نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• مریم پوست فروش ¹
• مصطفی تقوی ²

¹ دانشجوی گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

² استادیار گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

چکیده

تبیینِ پیشرفت علم، یکی از مباحثی است که همواره در فلسفه علم مورد توجّه بوده و روایت­های مختلفی در خصوص اینکه پیشرفت چه زمانی حاصل شده و چه معیارهایی برای پیش­رونده بودن یک نظریه در نظر گرفته می­شود، ارائه شده است. از چالش­های مهم در مبحث پیشرفت، تغییرات ریشه­ای در نظریه­های علمی است که از آن با نام انقلاب­های علمی یاد می­شود. کوهن، این انقلاب­ها را گسست­هایی در تاریخ علم می­پندارد و اگرچه با اشاره به فعّالیّت جورچینیِ دانشمندان، به پیشرفت در دوره علم عادی اذعان دارد، امّا با مطرح کردن قیاس­ناپذیر بودن پارادایم­ها، از تبیینِ پیشرفت در انقلاب­های علمی ناتوان است. درمقابل، بسکار با توصیفِ لایه­مند بودن جهان، علم را فرایندی مداوم و پیوسته می­پندارد که با هدفِ دستیابی به مکانیزم­ها و ساختارهای علّی، به کشف و توصیفِ لایه­های جدید و عمیق­ می­پردازد که پایانی برای آن قابل­تصوّر نیست. او پیشرفت را بر همین مبنا تبیین کرده و معتقد است علم، در حرکت به سمتِ لایه­های زیرین، هم امکانِ پیشرفت دارد و هم تغییر. در این مقاله ضمنِ شرح نظریه پیشرفت کوهن و بسکار، به بررسی جنبه­های معرفت­شناختی و هستی­شناختی این دو دیدگاه پرداخته شده تا عدمِ توانایی کوهن در تبیین پیشرفت در انقلاب را در پرتو آراء بسکار، بررسی کنیم.

کلیدواژه‌ها

• روی بسکار
• توماس کوهن
• پیشرفت در علم
• انقلاب علمی

عنوان مقاله [English]

Scientific Revolutions and Progress: reflections on Kuhn's and Bhaskar's philosophy of science

نویسندگان [English]

• Maryam Poostforush ¹
• Mostafa Taqavi ²

¹ Master Student, Philosophy of Science Department, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

² Assistant Professor, philosophy of science Department, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

چکیده [English]

Scientificprogress is one of the topics that has always been considered in the philosophy of science and various accounts have been presented as regards the occurrence of progress.One of the most important challenges in progress is the radical changes in scientific theories, i.e. scientific revolutions.Kuhn considers these revolutions to be discontinuities in the history of science. Although he acknowledges progress in the normal science period by referring to the puzzle solving, he fails to explain the progress in scientific revolutions by proposing the incommensurability of paradigms.In contrast, Bhaskar by describing the stratified world, considers science as a continuous process with the aim of achieving causal mechanisms and structures, discovers and describes new and deeper layers. He explains progress on this basis and believes that sciencehas the potentiality of both change and progress. The present essay discusses the progress theories offered by Bhaskar and Kuhn. Also we compare the epistemological and ontological aspects of these perspectives in order to investigate Khun's inability to explain progress during the revolution in the light of Bhaskar's views.

کلیدواژه‌ها [English]

• Roy Bhaskar
• Thomas Kuhn
• scientific progress
• scientific revolution