نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• عبدالحمید محمدی ¹
• علی پایا ²

¹ دانشجوی دکتری گروه فلسفه علم، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² استاد کالج اسلامی، وابسته به دانشگاه میدلسکس، لندن، انگلستان. استاد وابسته مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران.

چکیده

ویتگنشتاین متاخر هر نوع شناختی را در قالب بازی‌های زبانی معرفی می‌کند که بر شکل‌های زندگی مبتنی‌اند. از جمله لوازم دیدگاه او در دوره متاخر تاملات فلسفی‌اش، یکی نیز این است که بازی‌های زبانی خاص به اعتبار ارتباط وثیق با اشکال زندگی خاصی که در درون آن‌ها ظهور یافته‌اند، نوعی رابطه قیاس‌ناپذیری با هم دارند. هر فردی صرفا از طریق اشکال زندگی و بازی‌های زبانی خاص خود می‌تواند نسبت به جهان شناخت پیدا کند و از آن‌جا که اشکال زندگی قیاس‌ناپذیرند درک درستی از شکل زندگی دیگران نخواهد داشت و قادر به نقد و ارزیابی شناخت‌های آنان نخواهد بود؛ مگر آن که شکل زندگی مألوف خود را ترک کند و شکل زندگی دیگری را که خواهان شناخت آن است درونی کند، یعنی به یکی از اعضای جامعه‌ای که بر اساس شکل زندگی مورد نظر پدید آمده است، بدل شود. در مقابل، پوپر با در نظر گرفتن واقعیت بیرونی به عنوان معیار عینیت، بر شناخت عینی تاکید دارد و معتقد است که رشد معرفت انسان از طریق نقد و ارزیابی نقادانه شناخت‌های پیشین و عرضه مستمر گمانه‌های جدید برای فراچنگ آوردن واقعیت و نقد مستمر آن‌ها صورت می‌گیرد. در این مقاله، به دنبال شرح کوتاهی از رویکردهای فلسفی ویتگنشتاین و پوپر (بخش‌های 1 و 2) و توضیح مختصری در خصوص سویه ضد نسبی‌گرایانه عقلانیت نقاد (بخش 3)، رویکرد نسبی‌گرایانه ویتگنشتاین را از منظر عقلانیت نقاد مورد نقد و ارزیابی قرار می‌دهیم (بخش 4). آخرین بخش نوشتار (بخش 5) به نتیجه‌گیری کوتاهی از مباحث ارائه شده اختصاص دارد.

کلیدواژه‌ها

• ویتگنشتاین
• پوپر
• بازی‌های زبانی
• قیاس‌ناپذیری
• نسبی‌گرایی
• عقلانیت نقاد

موضوعات

• معرفت شناسی

عنوان مقاله [English]

Is the later Wittgenstein Falling into the Abyss of Relativism? an assessment through the lens of critical rationalism

نویسندگان [English]

• Abdolhamid Mohammadi ¹
• Ali Paya ²

¹ PhD Candidate of Philosophy of Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Professor of The Islamic College, affiliated with Middlesex University, UK Adjunct Professor, National Research Institute for Science Policy, Tehran, Iran

چکیده [English]

The later Wittgenstein presents all kinds of knowledge in the form of language games based on forms of life. One of the implications of his later views is that certain language games and forms of life are incommensurable. Since each person can know the world only through his/her own form of life and language game, those who subscribe to entirely different language games cannot have a proper understanding of the forms of life of others. They are not able to critique and evaluate their knowledge of reality unless they abandon their own customary forms of life and internalize other forms of life that they want to know about, that is, to become a member of a society based on those different forms of life. In contrast, Popper emphasizes the objective nature of knowledge by considering external reality as a major criterion of objectivity. Popper maintains that the growth of human knowledge takes place through a never-ending process of critical evaluation of previous knowledge claims and a continuous supply of new conjectures for capturing reality and their critical appraisal incessantly. In this article, following a brief description of the philosophical approaches of Wittgenstein and Popper (Sections 1 and 2), and a brief explanation of the anti-relativist attitude of critical rationalism (Section 3), we turn to a critical assessment of Wittgenstein's relativist approach through the prism of Critical Rationalism (Section 4). The last chapter of the article (Section 5) is dedicated to a brief recap of the topics discussed in the earlier sections.

کلیدواژه‌ها [English]

• Wittgenstein
• Popper
• Language Games
• Incommensurability
• Relativism
• Critical Rationalism