مقولات عقل عملی کانت و جهان بازی‌های رایانه‌ای: تأملی در نسبت قانون‌مندی اخلاقی و علیت در نظام تصمیم‌گیری روایت‌های تعاملی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه هنرهای رسانه‌ای، دانشگاه صداوسیما، قم، ایران

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با رویکردی فلسفی و میان‌رشته‌ای، به بررسی نسبت میان مقولات بنیادین عقل عملی در فلسفه اخلاق کانت، نظیر اراده نیک، وظیفه، خودآیینی و قانون‌مندی اخلاقی و ساختارهای تصمیم‌گیری در روایت‌های تعاملی دیجیتال می‌پردازد. مسئله اصلی این است که آیا این مقولات، که شالوده فاعلیت اخلاقی را در فلسفه کانت تشکیل می‌دهند، می‌توانند در بسترهایی که علیت آن‌ها طبیعی نیست بلکه برساخته و برنامه‌ریزی‌شده است، به‌شکلی اصیل تحقق یابند.
روش پژوهش: پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش تحلیلی-تفسیری و خوانش تطبیقی مفاهیم فلسفی، به بررسی نسبت این مفاهیم با ساختارهای انتخاب‌محور دیجیتال می‌پردازد. تمرکز بر تحلیل موقعیت‌هایی است که در آن‌ها، تصمیم‌های فاعل نه بر مبنای میل یا پیامد، بلکه از موضع احترام به اصل اخلاقی اتخاذ می‌شود.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که هرچند تحقق کامل عقل عملی در ساختارهای دیجیتال با محدودیت‌های ساختاری مواجه است و آزادی فاعل در چارچوب طراحی‌شده محصور می‌شود، اما این فضاها می‌توانند امکان‌هایی برای درونی‌سازی، تمرین و بازاندیشی در مفاهیم اخلاقی فراهم آورند. روایت‌های تعاملی، با ایجاد موقعیت‌های انتخاب اخلاقی، فاعل را به تجربۀ صورت‌بندی‌شده‌ای از مواجهه با وظیفه دعوت می‌کنند.
نتیجه‌گیری: بازی‌های رایانه‌ای، نه به‌عنوان تحقق نهایی عقل عملی کانتی، بلکه به‌مثابه زمینه‌ای برای بازاندیشی در نسبت عقل، آزادی و اخلاق در جهان‌های مصنوع قابل تحلیل‌اند. این تجربه‌های تعاملی، امکان تامل دوباره‌ای درباره فاعلیت اخلاقی در شرایط بازتعریف‌شدۀ علیت و کنش را فراهم می‌آورند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Kant’s Categories of Practical Reason and the World of Video Games: A Reflection on the Relationship between Moral Lawfulness and Causality in the Decision-Making Systems of Interactive Narratives

نویسنده [English]

  • Ali Razizadeh
Assistant Professor of Department of Media Arts, IRIB University, Qom, Iran
چکیده [English]

Objective: This study adopts a philosophical and interdisciplinary approach to examine the relationship between the fundamental categories of Kantian practical reason such as the good will, duty, autonomy, and moral lawfulness and the decision-making structures within digital interactive narratives. The main question is whether these categories, which constitute the foundation of moral agency in Kantian ethics, can be meaningfully realized in environments where causality is not natural but rather artificially constructed and programmed.
Methods: Using an analytical-interpretive method and a comparative reading of philosophical concepts, the research explores the relation of these concepts to choice-based digital structures. Special attention is given to situations where decisions are made not out of inclination or consequences, but from a commitment to respect for the moral principle.
Results: The findings indicate that although the full realization of practical reason in digital structures faces significant limitations due to predesigned frameworks and restricted freedom, these environments offer opportunities for the internalization, exercise, and critical reflection on moral concepts. Interactive narratives create structured scenarios that invite players to confront experiences of duty-bound decision-making.
Conclusions: Video games, therefore, are not spaces where Kantian practical reason is fully actualized; rather, they provide platforms for rethinking the relationship between reason, freedom, and morality in artificial worlds. Such interactive experiences open new avenues for contemplating moral agency under redefined conditions of causality and action.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kantian Moral Philosophy
  • Practical Reason
  • Autonomy
  • Moral agency
  • Video Game Studies
  • Interactive Narratives

مراجع

احمدی افرمجانی، علی اکبر و حجت حاتم‎پوری، حمزه. (1397). تعمیم‌پذیری در اخلاق کانت بررسی نظری و عملی فرمول اول اخلاق کانت. پژوهش‌های فلسفی. 12(25)، 21-41. https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8037
باقری محمدآبادی، آرش و زالی، مصطفی. (1403). نسبت میان واقعیت عقل و استنتاج قانون اخلاق نزد کانت. تأملات اخلاقی. 5(3)، 145-166. https://doi.org/10.30470/ER.2024.2025805.1315
توکل، محمد و مرشدی، ابوالفضل. (1393). خود آیینی و اجتماع اخلاقی در فلسفه اجتماعی کانت. فلسفه. 12(2)، 35-53. https://doi.org/10.22059/jop.2015.54162
زالی، مصطفی و اخگر، بهنام. (1400). اراده‌ی نیک و واقع‌گرایی اخلاقی در فلسفه اخلاق کانت. هستی و شناخت. 8(2)، 87-107. https://doi.org/10.22096/ek.2023.560519.1465
سیف، سیدمسعود. (1389). نقش آزادی در فلسفه اخلاق کانت. متافیزیک. 2(7)، 79-92.
کانت، امانوئل. (1394). بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق (گفتاری در حکمت کردار). ترجمه حمید عنایت و علی قیصری. چاپ دوم. خوارزمی.
ماحوزی، رضا و سعیدی، زهره. (1398). کانت و وجوه دوگانه‌ خیر اعلا در گستره‌ تاریخ. پژوهش‌های فلسفی. 13(26)، 361-380. https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8032
منصوری، علیرضا. (1397). ارزش اخلاقی صدق: بازسازی دیدگاه کانت از منظر عقلانیت نقاد. تأملات فلسفی. 8(21)، 45-60. https://doi.org/10.30470/phm.2019.34350
Ahmadi-Aframjani, A. A., & Hojjat-Hatampouri, H. (2019). Generalizability in Kant's ethics: Theoretical and practical examination of the first formula in Kant's ethics. Journal of Philosophical Investigations, 12(25), 21–41. https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8037 (In Persian)
Allison, H. E. (1990). Kant's theory of freedom. Cambridge University Press.
Bagheri Mohamadabadi, A. & Zali, M. (2024). Kant and the relationship between the fact of reason and the deduction of moral principles. Ethical Reflections, 5(3), 145–166. https://doi.org/10.30470/er.2024.2025805.1315 (In Persian)
Brey, P. (1999). The ethics of representation and action in virtual reality. Ethics and Information Technology, 1(1), 5–14. https://doi.org/10.1023/A:1010069907461
CD Projekt Red. (2015). The Witcher 3: Wild Hunt [Video game]. CD Projekt Red.
Cogburn, J. & Silcox, M. (2009). Philosophy through video games. Routledge.
Darley, A. (2000). Visual digital culture: Surface play and spectacle in new media genres. Routledge.
Dontnod Entertainment. (2015). Life is Strange [Video game]. Square Enix.
Fernández-Vara, C. (2024). Introduction to game analysis (3rd ed.). Routledge.
Fox, T. (2015). Undertale [Video game]. Toby Fox.
Gee, J. P. (2003). What video games have to teach us about learning and literacy. Palgrave Macmillan.
Hill, T. E. (2000). Respect, pluralism, and justice: Kantian perspectives. Oxford University Press.
Jenkins, H. (2004). Game design as narrative architecture. In N. Wardrip-Fruin & P. Harrigan (Eds.), First person: New media as story, performance, and game (pp. 118–130). MIT Press.
Jørgensen, K. (2013). Gameworld interfaces. Oxford University Press.
Juul, J. (2005). Half-real: Video games between real rules and fictional worlds. MIT Press.
Kant, I. (1997). Critique of practical reason (M. Gregor, Trans.). Cambridge University Press.
Kant, I. (2015). Groundwork for the Metaphysics of Morals (H. Enayat & A. Qaisari, Trans.; 2nd ed.). Kharazmi. (In Persian)
Korsgaard, C. M. (1996). Creating the Kingdom of Ends. Cambridge University Press.
Mahoozi, R. & Saeedi, Z. (2019). Kant and twofold forms of the highest good in the history. Journal of Philosophical Investigations, 13(26), 361–380. https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8032 (In Persian)
Mansouri, A. (2019). The moral value of truth. Philosophical Meditations, 8(21), 45–60. https://doi.org/10.30470/phm.2019.34350 (In Persian)
McRae, E. (2024). Narrative worldbuilding: A player-centric approach to designing story-rich game worlds. Narrative.
Miscevic, N. (2022). Thought experiments. Springer.
Murray, J. H. (2017). Hamlet on the holodeck: The future of narrative in cyberspace (2nd ed.). MIT Press.
Nagel, T. (1986). The view from nowhere. Oxford University Press.
Quantic Dream. (2018). Detroit: Become Human [Video game]. Sony Interactive Entertainment.
Ryan, M. L. (2006). Avatars of story. University of Minnesota Press.
Salen, K. & Zimmerman, E. (2004). Rules of play: Game design fundamentals. MIT Press.
Sayf, M. (2010). The role of freedom in Kant's philosophy of ethics. Metaphysics, 2(7), 79–92. (In Persian)
Sicart, M. (2009). The ethics of computer games. MIT Press.
Sutton-Smith, B. (1997). The ambiguity of play. Harvard University Press.
Tavakkol, M. & Morshedi, A. (2015). Autonomy and moral community in Kant’s social philosophy. Philosophy, 12(2), 35–53. https://doi.org/10.22059/jop.2015.54162 (In Persian)
Wood, A. W. (1999). Kant's ethical thought. Cambridge University Press.
Wood, A. W. (2008). Kantian ethics. Cambridge University Press.
Zali, M. & Akhgar, B. (2022). Good will and moral realism in Kant's moral philosophy. Existence and Knowledge, 8(2), 87–107. https://doi.org/10.22096/ek.2023.560519.1465 (In Persian)
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
مجله پژوهش های فلسفی
دوره 19، شماره 52 - شماره پیاپی 52
مقالات
شماره 52 پاییز 1404
آذر 1404
صفحه 241-258

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار