نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• احسان احمدی خاوه ¹
• محمدرضا سرمدی ²
• علی علم الهدا ³
• مهدی محمودی ⁴

¹ دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

² استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

³ استاد گروه فلسفه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

⁴ دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

بحث پیرامون مساله اراده و نقش آن در حیات بشر، قدمتی طولانی دارد. در حوزه تمدنی اسلام، ریشه‌های این بحث به نیمه اول قرن اولیه و تقابل اشاعره و معتزله باز می‌گردد. این مقاله که با روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی به مفهوم‌شناسی تطبیقی مساله اراده و اختیار در حوزه تعلیم و تربیت پرداخته است، تلاش می‌کند تا با تکیه بر الگوی «انسان مشکّک»، استنتاجی تازه در باب انسان‌شناسی و مسأله اراده داشته باشد. در این مدل تطبیقی که از متن قرآن، متون عرفانی و فلسفه صدرایی استنتاج شده است، انسان در عین آنکه یک «مفهوم متواطی» است، «موجودی مشکّک» است که مراتب بی‌نهایتی از وجود را مترتب است. از یک منظر می‌توان مراتب وجودی انسان را در چهار سطح مادی، مثالی، عقلی و الهی طبقه‌بندی نمود. از آنجا که در حکمت صدرایی، وجود، مساوق با علم و اراده است، اراده انسان نیز مشکّک است. هر مرتبه از وجود مشکّک انسان نسبت به مرتبه پیشین خود دارای اراده‌ای شدیدتر و بیشتر و نسبت به مرتبه بعدی، دارای اراده‌ای ضعیف‌تر است. اگر انسان موجودی مشکّک باشد و مراتب آگاهی و اختیار او نیز بر همین اساس، مشکّک و ذومراتب باشد، طبیعتا دیگر نمی‌توان از یک نظام و روش تعلیم و تربیت واحد برای پرورش همه این مراتب سخن گفت. هر لایه از آگاهی انسان و هر سطح از اراده او، نیازمند روش و نظام تربیتی خاص خود است.

کلیدواژه‌ها

• اختیار
• اراده
• انسان‌شناسی
• سطوح آگاهی
• انسان مشکک
• تعلیم و تربیت

موضوعات

• معرفت شناسی

عنوان مقاله [English]

Comparative Conceptualization of the Issue of Free will and Authority in Education Based on the "Suspicious Human" Pattern

نویسندگان [English]

• Ehsan Ahmadi Khaveh ¹
• Mohammadreza Sarnadi ²
• Ali Alamolhoda ³
• Mahdi Mahmodi ⁴

¹ PhD Candidate of Philosophy of Education, Payame Noor University, Tehran, Iran

² Professor of Education Department, Payame Noor University, Tehran, Iran

³ Professor of Philosophy Department, Payame Noor University, Tehran, Iran

⁴ Associate Professor of Education Department, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The discussion about the issue of will and its role in human life has a long history. In the field of Islamic civilization, the roots of this debate go back to the first half of the first century and the conflict between Ash'ari and Mu'tazila. This article, which has dealt with the comparative conceptualization of the issue of will and autonomy in the field of education with a qualitative method and a descriptive analytical approach, tries to make a new conclusion about anthropology and the issue of will by relying on the " equivocal human" model. In this comparative model, which is deduced from the text of the Qur'an, mystical texts and Sadra's philosophy, human while being a "univocal concept", is an "equivocal being" that includes infinite levels of existence. From one point of view, the levels of human existence can be classified into four levels: material, ideal, rational and divine. In order that in Sadra's wisdom, existence is concomitance to knowledge and will, so human will is also equivocal. Each level of equivocal human existence has a stronger will than the previous level and a weaker will compared to the next level. If man is an equivocal being and, accordingly, the levels of his awareness and autonomy are also equivocal and hierarchically, naturally, it is impossible to talk about a single education system and method of education in all these levels. Each level of human consciousness and each level of his will requires its own educational method and system.

کلیدواژه‌ها [English]

• authority
• will
• anthropology
• levels of consciousness
• skeptical man
• education