نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• روزبه زارع ¹
• سید حسن حسینی سروری ²

¹ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران

² عضو هیات علمی گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریفو تهران، ایران

چکیده

مسئله اصلی این مقاله، نحوه جمع میان موجبیت و مسئولیت اخلاقی است (مسئله کلاسیک اراده آزاد). این مسئله از آنجا ناشی می شود که ما با سه شهود به ظاهر ناسازگار مواجه ایم اوّل آنکه مسئولیت اخلاقی و پاسخگو بودن در مقابل رفتارهایی که انجام داده ایم، نیازمند آزادی است و کسی را نمی‌توان برای انجام کاری که هیچ گزینه بدیلی در قبال آن نداشته، بازخواست کرد؛ دوم آنکه دستکم در برخی از کارهایی که انجام می‌دهیم، آزادی رفتار داریم، و می‌توانستیم آنها را ترک کنیم یا به گونه-ای دیگر انجام دهیم؛ سوم آنکه هر چیزی که اتفاق می‌افتد، و از جمله کنش‌های آزاد ما، علت یا دلیلی دارد که با وجود آن علت، اتفاق دیگری محقق نمی شود. برای پاسخ به این مسئله، ابتدا معانی اختیار و اراده را مرور می‌کنیم و پس از آن، آموزه موجبیت مبتنی بر اصل علیت و قوانین طبیعت تبیین خواهد شد، و برای تثبیت آن، ادله‌ای ارائه می‌شود. در گام بعدی، مسئله کلاسیک اراده آزاد را به دو مسئله می‌شکنیم و راه حل ابن سینا برای هریک را ارائه می‌کنیم. نهایتاً نمایی کلی از نظریه کنش سینوی مورد بازسازی قرار می‌گیرد. ادعای نویسندگان این است که راه حل سینوی به مسئله کلاسیک و نظریه کنش مبتنی بر آن، از مناسب‌ترین راه حل‌های این مسئله جدی است.

کلیدواژه‌ها

• موجبیت
• اراده آزاد
• سازگاری
• نظریه کنش
• ابن سینا

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Determinism and Moral Responsibility; According to Avicenna’s Theory of Action

نویسندگان [English]

• Roozbeh Zare ¹
• Seyed Hassan Hosseini Sarvari ²

¹ Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran

² Department for Philosophy, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

چکیده [English]

The main issue of this article is how to harmonize determinism and moral responsibility (the classic problem of free will) by reconsidering the philosophy of Avicenna. Certainly, Avicenna believes in determinism and in various works has emphasized the necessity of the effect by its sufficient cause. Avicenna, on the other hand, certainly believes in the moral responsibility of autonomous agents, including human beings. We have shown in the first step that he denies free will in the libertarian sense (the ability to do otherwise) for any free agents; Because this notion of free will requires objective possibilities and is not compatible with determinism. Avicenna has identified a new type of voluntary agents who do not need to have an over-intentional intention to do something. Here, he looks very similar to proponents of agent causation; His idea, however, was not intended to defense a libertarian notion of free will, but to get rid of the challenge of the infinite regress of wills. Hence, Avicenna can be considered one of the few proponents of the "compatibilist agent causation." In the second step, an overview of Avicenna's theory of action is drawn. Here, in particular, emphasis is placed on the activity of the soul in the stages of the causal process leading to action, and the quality of these activities is introduced as a criterion for the morality degree of the agent.

کلیدواژه‌ها [English]

• determinism
• moral responsibility
• free will
• Action Theory
• Avicenna