایتهد در تحوّل الهیاتی با تمرکز بر مسألۀ «شدن»

مهدی منزه؛ محمد مهدوی؛ محمد عظیمی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 489-506

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65101.3957

چکیده

«فلسفه پویشی» وایتهد به‌عنوان یک نگرش نوین و تأثیرگذار در حوزه فلسفه معاصر، به بررسی روابط اندام‌وار و پیوسته میان عناصر مختلف هستی و فرآیندها می‌پردازد. این رویکرد، که برخاسته از بینش‌های فلسفی ... بیشتر «فلسفه پویشی» وایتهد به‌عنوان یک نگرش نوین و تأثیرگذار در حوزه فلسفه معاصر، به بررسی روابط اندام‌وار و پیوسته میان عناصر مختلف هستی و فرآیندها می‌پردازد. این رویکرد، که برخاسته از بینش‌های فلسفی و علمی است، معتقد است که واقعیت، به‌هیچ وجه به عنوان یک مجموعه ثابت و ایستا از موجودات قابل درک نیست، بلکه به‌عنوان شبکه‌ای درهم تنیده و پویا از رویدادها و تغییرات بی‌پایان درک می‌شود. این تغییرات مداوم نشان‌دهنده یک دگرگونی دائمی در طبیعت هستی است. در این راستا، مفهومِ «شدن» به‌عنوان بنیادی‌ترین اصل در تفکر ارگانیسمی وایتهد به تصویر کشیده می‌شود. اهمیت این موضوع به‌ویژه در فهم تغییرات پیوسته در هستی و تعاملات میان رویدادها و موجودات به وضوح قابل مشاهده است و همچنین تأثیر این تغییرات بر دیدگاه‌های الهیاتی و تصورات انسان از خداوند و جهان به‌طور کلی بسیار قابل تأمل است. پژوهش حاضر به‌دنبال آن است که با استفاده از روش تحلیلی، تأثیر فلسفه پویشی را در شکل‌گیری و گسترش الهیات پویشی مورد بررسی قرار دهد. از منظر الهیات پویشی، تصورات و دیدگاه‌های مربوط به خداوند به‌عنوان موجودی که در حال پویش و دگرگونی است، به وضوح با رویکرد سنتی که خدا را به‌عنوان موجودی ثابت و غیرقابل تغییر می‌شناسد، ناسازگار است. این تناقض می‌تواند تبعات و تحولات مهمی در اندیشه دینی معاصر و در فهم ما از روابط بین انسان و خداوند به همراه داشته باشد و به‌طور کلی، عرصه‌های جدید و چالش‌های جدی برای ایمان سنّتی به وجود آورد.

مقاله علمی- پژوهشی

بازی‌های فکری-فلسفی فبک؛ چیستی، ویژگی‌ها و کارکردها

سعید ناجی؛ سمانه عسکری نودهی

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 506-528

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.61070.3734

چکیده

ضرورت ورود بازی‌ها به محتواهای آموزشی در مدارس، اخیراً روشن شده است. قابلیت‌هایی در بازی‌ها شناخته شده که می‌تواند موجب تسهیل آموزش و ترغیب دانش‌آموزان به مشارکت در فعالیت‌های آموزشی شود. برنامه ... بیشتر ضرورت ورود بازی‌ها به محتواهای آموزشی در مدارس، اخیراً روشن شده است. قابلیت‌هایی در بازی‌ها شناخته شده که می‌تواند موجب تسهیل آموزش و ترغیب دانش‌آموزان به مشارکت در فعالیت‌های آموزشی شود. برنامه فلسفه برای کودکان یکی از برنامه‌های پیشرو در این زمینه است که تلاش می‌کند محتواهای آموزشی را در راستای آموزش‌وپرورش مهارت‌های مختلفِ لازم برای زندگی حاضر و نیز رشد دانش‌آموزان به لحاظ نگرش و هویت و معنای زندگی به کار برد. بازی‌های مدنظر این برنامه تفاوتی اساسی با سایر بازی‌های سرگرمکننده یا ورزشی دارد. در این مقاله تلاش شد ویژگی این بازی‌ها و نیز کارکرد مهارتی آنها شناسایی شود و برای شناسایی این ویژگی‌ها دو گام برداشته شده است. در گام اول استخراج ویژگی‌ها با روش بررسی استقراییِ بازیهای ارائه شده توسط بنیان‌گذاران فبک صورت‌گرفته است. در گام دوم که تحت عنوان «بازی‌های مدنظر فبک» ارائه می‌شود، با روش تحلیل مفهومی و محتوایی به استخراج بایدها و نبایدهای فبک (نقش و هدف از بازی‌های فلسفی در فبک) برای بازیهای فلسفی پرداخته شده است. نهایتاً با مقایسه و تلفیق ویژگی‌هایی حاصل از دو طریق پنج ویژگی استخراج شد که بازی‌های فکری - فلسفی را از بازی‌های معمولی جدا می‌کند. این بازی‌ها علاوه بر اینکه باید تناسب روان‌شناختی و ویژگی بازیایی داشته باشند، باید مهارت‌های سه‌گانه شامل مهارت‌های منطقی، هیجانی و اجتماعی و سه نوع تفکر خلاق، مراقبتی و انتقادی را تقویت کرده و شرایط کندوکاو فلسفی را مهیا کنند.

مقاله علمی- پژوهشی

گذار از عدالت اخلاقی به عدالت حقوقی و تعریف جدیدی از دولت سیاسی در فلسفه ارسطو

محسن باقرزاده مشکی باف

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404، صفحه 529-549

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65828.3999

چکیده

در این مقاله نگارنده سعی در توضیح امری کمتر دیده شده در اندیشه اخلاقی و سیاسی ارسطو را دارد که همان بعد حقوقی است که ارسطو اتفاقاً بین اخلاق و سیاست در جهت پیوند این دو در فصل پنجم کتاب اخلاق نیکوماخوس ... بیشتر

شناسنامه علمی شماره

شناسنامه علمی شماره 50 بهار 1404

دوره 19، شماره 50 ، فروردین 1404

چکیده

بیشتر

نقد و بررسی روش نگرش فرمالیستی به هنر

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 452-467

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48966.3051

چکیده

هنگامی که ایمانوئل کانت در دقیقه سوم نقد قوه حکم از امر زیبا به مثابه امری که صورت و فرم آن از غایتمندی بدون غایت برخوردار باشد بحث نمود، راه برای طرح نظریات متعددی در قلمرو هنر گشوده شد. یکی از این نظریات ... بیشتر

مناقشه فوکو با هایدگر و دریدا در فهم و تفسیر فلسفه افلاطون

دوره 18، شماره 49 ، آذر 1403، ، صفحه 219-244

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46849.2888

چکیده

این نوشتار با تمرکز بر تفسیر هایدگر از آموزه حقیقت افلاطون و تفسیر دریدا از فارماکون افلاطون، خط تفسیری‌ای را برجسته می‌کند که در آن افلاطون آغاز فهمی فلسفی است که وجه غیاب و پوشیدگی هستی و حقیقت را ... بیشتر این نوشتار با تمرکز بر تفسیر هایدگر از آموزه حقیقت افلاطون و تفسیر دریدا از فارماکون افلاطون، خط تفسیری‌ای را برجسته می‌کند که در آن افلاطون آغاز فهمی فلسفی است که وجه غیاب و پوشیدگی هستی و حقیقت را طرد می‌کند. در برابر این خط تفسیری، تفسیر فوکو از افلاطون و کردارهای فلسفی یونان طرح و بسط داده می‌شود. از قِبل این تفسیر روشن می‌شود که با دو شرح متمایز از کردارهای فلسفی یونان و نسبت آن با سربرآوردن و ظهور مدرنیته روبرو هستیم؛ شرحی که مدرنیته را بسط ژرف‌ترین معنای نمودارشده در متافیزیک یونانی می‌داند و شرحی که بنیاد فلسفه مدرن را در رویارویی با بنیاد اندیشه افلاطونی تفسیر می‌کند و افلاطون و جریان‌های فلسفی اثرپذیرفته از وی را چونان افقی برای ایستادگی در برابر سیطره مدرن می‌انگارد. بااینکه می‌توان طرح هنر زیستن فوکو را وامدارِ طرح پروای خود و کار هنری هایدگر دانست، این طرح به فوکو امکان می‌دهد تا تفسیر متفاوتی از افلاطون فراپیش نهد. نشان می‌دهیم که چه ملاحظات روش‌شناسانه‌ای به فوکو کمک می‌کند تا این تفسیر متفاوت را درمیان گذارد. فوکو برای به‌دست دادن چنین تفسیر متفاوتی به کارکرد نوشتار، لوگوس و حقیقت چونان پارسیا در اندیشه افلاطون و فلسفه یونانی توجه می‌کند. در ادامة مسیرِ فوکو، واکاوی و تحلیلی از ایده‌ها، آگاثون و دیالوگ مطرح می‌شود که وجوه زیستی، درگیرانه، هنری و سیاسی آن‌ها را برجسته می‌کند. این جعبه‌ابزار مفهومی و روشی کمک می‌کند تا خط تفسیری متفاوتی از اندیشه افلاطون را طرح کنیم و بسط دهیم.

وهم انگاری و مسئله ذهن

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 364-383

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51469.3202

چکیده

نظریات فلسفه ذهن در نسبت پاسخ به مسئله ذهن، به وهمانگاری و غیروهمانگاری تقسیم میشوند؛ وهم‏انگاری در مورد مسئله ذهن قائل به وهمی بودن هر آن چیزی است که نفس خوانده میشود و به لحاظ مسئله ... بیشتر نظریات فلسفه ذهن در نسبت پاسخ به مسئله ذهن، به وهمانگاری و غیروهمانگاری تقسیم میشوند؛ وهم‏انگاری در مورد مسئله ذهن قائل به وهمی بودن هر آن چیزی است که نفس خوانده میشود و به لحاظ مسئله مورد بررسی با وهم‏انگاری اراده آزاد و وهمانگاری آگاهی متفاوت است؛ اما به لحاظ اینکه از فیزیکالیسم بهره میبرند، با هم اشتراک دارند. نگارندگان تقریر اخیر از وهمانگاری را نزد نوروفیلسوفان و دنیل دنت استقراء کردهاند. مقاله حاضر به تبیین چیستی وهمانگاری نفس، یعنی تبیین دو دیدگاه مذکور در باب مسئله ذهن و نهایتاً مقایسه تطبیقی آنها اختصاص دارد. برای این منظور از روش فیشبرداری کتابخانهای بهره بردهایم و به این نتیجه رسیدیم که اینهمانی ذهن-مغز که اساسیترین مبنای فیزیکالیستی وهمانگاری است تبعات فراوانی دارد؛ از جمله تبدیل شدن انسان به ماشین، یگانه انگاشتن انسان با سایر حیوانات و بروز برخی ایدههای خاص در مورد ایده زامبی فلسفی. چنین وهم‏انگاریای، نفس و آنچه بر آن بنا نهاده شده است (مانند هویت شخصی غیرمادی، تبیین غیرفیزیکال آگاهی، وجود اراده آزاد، اخلاق متافیزیکی و ...)، همه را توهمی می‏خواند و معتقد است برای این مفاهیم، تبیینهای فیزیکال به دست آمده یا به دست خواهد آمد. وجه اشتراک دو نظریه مذکور هم، در وهمی خواندن مفاهیم ذهنی و مخالفت با دوگانهانگاری براساس مبانی فیزیکالیستی-فرگشتی، و وجه اختلاف آنها در حذفانگاری است. ناگفته پیداست که هر نظریهای از جمله وهم‏انگاری، قابل نقادی است؛ اما نگارندگان به دلیل رعایت حدود مقالهنویسی از آوردن آنها معذوراند.

نظام اخلاقی سقراط-افلاطون و نقد اخلاق سوفیستی در یونان دورۀ کلاسیک

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 112-131

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47877.2962

چکیده

یونانیان به‌دنبال کسب تمامی فضایل فردی و جمعی و در نهایت نیل به نیک‌بختی بودند. در تعالیم سنتی ایشان تنها فضیلت‌های اسطوره‌ای ارزشمند شمرده می‌شد. اما ایشان به‌تدریج دریافتند که خدایان بدون دلایل ... بیشتر یونانیان به‌دنبال کسب تمامی فضایل فردی و جمعی و در نهایت نیل به نیک‌بختی بودند. در تعالیم سنتی ایشان تنها فضیلت‌های اسطوره‌ای ارزشمند شمرده می‌شد. اما ایشان به‌تدریج دریافتند که خدایان بدون دلایل موجه، معیار اخلاق و فضایل بوده‌اند. در نتیجه باورهای سنتی ایشان به‌تدریج شروع به تغییر کرد. در اثنای چنین تغییراتی، سوفیست‌ها خود را مربیان نسل جدید یونان معرفی کردند. سوفیست‌ها پایبندی به قوانین اسطوره‌ای را امری بیهوده می‌دانستند و معتقد بودند که نیک‌بختی و فضیلت آدمی با تکیه بر طبیعت انسانی و نیازهای طبیعی او در جهت تقویت قدرت سیاسی شکل می‌گیرد. اما نظام اخلاقی سقراط-افلاطون نه با نظام اخلاقی سوفیست‌ و نسل جدید یونانیان و نه با تعاریف سنتی اخلاق، سازگاری داشت. سقراط و شاگرد او به‌خوبی نشان دادند که اگر نظام اخلاقی بر پایۀ حقیقت بنا نشود، تمامی اصول نظری و عملی در جامعه نادرست بوده و نه‌تنها منجر به نیک‌بختی انسان نمی‌شود بلکه نتایج زیان‌باری را در ابعاد فردی و اجتماعی رقم می‌زند. در نظام اخلاقی ایشان، فضیلت محدود به امور جزئی نیست و نوعی کمال انسانی است که علاوه‌ بر امور سیاسی، در تمامی امور زندگی انسان، شأن رشدیافتۀ اوست. در نظر آن دو تمامی فضایل به‌جهت بهره‌مندی از ایدۀ خیر سودمند بوده و پایۀ تمامی فضایل دانایی به ایدۀ خیر است که به انسان توانایی تشخیص نیک و بد را داده و او را به نیک‌بختی می‌رساند.

شهر انسان‌محور در فلسفه مدرن

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 338-363

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50394.3122

چکیده

با ظهور آنچه که انقلاب فلسفی خوانده شده ‌است، روشن ‌است که بدون رویه‌ها و مسائل اندیشهای لازم، هر علمی صرفاً تداوم جهان پذیرفته‌شده در وضعیت فعلی است، و نقش اصلی خود به عنوان عمل انتقادی را در برابر ... بیشتر با ظهور آنچه که انقلاب فلسفی خوانده شده ‌است، روشن ‌است که بدون رویه‌ها و مسائل اندیشهای لازم، هر علمی صرفاً تداوم جهان پذیرفته‌شده در وضعیت فعلی است، و نقش اصلی خود به عنوان عمل انتقادی را در برابر عمل علمی انکار می‌کند. ما در این‌جا مسئله انسان (محوری) را در فلسفه مدرن و فلسفه شهر گرد هم می‌آوریم. ما در اینجا این اصطلاح را ابتدائاً در فلسفه مدرن بررسی و سپس برای تدقیق یا باز تفسیر آن در فلسفه شهر، به تحلیل آثار دست اول در جهت تعریف شهر انسان‌محور مدرن می‌پردازیم. لذا سوال اصلی پژوهش این‌گونه مطرح می‌گردد که شهر انسان‌محور در فلسفه مدرن چیست؟ مطابق نتایج، همانطور که کانت، طرح انسانی‌کردن علم را با جدا کردن انسان از ساحت غیرمادی شناخت انجام می‌دهد؛ شهرسازان مدرنیست نیز طرح انسانی‌کردن شهر یا همان شهر انسان‌محور را با جدا کردن آن از ساحت و ‌جهان اصلی‌ا‌‌ش انجام می‌دهند. طرح استعلائی شهرسازان مدرنیست با شناخت پسینی، آنچه برای انسان در شهر مناسب بوده را دریافت و سپس به صورت یکسان در امر پیشینی یعنی جهانشمول و محض در یک امر کلی برای تمام انسان‌ها و تمام‌ شهرها اعمال می‌کند. این در حالی‌ست که فهم انسان در شرایط یکسان، ما را به این نکته می‌رساند که انگار هیچ انسانی وجود ندارد؛ چرا که مشخصه‌های شخصیتی، فرهنگ و تجربه زیستی انسان قربانی ویژگی‌های انتزاعی و کلی می‌گردد و این همان انسانی کردن شهر مدرن با حذف انسان از شهر می‌باشد.

مقاله علمی- پژوهشی

Two Aspect Reading of Kant’s Thing in Itself

مهدی احمدی؛ یوسف نوظهور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 مرداد 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.60297.3695

چکیده

One cannot assess Kant’s critical project without the consideration of the Transcendental Idealism. This is due to the fact that it is the solution he finds for the perennial problem of metaphysics. Moreover, Kant thinks of transcendental idealism as an approach with which not only can metaphysics go through ‘the secure course of a science’ ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

Hegelian Geographical Sensibilities

Antonio Augusto Rossotto Ioris

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 مرداد 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.62866.3839

چکیده

“Although rarely recognised, Hegelian philosophy also encompasses a rich geographical knowledge, which has great value for scholars working across multiple scales of socio-spatial interaction. The article offers an analysis of the geographical sensibilities of Hegel that are immanent in the main body of his philosophical system, particularly in the Phenomenology ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

Examiing the role of Form and Matter in new sciences

ساره تقوایی؛ محمد عباس زاده جهرمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 شهریور 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.57784.3580

چکیده

Abstract: form meaning typical form in philosophy is proved under the title of " total reality of an object" through a logical method. Modern sciences since 17th A.D. century have been formulated by the ideas of elites like Newton, Galileo, Descartes via factors like alteration in academic tradition methodology, consolidation of mechanical look at nature ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

The Elusiveness of the Content of Perception

Roberto Pereira

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 مهر 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.63302.3858

چکیده

In this paper, I take for granted the view of a long tradition tracing back to Kant that the content of perception is nonconceptual, nonpropositional, and iconic. However, I challenge the idea that this content is either an existentially quantified proposition (the existential view), an object-involving proposition (the particularist view), both (the pluralist ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

Absolute Freedom in Anglophone Hegel Interpretation, and Its Implications for Technological Utopianism

Daniel Dal Monte

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 آبان 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.63757.3884

چکیده

Contemporary Hegel scholarship either defends a theological metaphysics in which history is a teleological unfolding of cosmic Geist; or, the evolution of Geist represents the absolutization of human subjectivity, which undergoes a Bildung that prescinds from any reliance on metaphysical givens. The dilemma is between presenting Hegel as an absolute monist that ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

Transcendental Philosophy and Linguistic Turn: Kantian Echoes in Wittgenstein’s Thought

Ravi Kumar؛ Madhu Mangal Chaturvedi؛ Ashoka Kumar Tarai

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 آذر 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.63697.3879

چکیده

This paper explores the philosophical relationship between Immanuel Kant's transcendental idealism and Ludwig Wittgenstein's linguistic philosophy, particularly focusing on the echoes of Kant's ideas in Wittgenstein's work. Kant's Critique of Pure Reason argues that human cognition is shaped by a priori categories, which structure our ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

بازاندیشی در رمان «سفر به انتهای شب» سلین بر اساس مفهوم تجربه زیسته-ارایگنیس هایدگری

حسین قسامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 آذر 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.64400.3914

چکیده

هدف این مقاله به دست دادن تفسیری تازه از رمان «سفر به انتهای شب»، نوشته لویی فردینان سلین، بر اساس مفهوم تجربه زیسته هایدگر است. هایدگر در کتاب «به سوی تعریف فلسفه» تجربه زیسته را به مثابه ارایگنیس ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

Rational Religion in the Modern World: Hegel's Conception and 21st-Century Modernity

