نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

• سیدمحمود یوسف‌ثانی

عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

قوای ادراکی حیوانی در هریک از اقسام ظاهری و باطنی مدرکات بالذاتی دارند که مستقیما از سوی آن قوا ادراک می‌شوند. ولی گاه همراه با متعلقات خاص هر قوۀ ادراکی امور دیگری که در لحظۀ ادراک شی‌ای خاص مستقیما مورد ادراک هیچ‌یک از قوای ادراکی واقع نشده‌اند، نیز به ادراک در می‌آیند که نحوة ادراک آنها و قوه‌ای که این ادراک برایش حاصل می‌شود نیازمند تبیین و توضیح است. ابن‌سینا این نوع از ادراکات را، بویژه آنجا که از نوع محسوسات باشند، «محسوس بالعرض» نامیده و قوۀ ادراک‌کنندۀ آنها را نیز قوۀ وهم دانسته است. از آنجا که وهم مدرِک اموری به نام «معنا»ست که در مقابل اموری به نام «صورت» قرار می‌گیرند که اختصاصا از سوی حواس بیرونی ادراک می‌شوند، این پرسش مطرح می‌شود که اگر مدرَکات بالعرض از جنس محسوسات باشند و محسوسات نیز صورت باشند واهمه که مدرِک معانی است چگونه می تواند محسوسات بالعرض را درک کند. پاسخ این است که جایگاه یک متعلَق ادراکی در مقام صورت یا معنا جایگاهی مطلق نیست، بلکه با روابط و نسبت‌هایی که در یک فعل خاص ادراکی بین مدرِک و مدرَک برقرار می‌شود تعین می‌یابد و ازهمین‌رو ابن‌سینا معانی را نه با ویژگی غیر حسی بودن که با ویژگی «با حواس خارجی ادراک نشدن» مشخص کرده است.

کلیدواژه‌ها

• "
• صورت"
• معنا"
• ادراک محسوس"
• ادراک بالعرض"
• قوه وهم"
• ، "
• ابن‌سینا"

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Incidental Perception: In Avicenna

نویسنده [English]

• Seyedmahmoud yousofsani

Faculty member of Iranian Institute of Philosophy

چکیده [English]

The external and internal cognitive powers of animals each have their own specific perceptions. But sometimes, along with the specific object of each cognitive power, other perceived things that have not been directly perceived by any of the cognitive powers at the moment of perceiving a specific object are also comprehended. Avicenna referred to this type of perceptions, especially when they are of the kind of sensible objects, as "incidental sensible" and regarded the faculty that perceives them as the faculty of estimation. Since the faculty of estimation perceives "intentions" which are in opposition to entities known as "forms," which are exclusively perceived by external senses, the question arises as to how the estimation, which perceives intentions, can comprehend external perceptions if incidental perceptions are of the same kind as sensibles, and incidental sensibles are indeed forms. The answer is that the position of a perceptual object in terms of form or intention is not an absolute position, but is determined by the relationships and ratios established between the perceived and the perceiver in a specific perceptual act. And for this reason, Avicenna defined intentions not by the characteristic of being non-sensory, but by the feature of "not being perceived through external senses."

کلیدواژه‌ها [English]

• form"
• . "
• intention"
• incidental sensible"
• incidental perception"
• faculty of estimation"
• "
• Avicenna"