نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• مختار ارحمی ¹
• سعید گراوند ²
• منصور ایمانپور ³

¹ دانشجوی دکتری فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ایران.

² دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ایران.

³ دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ایران

چکیده

در اندیشه ملاصدرا راه‌های وصول به حق‌تعالی عبارت‌اند از راه عمل و مجاهده، راه علم و معرفت و راه فیض و موهبت که هر یک از آن‌ها می‌تواند انسان را در سیر استکمالی خویش به سوی حق‌تعالی یاری کند. منظور از وصول به حق تعالی عبارت است از توجه استغراقی، عبودیت تام و فناء. از نظر ملاصدرا یکی از راه‌هایی که امکان وصول به حق را فراهم می‌آورد، راه عمل است. در اندیشه ملاصدرا اعمال شریعتی فناپذیر هستند، در حالی‌که اعمال طریقتی که رخدادی وجودی هستند و با حقیقت نفس مسانخت دارند، نقش مهمتری در وصول به حق ایفا می‌کنند. از نظر ملاصدرا یکی دیگر از راه‌هایی که امکان وصول به حق را فراهم می‌آورد، راه علم و معرفت است. اما پرسش این است که کدام نوع از علم و معرفت آدمی را در وصول به حق تعالی یاری می‌رساند؟ معرفت نظری یا عملی؟ یا تلفیقی از هر دو نوع معرفت؟ در اندیشه ملاصدرا هر یک از این دو مرتبه از علم و معرفت از مزایای خاص برخوردارند؛ ولی در عین حال حصر نظر به یکی از این دو مرتبه از معرفت چندان راه‌گشا نبوده است. لذا می‌توان گفت که در وصول به حق تعالی، تلفیق این دو مرتبه از علم و معرفت مورد توجه ملاصدرا است. ملاصدرا بر این باور است که وصول به حق تعالی از راه حکمت نظری و عملی طریقی تام است. در نگاه ملاصدرا این دو مرتبه از معرفت در طول هم هستند. درواقع ملاصدرا با طرح نظریه وصول توانسته با اتخاذ تنوع روشی و تلازم عقل و کشف، حجیّت راه‌های وصول به حق‌تعالی را تبیین کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که ملاصدرا در بحث وصول فقط به سلوک عقلی بسنده نمی‌کند؛ بلکه با طرح حکمت فیض و تلفیق حکمت نظری و عملی، به فهم حقایق می‌رسد. این مقاله که با روش تحلیلی-توصیفی نگاشته شده، نشان می‌دهد که خوانش ملاصدرا از عمل طریقتی است و نسبت میان راه‌های وصول به حق در اندیشه ملاصدرا نسبت طولی است.

کلیدواژه‌ها

• وصول به حق‌تعالی
• ملاصدرا
• حکمت متعالیه
• سلوک
• تفکر سلوکی

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

Ways to Reach the Supreme Being in Mullah Sadra's Thought

نویسندگان [English]

• Mokhtar Arhami ¹
• Saeed Geravand ²
• Mansour İmanpour ³

¹ Ph.D. Candidate of Philosophy and Wisdom, Azarbaijan Shahid Madani University, Iran.

² Associate Professor of Religions and Mysticism Department, Shahid Azarbaijan Madani University, Iran.

³ Associate Professor of Islamic Philosophy Department, Azarbaijan Shahid Madani University, Iran

چکیده [English]

In Mullah Sadra's thought and transcendental wisdom, ways have been introduced to reach the supreme truth, which is the ultimate goal of man in the process of self-perfection. These ways are the way of action and struggle, the way of knowledge and knowledge, and the way of grace and grace, each of which can help a person in the path of his spiritual life and perfection towards the supreme truth. This article, while examining the issue of receiving and the ways of receiving the supreme right from Mullah Sadra's point of view; The superiority of the path of knowledge and knowledge is explained from the point of view of Mulla Sadra. Mulla Sadra is not satisfied with only intellectual behavior in the discussion of the collection, but by proposing the wisdom of grace and divine favor in reasoning to prove the correctness of philosophical issues, he reaches the position of understanding and discovering facts. Mulla Sadra is skeptical about the issue of reaching the Almighty. This article, which is written with analytical-descriptive method and based on Mulla Sadra's works and first-hand sources, shows that Mulla Sadra has presented a new theory and initiative in transcendental wisdom in the matter of attaining and the problem of ways of attaining the supreme right. For this reason, it can be said that Mulla Sadra is the first mystical thinker who introduced Seleucid thinking and important proof reflections about the truth and the ways to reach the supreme truth with these elements into philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

• arriving at God
• Mulla Sadra
• transcendental wisdom
• conduct
• conduct thinking