حسین اسفندیار؛ علی فلاح رفیع

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.63121.3851

چکیده

فلسفه‌ی دین هگل در پی پرورش مفهومی از دین است که به انسجام درون یک جامعه مدرن که در حال تحول و تنوع است، کمک می‌کند. روح مطلق محور مرکزی فلسفه‌ی هگل است. او به بررسی تجلیات روح مطلق در طول تاریخ در هنر، ... بیشتر فلسفه‌ی دین هگل در پی پرورش مفهومی از دین است که به انسجام درون یک جامعه مدرن که در حال تحول و تنوع است، کمک می‌کند. روح مطلق محور مرکزی فلسفه‌ی هگل است. او به بررسی تجلیات روح مطلق در طول تاریخ در هنر، دین و فلسفه می‌پردازد. هگل بررسی می‌کند که چگونه تکامل دین و ادغام آن در فلسفه می‌تواند توجیهی عقلانی برای آموزه‌های اصیل دین در دنیای مدرن ارائه دهد. او همچنین تلاش می‌کند نقش دین را در مراحل خودآگاهی روح مطلق نشان دهد. پرسش اصلی این پژوهش بررسی این است که چگونه دین در نظام فلسفی هگل به شکلی که برای مدرنیته و عصر مدرن مناسب باشد، عقلانی می‌شود. این پژوهش که به روش تحلیلی انجام شده است، به نتایج کلیدی زیر دست یافته است: تنها یک دین کامل که با فلسفه مطلق در هماهنگی است، خودآگاهی انسان به عنوان یک روح خودآگاه را شکل می‌دهد. به گفته هگل، تنها مسیحیت لوتری با آموزه‌های تجسد و تثلیث می‌تواند تعیین تاریخی روح را با مطلقیت آن آشتی دهد. بنابراین، آموزه‌های تجسد و تثلیث به تحقق دین مطلق منجر می‌شوند. علاوه بر این، تفسیر عقلانی هگل از مسیحیت به اتحاد دین و عقل مدرن، سکولاریزاسیون دین، منجر می‌شود. این نگاه انتقاداتی را در پی دارد که تلقی هگل را ناتمام می گذارد ازجمله: تعریف محدود از دین، تمرکز بر مسیحیت و عدم آگاهی کافی از اسلام، تناقضات درونی دیالکتیکی،‌سکولاریزاسیون و تهی شدن دین از قدسیت خود.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

درهم‌آمیختگی و توانمندسازی: واکاوی پیکربندی «خودِ پسامدرن» از منظر فمنیسم سایبورگ

فاطمه مظفری؛ فیروزه عامری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 بهمن 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.64284.3909

چکیده

ظهور پسامدرنیسم در سال‌های اخیر سبب شده است که تعریف مفهوم «خود» به طور قابل توجهی تغییر کند و به عنوان یک سوژه پسامدرن واسازی شده توصیف شود. مفهوم «خود» در نگرش پسامدرنیستی، چند معنایی و غیرمتمرکز ... بیشتر ظهور پسامدرنیسم در سال‌های اخیر سبب شده است که تعریف مفهوم «خود» به طور قابل توجهی تغییر کند و به عنوان یک سوژه پسامدرن واسازی شده توصیف شود. مفهوم «خود» در نگرش پسامدرنیستی، چند معنایی و غیرمتمرکز به نظر می‌رسد و دربردارنده ویژگی‌های برجسته پسامدرنیسم است. مفهوم «سایبورگ» دونا هاراوی که ماهیتی ترکیبی و درهم‌آمیخته دارد، چارچوبی کلی برای درک این «خودِ پسامدرن» ارائه می‌دهد. هاراوی بیان می‌کند که سایبورگ مشخصا پیکره‌ای زنانه دارد که از کلاژ قطعات گوناگون ساخته شده است. از این رو، پژوهش حاضر در صدد است تا با معرفی چارچوب‌ کلی فمنیسم سایبورگ و بررسی ساختار مفهوم «خود پسامدرن» در این نوع نگاه نوظهور نشان دهد که چگونه فناوری و فضای سایبرنتیک به عنوان ابزاری برای توانمندسازی زنان عمل می‌کند و آنان چگونه می‌توانند با نظام‌های مردسالار مقابله و با پذیرش «خودِ ترکیبی» حقوق خود را اعاده کنند. اینچنین زنان قادر خواهند بود با ارائه بازتعریفی از هویت زنانه، تضاد‌های دوتایی که آنان را به عنوان «دیگری» درنظر می-آورد، رد کنند تا از سلطه مردان رهایی یابند و جایگاه به حاشیه رانده شده خود را دوباره بدست آورند. بنابراین، می‌توان فمنیسم سایبورگ را به عنوان یک ابزار برای بررسی ساختار مفهوم «خود پسامدرن» در نظر گرفت و اینگونه تمایزات سنتی بین جنسیت، فناوری و هویت را به چالش کشید.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

The Self in Prereflexive Self-Consciousness Self-concernment without Self-reference

Roberto Pereira؛ Victor Barcellos

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 اسفند 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65607.3994

چکیده

This paper aims to explain the phenomenological concept of prereflexive self-consciousness in positive and constructive terms, using minimal analytical tools. The first step in this direction is the adoption of an adverbial theory of self-consciousness, inspired by the adverbial theory of perception. The adverbial theory of perception replaces the controversial ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

The Circle Genealogy of Sheikh al-Ishraq

علی بابایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 اسفند 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.64890.3938

چکیده

The present article critically examines three distinct interpretations regarding the foundations of Illuminationist philosophy (Ḥikmat al-Ishrāq) and the intellectual lineage of its progenitor, Sheikh al-Ishrāq (Suhrawardī). While each perspective acknowledges Suhrawardī as a reviver of earlier wisdom traditions, they tend to construct a linear historical ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

نقش نظریۀ سوبژکتیویته در طبیعت‌گرایی دووجهی هردر

بردیا حیدری؛ مرتضی نوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 اسفند 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.63972.3896

چکیده

این مقاله می‌کوشد نشان دهد که نظریۀ سوبژکتیویته می‌تواند نقشی مبنایی در طبیعت‌گراییِ فلسفی ایفا کند، به این شرط که سوبژکتیویته به نحوِ درون‌باش لحاظ شود. از این‌ رو، در اینجا، طرحِ طبیعت‌گرایانۀ ... بیشتر این مقاله می‌کوشد نشان دهد که نظریۀ سوبژکتیویته می‌تواند نقشی مبنایی در طبیعت‌گراییِ فلسفی ایفا کند، به این شرط که سوبژکتیویته به نحوِ درون‌باش لحاظ شود. از این‌ رو، در اینجا، طرحِ طبیعت‌گرایانۀ یوهان گوتفرید هردر چونان منبعی بالقوه برای صورت‌بندی‌ای درون‌باش از سوبژکتیویته موردِ کاوش قرار می‌گیرد. شرح داده می‌شود که طبیعت‌گرایی نزدِ هردر در دو وجهِ روش‌شناختی و هستی‌شناختی پرورده می‌شود. این دو وجه ناسازگار می‌نمایند، چون به نظر می‌رسد که اولی، که مبتنی بر قسمی چرخشِ زبانی‌ است، ضدمبناگرایانه است، حال‌آن‌که در دومی، تجربۀ حسی چونان مبنا در نظر گرفته می‌شود. ادعای مقاله این است که این ناسازگاری به یاریِ نظریۀ سوبژکتیویته رفع می‌شود. برای اثباتِ این ادعا، وابستگیِ متقابلِ نظریۀ سوبژکتیویتۀ هردر با وجهِ هستی‌شناختیِ طبیعت‌گراییِ او ایضاح می‌شود. به این شرح که نزدِ او، از یک سو، سوبژکتیویته نه بر اساسِ روشنیِ آگاهی بلکه بر مبنای تاریکیِ هستی تبیین می‌شود و از سوی دیگر، هستی به نوبۀ خود مفهومی‌ست. وانگهی، چون هستی منطبق بر محدودیت‌های ادراکیِ سوژه‌یِ متناهی‌ دریافته می‌شود، مفصل‌بندیِ مفهومیِ هستی ضرورتاً در قالبِ زبان انجام می‌گیرد. بدین‌‌ترتیب، وجهِ روش‌شناختی یا زبانیِ اندیشۀ هردر نیز چونان جزئی جدایی‌ناپذیر در برنامۀ فلسفیِ او جا می‌گیرد.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

Life. Time.

