نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• سمیه حیران ¹
• عباس احمدی سعدی ²
• محمدعلی اخگر ³

¹ دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحدفسا، دانشگاه آزاداسلامی، فسا، ایران

² استادیار گروه فلسفه، واحدفسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران

³ استادیار گروه فلسفه، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

چکیده

برخی تعارضاتِ فلسفی - کلامی در مبحث علم پیشین، اراده و قدرت خداوند با مسالة جبر و اختیار انسان همچنان مورد نزاع و گفتگوی شارحان و صاحب نظران است. بازخوانی و تحلیل آراء ابن سینا درباره تأثیر اراده انسان در نظام علی و معلولی عالم و راهکار وی در حل متناقض‌نمای اختیار و تقدیر الهی تحقیق در این مسأله را ضرورت می بخشد. ابن سینا نظام اراده و اختیار را ضمن علم عنایی خداوند به نظامِ احسن تبیین می کند. نزد ابن سینا قضای الهی همان علم کلی خداوند به نظام احسن است و از این علم، موجودات ممکن پدید می آیند. به نظر او بر اساس قضای الهی، انسان دارای نوعی اراده است که با اختیار آنچه که قوۀ ناطقه آن را خیر تشخیص می دهد مورد اراده و مشیت خداوند قرار گرفته است. اختیار و ارادة انسان می تواند قوۀ شوقیه یا عملی خود را - بجای آنکه تحتِ انگیزش قوای پست تر حیوانی نظیر قوای شهوانی یا غضبی باشد- در جهتِ تحقق صور عقلی متحقق سازد. در اخذ و التفات به چنین امکانی است که انسان در مسیر تقدیر یعنی اعطای اختیار به معنای گزینش خیر و زیبایی و خوبی، از طریق قوۀ عاقله قرار می گیرد. از دیدگاه شیخ الرییس اختیار انسان، به معنای قرار گرفتن در طول اراده الهی و عنایت او برای فعلیت و تحقق نظام احسن است. این جستار با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

• ابن سینا
• اختیار
• تقدیر
• علیت
• اراده
• علم عنایی

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Inquiry on the Contradictory of Human Free Will and Divine Destiny in Ibn Sina's philosophy

نویسندگان [English]

• Somayeh Heyran ¹
• Abbas Ahmadi Saadi ²
• Mohammad Ali Akhgar ³

¹ PhD Candidate of Islamic Philosophy and Theology, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran

² Assistant Professor of Philosophy Department, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran

³ Assistant Professor of Philosophy Department, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran

چکیده [English]

Some philosophical-theological conflicts in the topic of A priori science, God's will and omnipotence with the issue of compulsion and human free will are still debated by commentators and experts. Re-reading and analyzing Ibn Sina's opinions about the effect of human will in the cause and effect system of the world and his solution to the paradoxical solution of free will and divine predestination necessitates research on this issue. Ibn Sina explains the system of will and free will as well as the knowledge of God's favor as the best system. According to Ibn Sina, divine destiny is God's general knowledge of the best system, and from this knowledge, possible beings emerge. According to him, based on divine decree, man has a type of will that has been subject to the will and providence of God with the discretion of what the speaking power recognizes as good. Man's free will can realize his desire or practical power -instead of being motivated by lower animal powers such as appetitive or angry powers- in the direction of realizing intellectual forms. It is in obtaining and paying attention to such a possibility that a person is placed on the path of destiny, that is, the granting of free will, in the sense of choosing goodness, beauty, and goodness, through the power of wisdom. From the point of view of Sheikh Al-Raees, human discretion means to be in line with God's will and his providence for the actualization and realization of the best system. This research is done with descriptive-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ibn Sina
• authority
• destiny
• causality
• will
• knowledge