نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• حسن رهبر ¹
• خلیل حکیمی فر ²
• حمید اسکندری ¹

¹ استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

² استادیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

غایت نهایی فلسفه‌ورزی، دست‌کم در فلسفۀ کلاسیک، دریافت حقیقت خطاناپذیر است. فیلسوفان با دیدگاه‌ها و مبانی فکری مختلف می‌کوشند ساختاری برای دریافت حقیقت بنا نهند. نیشیدا فیلسوف ژاپنی مکتب ذن، کسب حقیقت را بر مبنای دیدگاهی می‌داند که آن را «منطق هویت مطلقاً متناقض» نام می‌دهد. از سوی دیگر، ملاصدرا نیز دریافت حقیقت خطاناپذیر را در نظرگاهی عرضه می‌کند که نگارندگان از آن به «منطق صوری - شهودی» یاد می‌کنند. پژوهندگان فهم دیدگاه نیشیدا را در گرو آگاهی از سه مبنای آن می‌دانند که عبارت‌اند از: فلسفه و کوآن‌های ذن، تفاوت مفاهیم صوری و متناقض، و نیستی مطلق. نیشیدا و ملاصدرا هر دو در کنار باور به کاستی‌های ساختار منطق صوری، آن را برای دستیابی به حقیقت، ناتمام می‌پندارند. ایشان ادراک را نه انفعال صرف بلکه امری از سنخ فعل و صدور به شمار می‌آورند. ملاصدرا برهان را آغاز دستیابی به حقیقت و شهود را انجام آن می‌داند. نیشیدا اما از مفهوم «عمل - شهود» اسم می‌برد و تأکید می‌کند ما حقایق را از این طریق می‌بینیم و به‌این‌ترتیب عمل می‌کنیم. او عمل - شهود را وحدت تضادهای دین و عمل می‌داند. بااین‌وجود، نیشیدا اکیداً از اینکه دیدگاه او رنگ و بویی عرفانی یا دینی بیابد، پرهیز می‌کند و شهود را به‌عنوان حالت منفعل ذهن یا نوعی خلسه رد می‌کند. در مقابل اما ملاصدرا شهود را دریافت حقیقت از رهگذر پیوند نفس با عالم مجرد و در مراتب والای عرفانی محسوب می‌کند. پژوهندگان می‌کوشند در این نگاشت با روش کیفی و تحلیلی- توصیفی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای با محوریت آثار دست اول ملاصدرا و نیشیدا به پرسش‌های اساسی این پژوهش پاسخ گویند.

کلیدواژه‌ها

• منطق هویت مطلقاً متناقض
• منطق صوری
• شهود
• ملاصدرا
• نیشیدا

موضوعات

• معرفت شناسی

عنوان مقاله [English]

Truth and Infallibility in Nishida's "Absolutely Contradictory Self-Identity Logic" and Mulla Sadra's "Formal-Intuitive Logic"

نویسندگان [English]

• Hassan Rahbar ¹
• Khalil Hakimifar ²
• Hamid Eskandari ¹

¹ Assistant Professor of Islamic Philosophy and Wisdom, University of Sistan and Balouchestan, Zahedan, Iran

² Assistant Professor of Comparative Religions and Mysticism, University of Sistan and Balouchestan, Zahedan, Iran.

چکیده [English]

The Ultimate goal of philosophizing, at least in classical philosophy, is to receive infallible truth. Philosophers with different points of view and intellectual bases try to build a structure to receive the truth. Nishida, the Japanese philosopher of the Zen school, considers the acquisition of truth based on a view that he calls "the logic of absolutely contradictory self-identity". On the other hand, Mulla Sadra also presents the perception of infallible truth in a point of view that the authors refer to as "formal-intuitive logic". Researchers believe that the understanding of Nishida's point of view depends on the knowledge of its three bases, which are: Zen philosophy and koans, the difference between formal and contradictory concepts, and absolute nothingness. Nishida and Mulla Sadra both believe in the flawed structure of formal logic and consider it incomplete to reach the truth. They consider perception not as mere passivity, but as a matter of action and execution. Mulla Sadra considers proof as the beginning of reaching the truth and intuition as its end. Nishida, however, mentions the concept of "action-intuition" and emphasizes that we see facts in this way and act accordingly. He considers action-intuition to be the unity of the contradictions of religion and action. Nevertheless, Nishida strictly avoids that his view acquires a mystical or religious flavor and rejects intuition as a passive state of mind or a kind of trance. On the other hand, Mulla Sadra considers intuition as receiving the truth through the connection of the soul with the abstract world and at the highest levels of mysticism. In this article, the researchers try to answer the basic questions of this research with a qualitative and analytical-descriptive method based on library studies, focusing on the first-hand works of Mulla Sadra and Nishida.

کلیدواژه‌ها [English]

• logic of absolutely contradictory self-identity
• formal logic
• intuition
• Mulla Sadra
• Nishida