مجله پژوهش های فلسفی

Journal of Philosophical Investigations

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

فرایند پذیرش مقالات

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

رویکرد انتقادی بر نظریه «خلق از عدم» حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

3 استادیار گروه معارف اسلامی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

چکیده

مسئله آفرینش از مسائل غامض و اسرار جهان هستی است. به تبع آن نظریه «خلق‌ازعدم»یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. تفسیرها و تبیین‌های متعددی در این خصوص ارائه شده است که هر کدام از آنها با ابهامات و کاستی‌هایی مواجه هستند. سیستم فلسفی حکمت متعالیه هم به نوبه خود دارای مسائل و مشکلاتی است که نیازمند به پژوهش و تحقیق جامعی می‌ باشد. لذا بسیاری از پیروان صدیق حکمت متعالیه در عین پذیرش آن، از طرح انتقاد از آراء صدرالمتألهین خودداری ننموده اند. حدوث مبنای نظریه «خلق از عدم» است ملاصدرا حدوث را بوسیله حرکت جوهری اثبات می‌ کند. نتایج حرکت جوهری علاوه برآنکه با نصوص دینی همخوانی ندارند؛ ملاصدرا آیات قرآنی را تحت تاثیر حرکت جوهری بر خلاف معانی ظاهری آیات تفسیر کرده است. در ناحیه دلایل نیز با انتقادات جدی مواجه است. از جمله: نارسا و ناتمام بودن استدلال های ارائه شده و نیاز به ارائه دلیل شفاف و جامع و مانع در اثبات نظریه حرکت جوهری است و به نظر می رسد اشکالات وارد بر دلایل اثبات نظریه حرکت جوهری مورد پذیرش معتقدان این نظریه بوده است تا جایی که بزرگانی همچون علامه طباطبایی ضمن پذیرش اشکالات وارده خود به اقامه استدلال در این مقام پرداخته اند. این نظریه با توجه به چالش‏ها و اشکالاتى که مطرح است. التزام به درستى آن و پذیرش آن را مشکل و با تردیدهای جدی مواجه ساخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critical Approach to Theory "Creation ex Nihilio" of Transcendent Wisdom

نویسندگان [English]

  • Hossein Vahabpour 1
  • Seyyed Ebrahim Aghazadeh 2
  • Tavakkol Kouhi Giglou 3

1 PhD Candidate of Islamic Philosophy and Theology, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

2 Assistant Professor of Islamic Philosophy and Theology, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

3 Assistant Professor of Islamic Education Department, Ahar Branch. Islamic Azad University, Ahar, Iran.

چکیده [English]

The issue of creation is one of the mysterious issues and secrets of the universe. Accordingly, the theory of "Creation ex nihilio" has been one of the challenges of philosophers and theologians in all ages. Many interpretations and explanations have been presented in this regard, each of which is faced with ambiguities and shortcomings. The philosophical system of transcendent wisdom, in turn, has issues and problems that require comprehensive research. Therefore, many of the followers of Siddique transcendent wisdom, while accepting it, have not refrained from criticizing the opinions of "Sadr al-Muta'allehin". Temporality is the basis of the theory of "Creation ex nihilio". Mullah Sadra proves the temporality by substantial motion. The results of substantial motion, In addition to the fact that they do not agree with religious texts; and Mulla Sadra has interpreted the Quranic verses under the influence of the substantial motio, contrary to the apparent meanings of the verses. It also faces serious criticism in the area of reasons. among them: insufficient and incomplete arguments presented and the need to provide a clear and comprehensive reason is an obstacle in proving the theory of substantial motion, and it seems that the drawbacks of the reasons for proving the theory of ink motion have been accepted by the believers of this theory to the extent that elders such as Allama Tabataba'i, while accepting the drawbacks, have made arguments in this position. This theory is based on the challenges and problems that are raised, committing to its correctness and accepting it is difficult and faces serious doubts. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • creation ex nihilio
  • transcendent wisdom
  • from nothing
  • temporarily
  • substantial motion
مراجع
قرآن کریم.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (1376). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران: انتشارات حکمت.
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله. (1360). فن سماع طبیعی، ترجمه محمدعلی فروغی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ارشد ریاحی، علی. (1385). نقدی بر نظریه «حرکت جوهری» ملاصدرا و تأثیر آن در فهم او از آیات قرآن، مقالات و بررسی ها (ویژه نامه فلسفه و کلام اسلامی)، 38(78): 31-13.
آشتیانی، جلال الدین. (1378). گزیده‌هایی از آثار حکیمان الهی ایران، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
افراسیاب‌پور، علی‌اکبر. (1392). نظریه خلق از عدم در حکمت متعالیه، خردنامه صدرا، 72: 81-92.
آهنی، غلامحسین. (1362). کلیات فلسفه اسلامی، تهران: انتشارات علمی.
بابایی، علی؛ موسوی، سیدمختار. (1401). سه ترتیب حرکت بر اساس سه طریق فلسفی ملاصدرا: حرکت طبیعی، حرکت ذاتی، تجدد امثال، مجله پژوهش‌های فلسفی دانشگاه تبریز، 16(38): 153-119. http://dx.doi.org/10.22034/jpiut.2021.45165.2783
جرجانی، علی بن محمد. (1370). التعریفات، تهران: ناصر خسرو.
جوان، موسی. (1345). حکمت تطبیقی در حقیقت حس و عقل، تهران: چاپخانه نگین.
حسن‌زاده آملی، حسن. (1384). گشتی در حرکت. چاپ اول، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
حکیمی، محمدرضا. (1373). مکتب تفکیک، قم: مرکز بررسی‌های اسلامی.
رفیعی قروینی، میرزا ابوالحسن. (1367). مجموعه رسائل و مقالات فلسفی، مقدمه و تصحیح غلامحسین رضانژاد، چاپ اول، تهران: انتشارات الزهرا.
سروش، عبدالکریم. (1357). نهاد ناآرام جهان، تهران: انتشارات قلم.
سعادت مصطفوی، سیدحسن. (1377). ملاحظاتی درباره حرکت جوهری، مقالات و بررسی‌ها، شماره 64: 51-64.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). شواهد الربوبیه فی منهاج السلوکیه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). المشاعر، تهران: طهوری.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1366الف). تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1366ب). شرح اصول کافی، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا). (۱۳۴۱). عرشیه، اصفهان: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا). (1378)، پیام الحقق، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1368). الحکمه المتعالیه فی اسفار العقلیه الاربعه، قم: مکتبه المصطفوی.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تهران: حکمت.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1378الف). المسائل القدسیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز انتشارات حوزه علمیه.
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1378ب). رساله فی الحدوث (حدوث العالم)، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طباطبایی، محمدحسین. (1341). انتقاد بر انتقاد کتابنامه ملاصدرا، مجله راهنمای کتاب، شماره 1، سال پنجم، تهران: انجمن کتاب.
طباطبایی، محمدحسین. (1416ه.ق). نهایه الحکمه. قم: موسسه النشر جامعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم.
طبرسی، امین‌الدین. (1379ه.ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
العروسی الحویزی، عبد علی بن جمعه. (1415ه.ق). تفسیر نور الثقلین، چاپ چهارم، قم: اسماعیلیان.
فلاطوری، عبدالجواد. (1340). انتقاد بر کتاب یادنامه ملاصدرا، مجله راهنمای کتاب. شماره هفتم، تهران: انجمن کتاب.
فیض، ملامحسن. (1362). اصول المعارف، تعلیق و تصحیح جلال‌االدین آشتیانی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
قدردان قراملکی، محمدحسین. (1396). راز خلقت و بقا، چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،
مصباح یزدی، محمدتقی. (1366). آموزش فلسفه، تهران: معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی. (1376). مجموعه آثار استاد شهید مطهری (13)، تهران: صدرا.
ملکشاهی، حسن. (1376). حرکت و استیفای اقسام آن، تهران: انتشارات سروش.
موسوی مدرس بهبهانی، علی. (1377). حکیم استرآباد میرداماد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ولفسن، هری اوسترین. (1368). فلسفه علم کلام، ترجمه احمد آرام، تهران: الهدی.
وهاب‌پور، حسین؛ آقازاده، سیدابراهیم؛ کوهی گیگلو، توکل. (1400). بررسی تطبیقی مبانی نظری اشعره و حکمت متعالیه در باب خلقت، مجله فلسفی دانشگاه تبریز، 15(37): 856-879. http://dx.doi.org/10.22034/jpiut.2021.46975.2904
یثربی، سیدیحیی. (1379). ماجرای غم‌انگیز روشنفکری در ایران، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
Quran
Arshad Riahi, A. (2005). A critique on Mulla Sadra's theory of "substantial movement" and its impact on his understanding of the Qur'anic verses. Articles and reviews (specialized in Islamic philosophy and theology), 38(78) 31-13. (in Persian)
Ashtiani, J. A. (1999). Selections from the works of divine sages of Iran. Qom: Islamic Propaganda Office of Qom Seminary, Publishing Center. (in Persian)
Afrasiabpour, A. A. (2013) Theory of Creation ex nihilio Transcendent Wisdom, Wisdom of Sadra, Vol. 72: 81-92. (in Persian)
Ahani, G, H. (1983). The Generalities of Islamic Philosophy. Tehran: Scientific Publications. (in Persian)
Al-Arousi al-Hawiz, Abd Ali bin Juma. (1994). Tafsir Noor al-Saqlain. Qom: Ismailian, 4th ed. (in Arabic)
Babaei, A.; Mousavi, S. (2021). Three orders of movement based on the three philosophical paths of Mulla Sadra: natural movement, essential movement, modernity of proverbs, Journal of Philosophical Researches of Tabriz University, 16(38): 153-119. (In Persian) http://dx.doi.org/10.22034/jpiut.2021.45165.2783
Ebrahimi Dinani, G. H. (1997). Radius of Thought and Intuition in Sohravardi's Philosophy. Tehran: Hekmat Publications. (in Persian)
Falaturi, A. J. (1961). Criticism of Mulla Sadra's Memoir. Book Guide Magazine. No. 7, Tehran: Book Society. (in Persian)
Feyz, M. M. (1983). The Foundations of Knowledge. Suspension and correction of Jalaluddin Ashtiani. Qom: Islamic Propaganda Office Publishing Center. (in Persian)
Ghadrdan Qaramlaki, M. H. (2017). The Secret of Creation and Survival. 2nd ed. Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization. (in Persian)
Hassanzadeh Amoli, H. (2005). Patrol in Motion. 1st ed. Tehran: Raja Cultural Publishing Center. (in Persian)
Hakimi, M. (1994). School of Separation, Qom: Center for Islamic Studies. (in Persian)
Ibn Sina, Hussein bin Abdullah. (1981). The Art of Natural Hearing. Translated by Mohammad Ali Foroughi. Tehran: AmirKabir Publications. (in Persian)
Jorjani, Ali ibn Mohammad. (1991). Al-Taarifat, Tehran: Nasser Khosrow. (in Persian)
Javan, Musa. (1966). Comparative Wisdom in the Truth of Sense and Reason. Tehran: Nagin Printing House. (in Persian)
Misbah Yazdi, M, T. (1987). Teaching Philosophy. Tehran: Islamic Propaganda Organization-Cultural Deputy. (in Persian)
Motahari, M. (1997). A Collection of Works by Master Shahid Motahari (13). Tehran: Sadra. (in Persian)
Malekshahi, H. (1997). Movement and Its Types. Tehran: Soroush Publications. (in Persian)
Mousavi Modares Behbahani, A. (1998). Hakim Estrabad. MirDamad. Tehran: University of Tehran Press. (in Persian)
Rafii Qarvini, Mirza Abolhassan. (1988). A Collection of Philosophical Essays and Essays. Introduction and correction by Gholamhossein Rezanjad. 1st ed. Tehran: Al-Zahra Publications. (in Persian)
Soroush, A. (1973). Unsettled Institution of the World. Tehran: Qalam Publications. (in Persian)
Saadat Mustafavi, S. (1998). Considerations about intrinsic motion. Articles and Reviews. No. 64: 51-64. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Muhammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1989). The Transcendent Wisdom in the Four Intellectual Travels, Qom: Al-Mustafavi Library. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Muhammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1984). Al- Mashaer, Tehran: Tahoori. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Muhammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1999). Al-Masal al-Qudsiyya. Qom: Islamic Propaganda Office. Seminary of the Publishing Center. (in Persian)
 Sadruddin Shirazi, Muhammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1996). A Collection of Philosophical Essays by Sadr al-Mutalahin. Tehran: Hekmat. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Muhammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1981). Shawahid al-Rubabiyyah in Minhaj al-Salukiyyah. Tehran: Academic Publishing Center. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Muhammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1962) Arshiye, Isfahan: Faculty of Literature and Humanities. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Mohammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1987). Interpretation of the Holy Qur'an, Qom: Bidar. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Mohammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1999). Message to Happen, Tehran: Sadra Islamic Wisdom Foundation. (in Persian)
Sadruddin Shirazi, Mohammad ibn Ibrahim (Mulla Sadra). (1987). Sharh Usule Kafi, Tehran: Ministry of Culture and Higher Education, Institute of Cultural Studies and Research. (in Persian)
Tabatabai, S. M. H. (1995). The End of Wisdom. Qom: Teachers' group in the seminary in Qom Publication Institute. (in Arabic)
Tabatabai, S. M. H. (1962). Criticism of Mullah Sadra's book criticism. Book Guide Magazine, No. 1, Vol. 5, Tehran: Book Association. (in Persian)
Tabarsi, A. (1959). Al-Bayan Complex in the Interpretation of the Qur’an. Beirut: Darahiya al-Trath al-Arabi. (in Arabic)
Vahabpour, H.; Aghazadeh, S. E.; Kuhi Giglo, T. (2021). Comparative study of the theoretical foundations of Ash'areh and Hikmat-e-Talaaliyyah regarding creation ex nihilo", Journal of Philosophical Investigations of University of Tabriz, 15(37): 856-879. (in Persian) http://dx.doi.org/10.22034/jpiut.2021.46975.2904
Wolfsen, H, O. (1989). Philosophy of Theology. Translated by Ahmad Aram. Tehran: Al-Hadi. (in Persian)
Yathrebi, S, Y. (2000). A sad leader of intellectuals in Iran. Tehran: Cultural Institute of Knowledge and Contemporary Thought. (in Persian).
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
مجله پژوهش های فلسفی
دوره 16، شماره 40 - شماره پیاپی 40
مقالات
شماره 40 پاییز 1401 (ویژه نامه فلسفه تعلیم و تربیت 2)
آبان 1401
صفحه 540-556
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار