نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• روزبه زارع ¹
• سید حسن حسینی سروری ²

¹ استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران.

² استاد گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.

چکیده

مسئله اصلی این مقاله، نحوه جمع میان موجبیت و مسئولیت اخلاقی است (مسئله کلاسیک اراده آزاد). این مسئله از آنجا ناشی می شود که ما با سه شهود به ظاهر ناسازگار مواجه ایم اوّل آنکه مسئولیت اخلاقی و پاسخگو بودن در مقابل رفتارهایی که انجام داده ایم، نیازمند آزادی است و کسی را نمی توان برای انجام کاری که هیچ گزینه بدیلی در قبال آن نداشته، بازخواست کرد؛ دوم آنکه دستکم در برخی از کارهایی که انجام می دهیم، آزادی رفتار داریم، و می توانستیم آنها را ترک کنیم یا به گونه ای دیگر انجام دهیم؛ سوم آنکه هر چیزی که اتفاق می افتد، و از جمله کنش های آزاد ما، علت یا دلیلی دارد که با وجود آن علت، اتفاق دیگری محقق نمی شود. برای پاسخ به این مسئله، ابتدا معانی اختیار و اراده را مرور می کنیم و پس از آن، آموزه موجبیت مبتنی بر اصل علیت و قوانین طبیعت تبیین خواهد شد، و برای تثبیت آن، ادله ای ارائه می شود. در گام بعدی، مسئله کلاسیک اراده آزاد را به دو مسئله می شکنیم و راه حل ابن سینا برای هریک را ارائه می کنیم. نهایتاً نمایی کلی از نظریه کنش سینوی مورد بازسازی قرار می گیرد. ادعای نویسندگان این است که راه حل سینوی به مسئله کلاسیک و نظریه کنش مبتنی بر آن، از مناسب ترین راه حل های این مسئله جدی است.

کلیدواژه‌ها

• موجبیت
• اراده آزاد
• سازگاری
• نظریه کنش
• ابن سینا

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Determinism and Moral Responsibility According to Avicenna's Theory of Action

نویسندگان [English]

• Roozbeh Zare ¹
• Seyed Hassan Hosseini Sarvari ²

¹ Assistant Professor, Institute for Islamic Culture and Thought (IICT), Tehran, Iran.

² Professor in Philosophy of Science, Sharif University of Technology, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The main issue of this article is how to harmonize determinism and moral responsibility (the classic problem of free will) by reconsidering the philosophy of Avicenna. Certainly, Avicenna believes in determinism and in various works has emphasized the necessity of the effect by its sufficient cause. Avicenna, on the other hand, certainly believes in the moral responsibility of autonomous agents, including human beings. We have shown in the first step that he denies free will in the libertarian sense (the ability to do otherwise) for any agents; Because this notion of free will requires objective possibilities and is not compatible with causal determinism. Avicenna has identified a new type of voluntary agent who does not need to have an over-intentional intention to do something. Here, he looks very similar to proponents of agent causation; His idea, however, was not intended to defend a libertarian notion of free will, but to get rid of the challenge of the infinite regress of wills. Hence, Avicenna can be considered one of the few proponents of the "compatibilist agent causation." In the second step, an overview of Avicenna's theory of action is drawn. Here, in particular, emphasis is placed on the activity of the soul in the stages of the causal process leading to action, and the quality of these activities is introduced as a criterion for the morality degree of the agent..

کلیدواژه‌ها [English]

• Determinism
• Moral Responsibility
• Free Will
• Action Theory
• Avicenna