Riikka Prattes

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 فروردین 1404

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.66476.4042

چکیده

This article juxtaposes different and conflicting temporalities as configured in the context of care and caring. Weaving together (1) an autobiographical narrative in which I share parts of my own breast cancer journey with (2) research with men employed as care workers in Australia, I attempt to get at how differentially experienced temporal densities, trajectories, ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

مدل‌یابی ساختاری رابطه بین دینداری و مشارکت سیاسی: نقش میانجی ذهنیت فلسفی

هما رحمانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 فروردین 1404

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.66062.4016

چکیده

پژوهش حاضر با هدف مدل‌یابی ساختاری رابطه بین دینداری و مشارکت سیاسی با نقش میانجی‌گری ذهنیت فلسفی در دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان استان آذربایجان‌شرقی ‌انجام‌یافته است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی ... بیشتر پژوهش حاضر با هدف مدل‌یابی ساختاری رابطه بین دینداری و مشارکت سیاسی با نقش میانجی‌گری ذهنیت فلسفی در دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان استان آذربایجان‌شرقی ‌انجام‌یافته است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی همبستگی است که به شیوه مدل‌یابی ساختاری انجام شده است. جامعه آماری، شامل کلیه دانشجومعلمان کارشناسی دانشگاه فرهنگیان استان آذربایجان‌ شرقی در سال تحصیلی 04-1403بودند. برای تعیین حجم نمونه از اصول تعیین حجم نمونه در مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده و با شیوه نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای نسبتی 290 دانشجو انتخاب شدند. ابزار گرداوری داده‌ها را پرسشنامه دین‌داری صاف‌دل (1393) با 18 سؤال، پرسشنامه ذهنیت فلسفی اسمیت (سلطانی، 1387) با 42 سؤال و پرسشنامه مشارکت سیاسی فرج زاده (1393) با ۲۶ سؤال بود که بر مبنای طیف لیکرت از عالی(5) تا ضعیف(1) نمره‌گذاری شده است. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و AMOS استفاده‌شده است. یافته‌‌های پژوهش به ترتیب نشان‌دهنده تأثیر متوسط و نسبتاً قوی دینداری بر ذهنیت فلسفی و مشارکت سیاسی است. ترکیب ذهنیت فلسفی و دین‌داری می‌تواند به ایجاد دیدگاه‌های چندبعدی و غنی‌تری درباره جهان و زندگی کمک کند، همچنین دانشجویانی با اعتقادات دینی قوی، به ارزش‌‌هایی مانند عدالت و مسئولیت اجتماعی اهمیت بیشتری می‌دهند و این ارزش‌ها ممکن است آن‌ها را به مشارکت در فعالیت‌‌های سیاسی ترغیب کند. نتایج این مطالعه می‌تواند به افزایش امید و نشاط سیاسی و اجتماعی، انسجام ملی، تحقق نظام شایسته‌سالاری و توسعه پایدار کمک کند و سیاست‌گذاران و مدیران نظام آموزشی دانشگاه فرهنگیان را در طراحی سیاست‌ها و خط‌مشی‌‌های آموزشی، راهنمایی نماید.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

رئالیسم انتقادی لوکاچ و جایگاه هنر تحت لوای ایده‌های طبقه بورژوا

سیوان نیک‌پی؛ علی سلمانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 فروردین 1404

https://doi.org/10.22034/jpiut.2025.65861.4000

چکیده

هنر در نظام فکری لوکاچ جایگاهی شناخت شناسانه دارد. هنرمند باید به شناخت کلی برسد و یا نهایتا مسیر این آگاهی را بپیماید. نویسنده رئالیست همان سوژه پرولتاریا است که روند به خودآگاهی رسیدن را طی می‌کند و ... بیشتر

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	19
تعداد شماره‌ها	52
تعداد مقالات	944
تعداد نویسندگان	1,100
تعداد مشاهده مقاله	2,082,281
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	727,548
نسبت مشاهده بر مقاله	2205.81
نسبت دریافت فایل بر مقاله	770.71
----------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	3,072
تعداد مقالات رد شده	2,030

تعداد مقالات پذیرفته شده	764
درصد پذیرش	25

تعداد پایگاه های نمایه شده	35
تعداد داوران	283

دوره 19 (1404)

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان