پدیدار تجربی، برساخت ذهنی و واقعیت هستی شناختی ( تحلیلی بر مسائل تبیین علمی و مواضع رئالیزم انتقادی )

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه تبریز

2 استادیار گروه فلسفه، دانشگاه پیام نور

چکیده

تبیین­ های پوزیتیویستی و ابطال­گرایانه، هر دو در این فرض طبیعت­گرایانه اتفاق­ نظر داشته­اند که واقعیت محدود به سطح تجربی است و تبیین علمی باید به این سطح تجربی ارجاع دهد تا از وصف تحقیق ­پذیری، معناداری و علمی بودن برخوردار باشد. این در­ حالی است که از یک­سو اصل علیت به­ مثابه­ی شرط ضروری هرگونه تبیین علمی، به ­لحاظ منطقی از این سطح تجربی قابل استنتاج نبوده و در­نهایت نه به­ صورت یک اصل تجربی بلکه به ­صورت یک اصل متافیزیکی و در زبان پوپر، ابطال­ ناپذیر باقی می­ ماند. از سوی دیگر، اصل عینیت تجربی به­عنوان مبنای شرط آزمون­پذیری تبیین­ های علمی نیز به دلیل مسبوقیت هرگونه مشاهده به نظریه، غیرقابل دفاع بوده است. ایده‌آلیست­ های کانتی همچون کهن و فایرابند نیز که بر بازنمایی واقعیت در قالب مقولات ذهنی تأکید داشته و از این رو قوانین علّی و نظریه‌های علمی را صرفاً بیانگر مدل‌ها و الگوهای ذهنی در تفسیر جهان واقع دانسته ­اند، از توجیه شناخت تجربی و ارائه­ ی معیاری برای مقایسه‌ میان نظریه‌ها و پارادایم‌‌های علمی و همچنین ابطال نظریه‌ها و تحوّل علمی عاجز بوده­اند. این مقاله ضمن بررسی و تحلیل مسائل تبیین علمی، بر روی پاسخ های رئالیزم انتقادی در این زمینه متمرکز می­شود و به تحلیل این موضوع می  پردازد که این رویکرد فلسفی چگونه تبیین علمی را مستلزم توجه همزمان به جایگاه پدیدار تجربی، برساخت ذهنی و واقعیت هستی‌شناختی در نظر می گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Empirical Phenomenon, Subjective Construction And Ontological Trught (An Analysis of Problems of Scientific Explanation and Critical Realism Approach)

نویسندگان [English]

  • Faramarz Taghilou 1
  • Jalal Peykani 2
1 Assistant Professor of Political Sciences Department, University of Tabriz
2 Assistant Professor of Philosophy Department, Payam Noor University.
چکیده [English]

Both the positivist and negativist frameworks of explanation share in this naturalist proposition that against the metaphysical philosophy, reality is embedded only in experimental level and therefore the scientific explanation of natural and social phenomenon should refer to this experimental level in order to be called meaningful, verifiable and scientific. But, the problem was always that the principle of causality as a necessary condition for every kind of scientific explanation is not logically deductable from induction in experimental level and remains as a metaphysical principle. On the other hand, the principle of experimental objectivity as a condition for the verifiability clause of scientific explanations, could not be defended, because the experimentation was always embedded in subjectivity and theory. The Kantian idealist, in contrast, see the scientific explanation as a mere representation of reality in subjective categories, could not justify the experimental knowledge of reality and the rationality for comparison among theories and paradigms. Critical Realism as an important approach in philosophy of science that relates to works and thoughts of Roy Bhaskar, is to solve this problems by resorting to its principles of ontological realism, epistemological relativism and judgmental rationality. The aim of this article is to study the Critical Realist position on scientific explanation and analyze that who in the Critical Realist interpretation of scientific explanation, experimental phenomenon, subjective construction and ontological reality all reach to a logical coherence with each other.

Key Words: Explanation, Positivism, Negativism, Kantian Idealism, Critical Realism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Explanation
  • Positivism
  • Negativism
  • Kantian Idealism
  • Critical Realism

مراجع

  • استرول، اورام (1383)، فلسفه تحلیلی در قرن بیستم، ترجمه فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز.
  • پوپر، کارل (1384)، منطق اکتشاف علمی، ترجه حسین کمالی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
  • چالمرز، الن (1378)، چیستی علم، ترجمه سعید زیبا کلام، تهران سمت.
  • راین، الن (1382)، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران، صراط.
  • گیلیس، دانلد (1381)، فلسفه علم در قرن بیستم، ترجمه حسن میانداری، تهران، سمت.
  • همپل، کارل (1369)، فلسفه علوم طبیعی، ترجمه حسین معصومی همدانی، تهران، نشر دانشگاهی.
  • Archer, Margaret.et al,(1998) Critical Realism: Essential Readings, Routledge, London and New York.
  • Bhaskar, Roy. (1975) A Realist Theory of Science, ۱1st edition, Leeds, Leeds Books.
  • Bhaskar, Roy.(1979) The Possibility of Naturalism: A Philosophical Critique of The Contemporary Human Sciences; Brighton Harvester and Humanities Press, New Jersy.
  • Bhaskar, Roy.(1986) Scientific Realism and Huma Emancipation, London, Verso.
  • Bhaskar, Roy.(1998) Philosophy and Scientific Realism, Edited in Margaret Archer et al, Critical Realism : Essential Readings. Routledge, London and New York.
  • Bhaskar, Roy.(1998) The Logic of Scientific Discovery, Edited In Margaret Archer et al, Critical Realism: Essential Readings. Routledge, London and New York.
  • Bhaskar, Roy.(2000) From East to West: Odyssay of a Soul, London, New York; Rutledge.
  • Bhaskar, Roy.(2002) Reflections on Meta-Reality: Transcendence, Emancipation and Everyday Life, New Delhi, Thousand Oaks London; Sage.
  • Brodbeck, (1969) Readings in the Philosophy of Social Sciences, University of Minnesota.
  • Collier, Andrew.(1999) Critical Realism: An Introduction to Roy Bhaskars Philosophy, London/New York, Verso.
  • Hempel, Carl G. (2003) Concept and Theory in Social Science, Edited In Gerard Delanty and Piet Strydom, Philosophies of Sociae Science:The Classic and contemporary Reacings, Open University Press.
  • Hempel, Carl G. (1965) Aspects of scientific explanation, New York, Free Press.
  • Hempel, Carl G. (1992) The Function of Genral Laws in History, Edited in Micheol Martin and Lee McIntyre, Readings in the Philosophy of Social Science, Massachusetts Institude of Technology.
  • Rosenberg, (1988) PhilosoPhy of Social Science. Oxford, Clarendon Press.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
مجله پژوهش های فلسفی
دوره 8، شماره 15 - شماره پیاپی 15
مقالات
آذر 1393
صفحه 183-202

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار