مقایسه آراء مارتین هایدگر و علی شریعتی در قبال تکنولوژی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

مارتین هایدگر یکی از شاخص‌ترین متفکران قرن بیستم است که نقدهای بنیادینی را متوجه سوبژکتیویسم مترتب بر جهان مدرن کرده است. هایدگر تاریخ 2500 ساله غرب را به‌مثابه تجلیگاه عقلانیت متافیزیکی به مهمیز نقد می‌کشد و در برابر تفکر محاسبه‌ای دکارتی و کانتی، تفکر ژرفانگر مبتنی بر متافیزیک وصال را مطرح می‌کند. هایدگر بر این باور است که با ظهور و بروز دکارت به‌عنوان مبدع پارادایم مدرنیته، سوبژکتیویسم در جهان سایه می‌گستراند و یکی از نتایج و تبعات گریز‌ناپذیر تفوق سوبژکتیویسم، سیطره عقلانیت تکنولوژیک بر جهان است. از نظر هایدگر، تکنولوژی یک ابزار صرف نیست؛ بلکه نوعی انکشاف و شیوه تفکر خاصی است که منطق متصرفانه و حسابگرانه خود را بر همه‌چیز و همه‌کس تحمیل می‌کند. به‌عبارتی‌دیگر، در پارادایم معرفت بنیاد مدرن، هستی به‌صورت تکنولوژیک آشکار می‌شود که نوع خاصی از عقلانیت را به وجود آورده که تحت عنوان عقلانیت تکنولوژیک از آن یاد می‌شود. مفروض این مقاله بر این نکته استوار است که اگرچه علی شریعتی نیز به‌مثابه متفکری که منتقد جهان مدرن است، علم‌گرایی و ماشینیسم را نقد می‌کند ولی واقعیت این است که نقد شریعتی از تکنولوژی و ماشینیسم، بیشتر سویه و صبغه سیاسی و جامعه‌شناختی دارد و شریعتی هرگز همچون هایدگر قادر به نقد فلسفی، حکمی و هستی‌شناسانه سوبژکتیویسم و عقلانیت تکنولوژیک مترتب بر جهان مدرن نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparing Martin Heidegger’s and Ali Shariati’s Views of Technology

نویسندگان [English]

  • Seyyed Javad Miri 1
  • Hossein Rouhani 2
1 Associate Professor of Sociology Department, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Administrative Sciences Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

As one of the most prominent thinkers of the twentieth century, Martin Heidegger has made fundamental criticisms of the subjectivism of the modern world. He critically examines the 2,500-year history of the West as a manifestation of metaphysical rationality. Heidegger contrasts with the Cartesian and Kantian calculus thinking, the profound thinking based on the metaphysics of the carpenter. Heidegger believes that with Descartes as the creator of the paradigm of modernity, subjectivism is spreading in the world. One of the inevitable consequences of the supremacy of subjectivism is the dominance of technological rationality over the world. For Heidegger, technology is not a mere tool; instead, it is a special kind of development and way of thinking that imposes its possessive and calculating logic on everything and everyone. In other words, in the paradigm of knowledge of the modern foundation, existence is manifested technologically, which has created a special kind of rationality called technological rationality. The premise of this article is based on the fact that although Ali Shariati, as a critic of the modern world, criticizes scientism and mechanism, his critique of technology and mechanism is more political and sociological. Also, like Heidegger, he never could critique the philosophical, theological, and ontological subjectivism and technological rationality of the modern world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • technology
  • subjectivism
  • Shariati
  • Heidegger

مراجع

احمدی، بابک. (1373). مدرنیته و اندیشه انتقادی، تهران: نشر مرکز.
احمدی، بابک. (1381). هایدگر و پرسش بنیادین، تهران: نشر مرکز.
پازوکی، شهرام. (1379). دکارت و مدرنیته، فصلنامه فلسفه، شماره 1: 176.
جباری، اکبر. (1390). فلسفه تکثیر جنسیت، اصفهان: نشر پرسش.
جباری، اکبر. (1392). دازاین کاوی یا تحلیل دازاین، اصفهان: نشر پرسش.
جمادی، سیاوش. (1385). زمینه و زمانه پدیدارشناسی، تهران: نشر ققنوس.
زارع شیرین‌کندی، محمد. (1396). پدیدارشناسی نخستین مراحل خودآگاهی فلسفی ما، تهران: نشر هرمس.
شریعتی، علی. (1362). انسان، اسلام و مکتب‌های مغرب زمین (مجموعه آثار جلد 24)، تهران: نشر الهام.
شریعتی علی. (1361). جهان‌بینی و ایدئولوژی (مجموعه آثار، جلد 23)، تهران: سهامی انتشار.
شریعتی، احسان. (1395). ماهیت امر تکنیکی، متافیزیکی است، خبرگزاری مهر، ص 4. www.mehrnews.com
شریعتی، علی. (1364). ویژگی‌های قرون جدید (مجموعه آثار، جلد 31)، تهران: نشر چاپخش.
شریعتی، علی. (1357). بازگشت به خویشتن، بازگشت به کدام خویش؟ (مجموعه آثار جلد 4)، دفتر تدوین و انتشار مجموعه آثار شریعتی در اروپا.
شریعتی، علی. (1360). زن (مجموعه آثار جلد 21)، تهران: انتشارات قلم.
شریعتی، علی. (1361). انسان بی‌خود (مجموعه آثار، جلد 25)، تهران: نشر قلم.
شریعتی، علی. (1378). تاریخ تمدن (مجموعه آثار، جلد 12)، تهران: نشر قلم.
ضیمران، محمد. (1385). اندیشه‌های فلسفی در پایان هزاره دوم، تهران: نشر هرمس.
ضیمران، محمد. (1389). فلسفه میان حال و آینده، تهران. نشر پایان.
عبدالکریمی، بیژن. (1394). شریعتی و تفکر آینده ما، تهران: نشر نقد فرهنگ.
عبدالکریمی، بیژن. (1392). هایدگر در ایران، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
عبدالکریمی، بیژن. (1397). پرسش از امکان امر دینی در جهان معاصر، تهران: نشر نقد فرهنگ.
معین‌زاده، محمد. (1392). ماندگاری در عصر تصویر جهان، سایت فرهنگ امروز، ص 5. www.Farhangemrooz.com
معین‌زاده، مهدی. (1393). نقد علم مدرن، سایت فرهنگ امروز، ص 4. http://www.Farhangemrooz.com
نوذری، حسین‌علی. (1384). نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، تهران: نشر آگه.
AbdulKarimi, Bijan. (2013). Heidegger in Iran, Tehran: Research Institute of Iranian Wisdom and Philosophy. (in persian)
AbdulKarimi, Bijan. (2015). Shariati and Our Future Thinking, Tehran: Naqd-e Farhang Publications. (in persian)
Abdulkarimi, Bijan. (2018). Questioning the Possibility of Religion in the Contemporary World, Tehran: Naqd-e Farhang Publications. (in persian)
Ahmadi, Babak. (1994). Modernity and Critical Thought, Tehran: Markaz Publications. (in persian)
Ahmadi, Babak. (2002). Heidegger and the Fundamental Question, Tehran: Markaz Publications. (in persian)
Jabbari, Akbar. (2011). Philosophy of Gender Reproduction, Isfahan: Porsesh Publications. (in persian)
Jabbari, Akbar. (2013). Dasein Analysis, Isfahan: Porsesh Publications. (in persian)
Jamadi, Siavash. (2006). Background and Time of Phenomenology, Tehran: Phoenix Publications. (in persian)
Moinzadeh, Mohammad. (2013). Sustainability in the Age of World Image, Farhang-e-Emrooz website, p. 5, www.Farhangemrooz.com. (in persian)
Moinzadeh, Mehdi. (2014). Critique of Modern Science, Farhang-e-Amrooz website, p. 4, http://www.Farhangemrooz.com. (in persian)
Nozari, Hossein Ali. (2005). Critical Theory of the Frankfurt School in Social Sciences and Humanities, Tehran: Ad Publications. (in persian)
Pazouki, Shahram. (2000). Descartes and Modernity, Quarterly of Philosophy, No. 1: 176. (in persian)
Shariati Ali. (1982). Worldview and Ideology, Collection of Works, Vol. 23, Tehran: Enteshar Publishing Co. (in persian)
Shariati, Ali. (1979). Return to Self, Return to Which Self? Tehran: Qalam Publications. (in persian)
Shariati, Ali. (1981). Woman, Collection of Works, Vol. 21, Tehran: Qalam Publications. (in persian)
Shariati, Ali. (1982). Unconscious Man, Collection of Works, Vol. 25, Tehran: Qalam Publications. (in persian)
Shariati, Ali. (1983). Man, Islam and the Schools of the West, Collection of Works, Vol. 24, Tehran: Elham Publications. (in persian)
Shariati, Ali. (1985). Characteristics of New Ages, Collection of Works, Vol. 31, Tehran: Chapakhsh Publications. (in persian)
Shariati, Ali. (1999). History of Civilization, Collection of Works, Vol. 12, Tehran: Qalam Publications. (in persian)
Shariati, Ehsan. (2016). The Technical Nature Is Metaphysical, Mehr News Agency, page 4. http://www.mehrnews.com. (in persian)
Zare ShirinKandi, Mohammad. (2017). Phenomenology of the First Stages of our Philosophical Consciousness, Tehran: Hermes Publications. (in persian)
Zimran, Mohammad. (2006). Philosophical Thoughts at the End of the Second Millennium, Tehran: Hermes Publications. (in persian)
Zimran, Mohammad. (2010). Philosophy between the Present and the Future, Tehran: Payan Publications. (in persian)
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
مجله پژوهش های فلسفی
دوره 16، شماره 39 - شماره پیاپی 39
ویژه نامه
شماره 39، تابستان ۱۴۰۱ (ویژه نامه فلسفه تعلیم و تربیت 1)
شهریور 1401
صفحه 626-642

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار