مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

مقاله علمی- پژوهشی

پراکسیس و بازتاب خودِ نابازنمودی در هستی‌شناسی بنیادین هیدگر

مهرداد احمدی؛ محمدرضا اسدی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 1-20

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54444.3421

چکیده

ارسطو عمل را وقتی به راستی عمل می‌دانست که برای خود عمل و نه غایتی مترتب بر آن انجام بگیرد. از این‌رو او میان عمل (پراکسیس) و تولید از این نظر که یکی خود، غایت خویش است و دیگری نه و با نظر محض هم از این جهت ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

بازخوانی نظریۀ شخصیت ملاصدرا از منظر نظریۀ شخصیت صفاتی آلپورت

مریم احمدی؛ سحر کاوندی؛ محسن جاهد؛ جواد صالحی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 21-44

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54945.3454

چکیده

انسانشناسی در شاخۀ نوپای روانشناسی، ذیل عنوان «نظریههای شخصیت» توانسته است در عرصۀ مطالعات رفتاری و ارتباط متقابل افراد کارآمد باشد. ضرورت تبیین و تحلیل ماهیت حقیقی انسان در حوزۀ «بود» ... بیشتر انسانشناسی در شاخۀ نوپای روانشناسی، ذیل عنوان «نظریههای شخصیت» توانسته است در عرصۀ مطالعات رفتاری و ارتباط متقابل افراد کارآمد باشد. ضرورت تبیین و تحلیل ماهیت حقیقی انسان در حوزۀ «بود» - برخلاف نظریههای شخصیت روانشناختی که عموماً به شناسایی ماهیت انسان در حوزۀ «نمود» میپردازند- موجب شد این مقاله بر اساس آراء انسانشناسانۀ صدرا و با نگاهی به نظریۀ صفات آلپورت که خود یکی از پیشتازان رویکرد صفات است، با روش توصیفی- تحلیلی سامان یابد. رویکرد فردنگرانۀ مبتنی بر صفات، شاخصۀ اصلی نظریۀ شخصیت آلپورت و ملاصدرا ست؛ بنیاد شخصیت در هر دو نظریه بر عمیقترین ویژگیهای فرد نهاده شدهاست که این ویژگیها در نگاه آلپورت به صفات بنیادی، مرکزی و پیرامونی- بدون بیان چرایی پیدایش آنها و رشد شخصیت بر اساس این صفات- تقسیم میشوند؛ حال آن که در تحلیلِ متون فلسفیِ ملاصدرا، کیفیت پیدایشِ این صفات و چراییِ تأثیر آنها در ساختار شخصیت و به تبع آن رفتار آدمی تبیین شده است. «خود» یا نفس نیز برخلاف مفهوم انتزاعیِ آن در نگرش آلپورت، در نظام صدرایی امری حقیقی و وجودی است. به طوریکه پویایی و وحدت شخصیت آلپورتی به واسطۀ قاعدۀ «اتحاد عالم و معلوم» و «حرکت جوهری ارادی» قابل تبیین و توجیه عقلانی است.

مقاله علمی- پژوهشی

راه‌های وصول به حق تعالی در اندیشۀ ملاصدرا

مختار ارحمی؛ سعید گراوند؛ منصور ایمانپور

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 45-62

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52506.3288

چکیده

در اندیشه ملاصدرا راه‌های وصول به حق‌تعالی عبارت‌اند از راه عمل و مجاهده، راه علم و معرفت و راه فیض و موهبت که هر یک از آن‌ها می‌تواند انسان را در سیر استکمالی خویش به سوی حق‌تعالی یاری کند. منظور از ... بیشتر در اندیشه ملاصدرا راه‌های وصول به حق‌تعالی عبارت‌اند از راه عمل و مجاهده، راه علم و معرفت و راه فیض و موهبت که هر یک از آن‌ها می‌تواند انسان را در سیر استکمالی خویش به سوی حق‌تعالی یاری کند. منظور از وصول به حق تعالی عبارت است از توجه استغراقی، عبودیت تام و فناء. از نظر ملاصدرا یکی از راه‌هایی که امکان وصول به حق را فراهم می‌آورد، راه عمل است. در اندیشه ملاصدرا اعمال شریعتی فناپذیر هستند، در حالی‌که اعمال طریقتی که رخدادی وجودی هستند و با حقیقت نفس مسانخت دارند، نقش مهمتری در وصول به حق ایفا می‌کنند. از نظر ملاصدرا یکی دیگر از راه‌هایی که امکان وصول به حق را فراهم می‌آورد، راه علم و معرفت است. اما پرسش این است که کدام نوع از علم و معرفت آدمی را در وصول به حق تعالی یاری می‌رساند؟ معرفت نظری یا عملی؟ یا تلفیقی از هر دو نوع معرفت؟ در اندیشه ملاصدرا هر یک از این دو مرتبه از علم و معرفت از مزایای خاص برخوردارند؛ ولی در عین حال حصر نظر به یکی از این دو مرتبه از معرفت چندان راه‌گشا نبوده است. لذا می‌توان گفت که در وصول به حق تعالی، تلفیق این دو مرتبه از علم و معرفت مورد توجه ملاصدرا است. ملاصدرا بر این باور است که وصول به حق تعالی از راه حکمت نظری و عملی طریقی تام است. در نگاه ملاصدرا این دو مرتبه از معرفت در طول هم هستند. درواقع ملاصدرا با طرح نظریه وصول توانسته با اتخاذ تنوع روشی و تلازم عقل و کشف، حجیّت راه‌های وصول به حق‌تعالی را تبیین کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که ملاصدرا در بحث وصول فقط به سلوک عقلی بسنده نمی‌کند؛ بلکه با طرح حکمت فیض و تلفیق حکمت نظری و عملی، به فهم حقایق می‌رسد. این مقاله که با روش تحلیلی-توصیفی نگاشته شده، نشان می‌دهد که خوانش ملاصدرا از عمل طریقتی است و نسبت میان راه‌های وصول به حق در اندیشه ملاصدرا نسبت طولی است.

مقاله علمی- پژوهشی

توجیهِ تیغِ اُکام در چارچوبِ نظریۀ ساختارهای دیالکتیکیِ بِتس

سیدمحمدمهدی اعتمادالاسلالمی بختیاری

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 63-88

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.53882.3389

چکیده

مطابق با تیغ اُکام، مفروضات نباید بیش از ضرورت افزوده شوند. اگرچه این تجویز اصلی همه‌پذیر را پیش می‌نهد، توجیه آن بحث برانگیز است. به سخن دقیق‌تر، چه دلیلی داریم که تیغ اُکام راهنمای صدق باشد؟ ... بیشتر مطابق با تیغ اُکام، مفروضات نباید بیش از ضرورت افزوده شوند. اگرچه این تجویز اصلی همه‌پذیر را پیش می‌نهد، توجیه آن بحث برانگیز است. به سخن دقیق‌تر، چه دلیلی داریم که تیغ اُکام راهنمای صدق باشد؟ پژوهش پیش رو قصد دارد تا این مسألۀ را در چارچوب نظریۀ ساختارهای دیالکتیکی، منطبق بر دیدگاه بِتس، واکاوی کند. در این راستا، نخست آن اندازه از نظریۀ بِتس که بحث ما در گروی فهم آن است، توضیح داده می‌شود. سپس تبیین می‌کنیم که چرا نظریۀ بِتس به جای رویکرد رایج بیزگرایی مبنای مواجهۀ ما قرار گرفته است. در گام بعد استدلال می‌شود دست کم در وضعیت‌هایی که از پیچیدگی حداقلی برخوردارند، تا تیغ اُکام به میان نیاید دیگر ملاک‌هایی که رقیب بالقوۀ آن به شمار می‌آیند، نقشی ایفا نمی‌کنند. پس از آن نشان می‌دهیم که در وضعیت‌های یادشده برتری این ملاکها تنها در درجۀ توجیه بالاتر قریبالوقوعی شاهد در پرتو فرضیه نمود می‌یابد در حالی که برتری تیغ اُکام، افزون بر آن، بالاتر بودن درجۀ توجیه پسین فرضیۀ مربوط را نیز در پی دارد. به نظر می‌رسد یافتۀ اخیر می‌تواند تا حدودی تیغ اُکام را توجیه کند. این یافته زمانی برجسته‌تر می‌شود که می‌بینیم در چنین شرایطی با وجود اختلاف بیشتر مقبولیت اولیۀ فرضیه‌هایی که تیغ اُکام ملاک انتخاب میان آنهاست، سرانجام فرضیه‌ای که مقبولیت اولیۀ کمتری دارد درجۀ توجیه پسین بالاتری را به دست می‌آورد.

مقاله علمی- پژوهشی

زبانمندی، صرفِ به ‌‌بیان ‌درآوردنِ تجربه‌ها نیست؛ (نسبت زبان و فهم نزد گادامر)

عبدالله امینی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 89-107

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58041.3590

چکیده

کانون بحث هرمنوتیک فلسفیِ گادامر مسئله فهم و به‌نحو دقیق‌تر، نحوۀ رخدادِ فهم در مواجهۀ ما با جهان همچون یک «متن» است. گادامر درصدد پدیدارشناسیِ فهم، بیان شرایطِ امکانِ فهم و چگونگیِ رخ‌ دادنِ ... بیشتر کانون بحث هرمنوتیک فلسفیِ گادامر مسئله فهم و به‌نحو دقیق‌تر، نحوۀ رخدادِ فهم در مواجهۀ ما با جهان همچون یک «متن» است. گادامر درصدد پدیدارشناسیِ فهم، بیان شرایطِ امکانِ فهم و چگونگیِ رخ‌ دادنِ آن است. ادعای تحریک‌برانگیز او این است که «هرگونه» مواجهۀ ما با جهان، که از آن به فهم (یا تفسیر) تعبیر می‌کنیم، با وساطت زبان انجام می‌شود. فرایند تفسیر همانا فهمِ زبانیِ ما از جهان است. جهانشمولیِ این درک زبانی از جهان تا آنجاست که حتی در مواقعی که به‌ظاهر زبان «تعلیق» می‌شود، باز برای بحث از این نارسایی ناچاریم که به خود زبان پناه ببریم. این یکی از ابعاد «رازآلودِ» زبانمندی آدمی است. بُعد دیگر به این واقعیت بازمی‌گردد که زبان همانند جهان هیچ‌گاه به‌طور کامل تن به «عینیت‌بخشی» نمی‌دهد و به‌مث5ابه یک کلِ یکپارچه به آگاهی ما داده نمی‌شود، چراکه خودش شرط هرگونه آگاهی و فهم است. پرسش‌هایی که محور بحث این نوشتار را تشکیل می‌دهند، بدین قرار است: آیا گادامر با تأکید بر درهم‌تنیدگیِ زبان و فهم (زبانمندی فهم)، صرفاً می‌کوشد همان ادعای دیرینه در باب نسبت زبان و تفکر را به ما یادآوری کند، یا ادعایِ بنیادی‌تری در ذهن دارد؟ آیا او با تمرکز بر زبانمندی ذاتیِ فهم آدمی می‌خواهد ناکرانمندی مرزهای زبان را به ما گوشزد ‌کند یا بر مرزها و محدودیت‌های آن تأکید دارد؟ نهایتاً اینکه این ناسازگاری ظاهری در عبارات گادامر را چگونه می‌توان حل کرد که یک‌بار فهمِ زبانی و ویژگی زبانمندی را به خود انسان هنگام مواجهه با جهان نسبت می‌دهد و یک‌بار به‌شیوۀ پدیدارشناختی، زبان را «زبانِ خود چیزها» می‌داند؟ ما در طی این نوشتار، ضمن روشن‌نمودنِ دلالت زبان و فهم و نسبت آنها با هم نزد گادامر، کوشیده‌ایم به پرسش‌های مذکور به‌نحو ضمنی پاسخ دهیم با تأکید بر اینکه مقصود گادامر از زبانمندی به صرف به قالب کلمات درآوردنِ (به ‌بیان‌درآوردن) تجربه‌ها محدود نمی‌شود، بلکه این امر تنها نمود بیرونی و انضمامیِ بُعد زبانمندیِ فهم ما را شامل می‌شود.

مقاله علمی- پژوهشی

تحولات علم بر مبنای سه سیر فلسفی؛ نگاه ماهوی، اصالت وجود وحدت تشکیکی و وحدت شخصی

علی بابایی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 108-129

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.53905.3419

چکیده

ملاصدرا سه سیر فلسفی اصالت ماهیت (یا مبنای قوم) اصالت وجود وحدت تشکیکی و اصالت وجود وحدت شخصی را تجربه کرده‌است؛ این سه سیر چون حکمِ اصل و محورِ مباحثِ حکمت متعالیه را دارد به تحول در فروع و نتایج میانجامد؛ ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

«اخلاق مراقبت»، شاخه‌ای از اخلاق فضیلت یا رویکردی مستقل در اخلاق؟ بررسی دیدگاه مایکل اسلوت و ویرجینیا هِلد

اسماعیل بیوکافی؛ احمد فاضلی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 130-149

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54474.3429

چکیده

نسبت اخلاق مراقبت و اخلاق فضیلت یکی از پرسش‌های پیش روی صاحب‌نظران اخلاق مراقبت است که پاسخ به آن ثمرات مهمی برای اخلاق مراقبت دارد. مایکل اسلوت و ویرجینیا هلد دو تن از صاحب‌نظران برجسته اخلاق مراقبت ... بیشتر نسبت اخلاق مراقبت و اخلاق فضیلت یکی از پرسش‌های پیش روی صاحب‌نظران اخلاق مراقبت است که پاسخ به آن ثمرات مهمی برای اخلاق مراقبت دارد. مایکل اسلوت و ویرجینیا هلد دو تن از صاحب‌نظران برجسته اخلاق مراقبت هستند که درباره نسبت آن با اخلاق فضیلت دیدگاهی متفاوت دارند. اسلوت اخلاق مراقبت را شاخه‌ای از اخلاق فضیلت می‌داند، اما هلد با وجود اذعان به برخی شباهت‌ها بین این دو، اخلاق مراقبت را یک نظام اخلاقی متمایز ارزیابی می‌کند. برای داوری میان دیدگاه این دو ابتدا تلاش شده است معیاری برای اخلاق فضیلت ارائه گردد؛ سپس رویکردی که این دو صاحب‌نظر نسبت به اخلاق مراقبت دارند واکاوی شود تا انطباق یا عدم انطباق آن با معیار بیان‌شده مشخص گردد؛ اما با توجه به این که اسلوت عنصر «همدلی» و هلد عنصر «روابط مراقبتی» را ارزش پایه در اخلاق مراقبت دانسته‌اند، با یک اختلاف بنیادین مواجه هستیم که پاسخ به پرسش «نسبت اخلاق مراقبت با اخلاق فضیلت» را منوط به بررسی دیدگاه آنها درباره عنصر محوری در اخلاق مراقبت می‌نماید. با وجود بررسی استدلال‌های طرفین درباره این امر، بررسی میزان انطباق این دو دیدگاه با طرز تلقی غالب از اخلاق مراقبت به عنوان راهکار نهایی پاسخ به پرسش مذکور و داوری بین اسلوت و هلد به نظر می‌رسد. بررسی دیدگاه غالب نشان می‌دهد که ارزش پایه در اخلاق مراقبت عموماً «عمل مراقبتی» یا «روابط مراقبتی» دانسته شده است نه فضایلی مثل «مراقبت» و «همدلی» و بر همین اساس، باید اخلاق مراقبت را آنطور که هلد می‌گوید نظامی متمایز از اخلاق فضیلت دانست.

مقاله علمی- پژوهشی

حکمت زمین؛ جهانِ معنای نقاشی‌های مکتب شیراز-بهبهان از منظر فلسفۀ پدیدارشناسانه- هرمنوتیکی هانری کربن با رجوع به متون مزداییِ ایران باستان

منیره پنج‌تنی؛ مهدی محمدزاده

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 150-178

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55014.3457

چکیده

پژوهشِ حاضر کوشیده است به یاریِ رویکردِ پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن به جهانِ معنایِ پنج نمونه از نقاشی‌های تمثیلی گلچین اشعار به تاریخ 801 ه.ق متعلق به مکتب شیراز-بهبهان راه‌یابد. سه پرسش اصلی ... بیشتر پژوهشِ حاضر کوشیده است به یاریِ رویکردِ پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن به جهانِ معنایِ پنج نمونه از نقاشی‌های تمثیلی گلچین اشعار به تاریخ 801 ه.ق متعلق به مکتب شیراز-بهبهان راه‌یابد. سه پرسش اصلی این پژوهش عبارتند از: چه ارتباطی میان حکمتِ زمین (جغرافیایِ شهودی) با فضای نقاشی‌های تمثیلی وجود دارد؟ دستگاه فکری هانری کربن برای خوانش نگارگری ایرانی –به‌طور ویژه نقاشی‌های مکتب شیراز-بهبهان- چه امکاناتی دارد؟ نقاشی‌های گلچین اشعار به تاریخ 801 ه.ق متعلق به مکتب شیراز-بهبهان چه جهانِ معنایی را آشکار می‌سازند؟ هدف مقاله استفاده از امکانات دستگاه فکری هانری کربن در خوانشِ نگاره‌های مکتب شیراز- بهبهان است. رویکرد این پژوهش توصیفی-تحلیلی و برگرفته از فلسفۀ پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که برای نشان‌دادن حکمتِ زمین/جغرافیایِ شهودی می‌توان به‌جای استفاده از روش‌هایِ ترسیم‌های متداول در نقاشی، از شیوه‌های بازنمایی نقاشی‌های تمثیلی (نگارگری ایرانی) بهره‌مند شد. تاریخ و جغرافیای شهودی نه در ارضِ ناسوت بلکه در ارض ملکوت رخ می‌دهند و راه وصول به آن‌ها از طریق قوۀ خیال است. اگر بنا شد چنین عالمی –ارض ملکوت- ترسیم شود، نقاشی‌های تمثیلی مانند نگارگری ایرانی قادر به چنین کاری هستند. دستگاه فکری و آرای هانری کربن در «مواقعی»–مانند نقاشی‌های گلچین مذکور- برای «گونه‌»ای از تفسیرِ نگارگری ایرانی راه‌گشاست. اندیشۀ او امکان تأویل و رمزگشایی دیداری و محتوایی «برخی» از آثار نگارگری ایرانی را فراهم می‌کند. بر اساس اندیشۀ پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن و با ارجاعات و اشاراتی به متون مزدایی ایران باستان، می‌توان گفت، نقاشی‌های گلچین اشعار به تاریخ 801 ه.ق می‌توانند حکمتِ زمین -را که در آن پرسش از «چیستیِ» زمین به «کیستی» و تصاویر زمین طبیعیِ به زمین شهودی تبدیل می‌شود- تجسم ببخشند. همچنین در انتهای مقاله به نقد رویکرد کربن و محدودیت‌های آن اشارۀ مختصری کردیم.

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی تطبیقی خاستگاه معرفت‌شناسی مفاهیم فلسفی از منظر هیوم و علامه طباطبایی

زهرا حاتمی نعمتی؛ حسین نوروزی؛ سید ابراهیم آقازاده

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 179-200

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54889.3456

چکیده

بررسی آثار و نوشتههای فلاسفه در خصوص منشاء پیدایش مفاهیم فلسفی و مقدم برآن منشاء مفاهیم و تصورات، گویای شکلگیری و اهمیّت تدریجی و متأثر این مسئله از یکسری اندیشهها در هر دو جهان غرب و اسلام دارد. ... بیشتر بررسی آثار و نوشتههای فلاسفه در خصوص منشاء پیدایش مفاهیم فلسفی و مقدم برآن منشاء مفاهیم و تصورات، گویای شکلگیری و اهمیّت تدریجی و متأثر این مسئله از یکسری اندیشهها در هر دو جهان غرب و اسلام دارد. در جهان غرب ایدة تصورات فطریِ مطرح شده از سوی عقلگرایان و ردّ همین ایده از سوی تجربهگرایان، در نهایت هیوم فیلسوف اسکاتلندی گریزان از فلسفة غامض را به سمت ردیابی از منشاء مفاهیم و تصورات می‌کشاند. دیوید هیوم ضمن ردّ تصورات فطری، با انقسام محتوایات ذهنی به تصورات و انطباعات و با ارائه طرحِ ارجاعِ تصورات بر انطباعات، زیر آب تمام مفاهیم فلسفی را چون مسبوق به هیچ انطباعی نمی‌بیند زده و در توجیه وجود این تصورات در ذهن به مبانی روان‌شناختی و خیالی متوسل می‌گردد. بعدها و در گذر ایام به دلیل ورود اندیشه‌های مغرب زمین به ایران بخصوص در دوران معاصر، مسئلة منشاء مفاهیم و تصورات (به طور عام) و منشاء مفاهیم فلسفی (به طور خاص) توسط علامه‌طباطبایی ارزش و اهمیت دو چندان می‌یابد. علامه همانند هیوم ضمن ردّ تصورات فطری و پیش ساختة ذهن و کشاندن علم به ساحت حضور و تاکید بر حاکویّت وکاشفیّت ذاتی علم و با ارجاع تمام مفاهیم و تصورات به علم حضوری، اعتبار و حیثیت معرفتیِ مفاهیم فلسفی را که در قاموس فلسفیِ هیوم متزلزل شده بود را بازگردانده و به فلسفه و مفاهیم محوری آن جانی دوباره می‌بخشد.

مقاله علمی- پژوهشی

نقدی بر خوانش غالب از ویتگنشتاینِ کریپکی

علی حسینخانی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 201-221

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.52482.3285

چکیده

در این مقاله، درباره تفسیر گروهی از فلاسفه، همچون هکر، بِیکر، مک‌داول و مک‌گین از استدلال و پاسخ شک‌گرایانة ویتگنشتاینِ کریپکی یا کریپکنشتاین بحث خواهیم کرد و نشان داده خواهد شد که بخشی از تفسیر این ... بیشتر در این مقاله، درباره تفسیر گروهی از فلاسفه، همچون هکر، بِیکر، مک‌داول و مک‌گین از استدلال و پاسخ شک‌گرایانة ویتگنشتاینِ کریپکی یا کریپکنشتاین بحث خواهیم کرد و نشان داده خواهد شد که بخشی از تفسیر این فلاسفه و بنابراین انتقاداتی که آنها بر اساس این تفسیر ارائه می‌کنند، نادرست است. بر اساس استدلال کریپکنشتاین، هیچ فکت یا امر واقع‌ای در مورد اینکه اظهارات یک شخص چه معنایی دارند وجود ندارد. کریپکی مدعی است که این نتیجة شک‌گرایانه به پارادوکس معروفی ختم می‌شود که ویتگنشتاین در بند 201 تحقیقات فلسفی خود به آن اشاره می‌کند. بر اساس خوانش کریپکی، ویتگنشتاین با شکاک در مورد نتیجة شک‌گرایانة استدلال شک‌گرا همراهی دارد. گروهی از فلاسفه این مدعا را در تعارض با دیدگاه ویتگنشتاین دانسته و مدعی‌اند کریپکی بحث اصلیِ ویتگنشتاین در این بند را متوجه نشده است. به نظر آنها، هدف ویتگنشتاین نشان دادن این است که پارادوکس مذکور برآمده از یک بدفهمی فلسفی است؛ پس برخلاف مدعای کریپکی، پارادوکس را نمی‌پذیرد. در این مقاله، با بهره‌گیری از خوانش جورج ویلسون از استدلال کریپکنشتاین، تمایزی میان دو نتیجة استدلال شک‌گرایانه پررنگ و بر اساس آن، درستی انتقادات فوق از کریپکنشتاین ارزیابی می‌شود. بیان خواهد شد که فلاسفة مذکور در این مدعا که کریپکنشتاین، پارادوکس را می‌پذیرد در اشتباه‌اند.

مقاله علمی- پژوهشی

رتوریک و نسبت آن با سیاست در اندیشه ارسطو

فاطمه رایگانی؛ علی فتح طاهری؛ علی نقی باقرشاهی؛ میثم سفیدخوش

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 222-241

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52677.3326

چکیده

رتوریک که در ادبیات فلسفی ما به خطابه برگردانده شده است، به‌عنوان یکی از صناعات خمس که اقناعی اما غیریقینی است شناخته می‌شود و فلسفه‌ورزان آن را به‌عنوان صناعتی غیرفلسفی و غیرمعتبر کنار نهاده‌اند. ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

تبیین مفاهیم جوهر، صفت، حالت در فلسفۀ اسپینوزا با استفاده از آراء فلاسفۀ پیش از او (بر اساس تفسیر ولفسون)

جواد ربیعی؛ یوسف نوظهور

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 242-260

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55832.3496

چکیده

سؤال اصلی‌ای که در این مقاله به آن می‌‏پردازیم چنین است: آیا می‏‌توان براساس آراء فلاسفۀ یونان و قرون وسطا و دکارت در باب جوهر و عرض و نظر آنان در باب خداوند و صفات او، تعریف اسپینوزا در کتاب اخلاق ... بیشتر سؤال اصلی‌ای که در این مقاله به آن می‌‏پردازیم چنین است: آیا می‏‌توان براساس آراء فلاسفۀ یونان و قرون وسطا و دکارت در باب جوهر و عرض و نظر آنان در باب خداوند و صفات او، تعریف اسپینوزا در کتاب اخلاق از جوهر، صفت و حالت را بهتر درک کرد؟ ولفسون این‌گونه اسپنوزا را تفسیر کرده است و ما در این مقاله نگاهی نقادانه به تفسیر او داریم. ارسطو و دکارت به تعدد جواهر باور داشتند؛ اما اسپینوزا با تعریف خود از جوهر، نظریۀ وحدت جوهر را مطرح ساخت. از نظر اسپینوزا جوهر، موجودی است که به غیر نیازی ندارد و خودش، خود را تصور می‏‌کند. اسپینوزا با این تعریف وحدت را در جهان و موجودات جهان حاکم کرد. حالت در فلسفۀ اسپینوزا، یک شباهت به عرض در نظام فلسفیِ ارسطو دارد: تصور حالت در فلسفۀ اسپینوزا و عرض در نظام ارسطو بدون جوهر ممکن نیست؛ اما عرض در نظام ارسطویی سببِ تشخصِ جوهر است، اما در فلسفۀ اسپینوزا، جوهر مقدم بر حالت است. درحقیقت حالت نتیجۀ ضروریِ جوهر است. اسپینوزا صفت را به گونه‌‏ای تعریف می‌‏کند که نشان دهد چگونه جوهر به خودش می‌‏اندیشد و خودش را می‌‏یابد. از نظر اسپینوزا، جوهر صفات نامتناهی‌‏ای دارد؛ اما او فقط از دو صفت نام می‌‏برد: بُعد و فکر. اسپینوزا جوهر را با هرکدام از صفات این‏ همان می‏‌داند. از نظر او جوهر همان عقل است که به خودش یعنی جسم می‏اندیشد و خود را می‏یابد. بر این اساس تعدد صفات نیز با بساطت ذات جوهر، ناسازگار نیست.

مقاله علمی- پژوهشی

کاربرد درمان حسد و ترس بر مبنای اخلاق اسلامی در معنادرمانی و درمان شناختی-رفتاری

فاطمه رحیمی نژاد؛ رهام شرف؛ لقمان ابراهیمی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 261-279

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55857.3498

چکیده

در اخلاق اسلامی توجه به بعد روحانی انسان و نقش رذایل اخلاقی در به مخاطره انداختن سلامت روان از اهمیت بسزایی برخوردار است. بر همین مبنا حکمای اسلامی برای درمان رذایل اخلاقی به تقسیم‌بندی قوای وجودی ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

مابه‌ازای معقول‌‌های ثانی فلسفی از نظر ملاصدرا

طیبه رضایی ره؛ بهرام علیزاده؛ محمود یوسف ثانی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 280-295

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.57819.3582

چکیده

در آثار ملاصدرا دو نظر دربارۀ مابه‌ازای معقول‌های ثانی فلسفی آمده است. طبق نظر اول، معقول‌های ثانی فلسفی مابه‌ازای خارجی ندارند، بلکه صرفاً منشأ انتزاع دارند. طبق نظر دوم که آن را نظر نهایی ملاصدرا ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

بازخوانی کتاب «دگرگونی آرمان‌ها در معماری مدرن 1750-1950» اثر پیتر کالینز، بر اساس ساختارگشایی دریدا

حانیه زنده باد؛ محمد منصور فلامکی؛ عبدالکریم رشیدیان؛ شادی عزیزی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 296-311

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.53906.3391

چکیده

کتاب دگرگونی آرمان‌ها در معماری مدرن‌ 1750-1950، اثر پیتر کالینز را میتوان به عنوان یکی از رفرنس‌های مهّم در تاریخ تئوری معماری نام برد که درآن کالینز تلاش می‌کند با بهره‌گیری از تفاوت آرای تاریخ کلاسیک ... بیشتر کتاب دگرگونی آرمان‌ها در معماری مدرن‌ 1750-1950، اثر پیتر کالینز را میتوان به عنوان یکی از رفرنس‌های مهّم در تاریخ تئوری معماری نام برد که درآن کالینز تلاش می‌کند با بهره‌گیری از تفاوت آرای تاریخ کلاسیک و مدرن در فصلهای مختلف کتاب و با فرض میان‌رشته‌ای بودن علم معماری، به قیاس آن با دیگر رشته‌های تخصصی بپردازد‌. به خصوص در فصل قیاس با علم «زبانشناسی» و پیوند آن با واژه «فصاحه» در مبانی بلاغت و کلام، مخاطب را به برداشت تازه‌ای از پیرامون معماری حول مبانیِ «زبان» میرساند‌. امری بینارشته‌ای که بنیادی تاریخی-ساختاری دارد و چنان که از تحلیلهایش برمی‌آید فراتر از نظر معماری صِرف به گستره فراگیر بینامتن این رشته با دیگران اشاره دارد‌. در نوشتار پیش‌رو نگارندگان تلاش میکنند که ضمن خوانشی انتقادی (از یک کتاب)، ابعاد تفکر کالینزی را حول کلید واژه مفهومی «فصاحه» با استناد به استراتژی دکونستروکسیون دریدایی برگرفته از متنهای ساختاری سوسوری، در قیاس زبان با معماری، ساختارگشایی کند‌ و به این سؤال پاسخ دهد که چرا در مصادیق معماری و فصاحت، همانند ترکیب واژگان در زبان، دلالتِ به متن مطرح میشود؟ و چگونه این «تفاوت»، در شیوایی معماری موثر است؟ مطابق آنچه از فحوای متن کتاب مذکور در این پژوهش انتقادی، بازخوانی میشود، فارغ از نتایج مشترک استنباط شده از اشارات صریح یا در لفافه و ابهام کالینز، نقد این کتاب بزرگ، با هدف مطالعات مهم در زمینههای رابط و میان‌رشتهای، راهگشاست‌.

مقاله علمی- پژوهشی

ظهور و بروز امر مطلق در اثر هنری توسط نبوغ در فلسفه هنر متقدم شلینگ

علی سلمانی؛ سپهر سلیمی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 312-329

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55906.3499

چکیده

شلینگ بهدنبال آگاهیِ تام روح انسان است، از طرفی روح آگاه محصول ذهنیتِ انسان است، فلذا در طبیعت روحی ناآگاه تدبیر امور میکند. بنابراین گذار شلینگ از فلسفه طبیعت به ایدهآلیسم استعلبایی، در راستای ... بیشتر شلینگ بهدنبال آگاهیِ تام روح انسان است، از طرفی روح آگاه محصول ذهنیتِ انسان است، فلذا در طبیعت روحی ناآگاه تدبیر امور میکند. بنابراین گذار شلینگ از فلسفه طبیعت به ایدهآلیسم استعلبایی، در راستای رسیدن به این آگاهی تام است. رسیدن به این آگاهی زمانی میسر میشود که ]من [ (روح) مراحل مختلفی را طی کند. اولین مرحله متعلق به کار حواس است، سپس مشاهده درونی (عقل نظری) و بعد از آن عقل عملی (اخلاق). هنگام فعالیت عقل نظری، تعین تصور بدون اراده فاعل است، اما عقل عملی عین را مطابق اراده فاعل میسازد. بنابراین شکافی میان شناخت نظری و شناخت عملی ایجاد میشود. شلینگ این مسئله را چگونه حل میکند؟ وی کاملا آگاه است که اگر این شکاف پر شود و عین (محصول عقل عملی) و ذهن (محصول عقل نظری) ادغام شوند، امر مطلق ایجاد میشود، اما مسئله اصلی چگونگی عینیت یافتن امر مطلق است که فقط آگاهی تام و ارادهای آزاد قادر به انجام آن هستند. شلینگ چهار مسیر را برای به عینیت رساندن امر مطلق پی می‌گیرد. یقین حسی، عقل نظری، عقل عملی و شناخت امر مطلق به واسطه هنر چهار مسیری هستند که شلینگ پی میگیرد. پر واضح است که تبیین چگونگی عینیت یافتن امر مطلق، باعث فهم بهتر نظام فلسفی شلینگ میشود. در این مقاله بررسی میشود که شلینگ میان یقیین حسی، عقل نظری، عقل عملی (اخلاق) و هنر کدام یک را سازوکاری مناسبتر برای عینیت بخشیدن به امر مطلق میداند؟ چرا؟ و دلیل استفاده شلینگ از مفهوم نبوغ در نظام استعلاییاش چیست؟

مقاله علمی- پژوهشی

تأملی بر مدعای رورتی در خصوص دین: دین به مثابه توقف‌کننده گفتگو

نبی الله سلیمانی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 330-353

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.53693.3377

چکیده

رورتی مدعی است متافیزیکدانان و عالمان دین با تفکیک حوزه عمومی(سیاست) از حوزه ‌خصوصی(دین) همرأی و متفقالقولاند. درحالیکه متافیزیکدانان درصدند این هدف را با کشف ذات عمومی و خصوصی دریابند، ... بیشتر رورتی مدعی است متافیزیکدانان و عالمان دین با تفکیک حوزه عمومی(سیاست) از حوزه ‌خصوصی(دین) همرأی و متفقالقولاند. درحالیکه متافیزیکدانان درصدند این هدف را با کشف ذات عمومی و خصوصی دریابند، نظریهپردازان تلاش میکنند این کار را با اولویتدهی عمومی به جای خصوصی و یا برعکس انجام دهند؛ اما رورتی با ایجاد خط انشقاقی بین حوزه خصوصی و حوزه عمومی مدعی است حوزه سیاست نیازی ندارد مبانی خود را از معیارهای فردی حوزه خصوصی که دین نیز بدان تعلق دارد کسب نماید. وی محوریت حقیقت با مشی معرفتی و دینی را از صحنه اندیشه برمیدارد و به جای آن گفتگو (همبستگی با«ما»های مختلف) را مینشاند که در آن هیچ عضوی بنیادیتر از دیگری نیست و هیچ عضوی مجاز به قضاوت در خصوص صلاحیت دیگری نیست. به زعم رورتی استدلالهای دینی به مثابه شناختی محدود، نگریسته میشود که غیرقابل مذاکره است و به مثابه یک متوقفکننده گفتگو عمل میکند. اینجاست که دین نه تنها طریقی برای رد مرجعیت بقیه جهان میشود بلکه همچون طریقی جهت انسداد اراده توافق بین انسانها عمل میکند. فرض ما این است دیدگاه رورتی در مورد دین که مبتنی بر نظریه تقدم سیاست بر دین است با ایده‌آلش در باب جامعهای که هم نخبگان کثرتگرایی دینی برایش اهمیت دارد و هم حفظ همبستگی سیاسی، متناقض است.

مشاهده مقاله

مقاله علمی- پژوهشی

یک تفسیر فرویدی-لکانی از فرایند شکل‌گیری متافیزیک افلاطون

علی سنایی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 354-371

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.56987.3555

چکیده

در این مقاله به کارکرد تخیلی، نمادین و امر واقعی به عنوان مقولات اصلی اندیشة لکان پرداخته میشود که با بسط منطقی روانکاوی فروید حاصل شده است و نهایتاً با استفاده از شبکة مفهومی فرویدی-لکانی، ریشههای ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

واکاوی انتقادی دیدگاه توماس نیگل در باب پوچی زندگی

وحید سهرابی فر

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 372-389

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.51591.3209

چکیده

یکی از مهمترین چالش‌ها در بحث معنای زندگی، مسئله پوچی است. آیا زندگی بشر دارای بنیانی ارزشمند و هدفمند است یا چنین ویژگی‌ای در زندگی دست‌نیافتنی است؟ توماس نیگل یکی از متفکرانی است که با پاسخ منفی به ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

کمال آدمی و ارتباط آن با تعریف انسان از منظر ملاصدرا

مرتضی شجاری

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 390-408

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.57241.3566

چکیده

در فرهنگ اسلامی تعاریف گوناگونی از انسان بیان شده است؛ مانند: جوهر جسمانی دارای تکلیف، حیوان ناطق، روح مجرد، حیوان عاشق و حیّ متأله؛ اما ملاصدرا بر مبنای حرکت جوهری انسان را به «وجودی ثابت و سیّال» ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

تحلیلی بر دیدگاه فوکو در باب مناسبات مِتافلسفه و تجدد

مالک شجاعی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 409-424

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.58859.3616

چکیده

میشل فوکو (1984-1926) فیلسوف پست مدرن فرانسوی در آثار مختلف خود به تامل در ماهیت فلسفه و مناسبات آن با تجدد پرداخته است. این مقاله با توجه به طرح مناقشات معاصر در باب سرشت و سرنوشت فلسفه که ذیل ادبیات «متافلسفه» ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

ارزیابی استدلال «بدیل‌های تصور نشده» از منظر رئالیسم انتقادی بسکار

امیر شریفی پور؛ مصطفی تقوی؛ مریم پوست فروش

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 425-447

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.56603.3536

چکیده

واقعگرایی علمی همواره با انتقادات مستمری از سوی پادواقعگرایان روبهرو بوده است. استدلال «بدیلهای تصور نشده» کایل استنفورد را میتوان نسخه متأخر و دردسرساز این چالشها دانست. در این ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

ایدۀ زبان اندیشه در محکمۀ ویتگنشتاین

حسین شقاقی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 448-466

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.56365.3526

چکیده

ویتگنشتاین در کتاب تحقیقات فلسفی طیف وسیعی از نظریات کلاسیک و معاصر را در باب زبان مورد انتقاد قرار میدهد. در اینجا سعی خواهیم کرد با معرفیای اجمالی از آنچه تحت عنوان نظریه «زبان اندیشه» (یا ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

نظام سیاسی مطلوب در فلسفه سیاسی کارل اشمیت

مهدی صادقی آهنگر کلایی؛ سعید اسلامی؛ بهروز دیلم صالحی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 467-487

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.56825.3542

چکیده

مسئله ماهیت دولت از جمله مهم‌ترین مسائل فلسفه سیاسی است و هر تفسیری از ماهیت دولت در نوع خود، تفسیری از غایات حکومت و بهترین شکل دولت است؛ از این‌رو، ضرورت اطاعت از دولت، مشروعیت سیاسی و آزادی را به دنبال ... بیشتر مسئله ماهیت دولت از جمله مهم‌ترین مسائل فلسفه سیاسی است و هر تفسیری از ماهیت دولت در نوع خود، تفسیری از غایات حکومت و بهترین شکل دولت است؛ از این‌رو، ضرورت اطاعت از دولت، مشروعیت سیاسی و آزادی را به دنبال خواهد داشت. تحقیق حاضر که از حیث محتوا بنیادی نظری است، با چارچوب نظری دموکراسی رادیکال موفه با تمرکز بر یکی از چهره‌های برجسته فلسفه سیاسی و حقوق عمومی در قرن بیستم، تلاش نموده تا به این سوال اصلی پاسخ دهد که حکومت مطلوب در الهیات سیاسی کارل اشمیت، چه نوع حکومتی و واجد چه ماهیتی است. حاصل این تحقیق نشان می‌دهد که فهم وتفسیر ماهیت دولت و همچنین حکومت مطلوب در فلسفه سیاسی و الهیات سیاسی اشمیت، در پرتو فهم مفاهیم بنیادی در اندیشه او می‌باشد؛ یعنی الهیات سیاسی، امر سیاسی، قاعده دوست/ دشمن/ دیکتاتوری مستقل، حاکمیت، مفهوم استثنا در نقد نظام پارلمانی لیبرال اروپایی، انسان‌شناسی منفی، انطباق شهروندی با ملیت سیاسی، نقد مفهوم اکثریت در دموکراسی لیبرال است. همچنین مشخص می‌شود که حکومت مطلوب اشمیت، با نوع دموکراسی رادیکال هویت‌گرا قابل انطباق می‌باشد. از این رو اهمیت این تحقیق، به نقد روزافزونِ دموکراسی لیبرال و ظهور دولت‌های دموکراتیک رادیکال، خاصه در آمریکای لاتین بازمی‌گردد.

مقاله علمی- پژوهشی

مسئله اخلاق در اثبات گرایی حقوقی نرم و سخت

عطااله صالحی؛ مهدی بالوی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 488-506

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.59000.3627

چکیده

قانون دلیل و راهنمای رفتار انسان است، ازاین‌رو یک‌ رویه اجتماعی هنجاری می‌باشد؛ اما یک هنجار بایستی واجد چه شرایطی باشد که به آن بگوییم قانون و نسبت آن با اخلاق چیست؟ آیا معیار قانون بودن، منشأ آن است ... بیشتر قانون دلیل و راهنمای رفتار انسان است، ازاین‌رو یک‌ رویه اجتماعی هنجاری می‌باشد؛ اما یک هنجار بایستی واجد چه شرایطی باشد که به آن بگوییم قانون و نسبت آن با اخلاق چیست؟ آیا معیار قانون بودن، منشأ آن است یا محتوای آن؟ در پاسخ، مکتب حقوق طبیعی و اثبات‌گرایی حقوقی دو نظریه رقیب دیرین هستند. مکتب حقوق طبیعی که توصیه‌ای و باید انگار است بر محتوا اما اثبات‌گرایی که توصیفی و توضیحی است بر منبع قانون تأکید دارد. البته محتوا نزد حقوق طبیعی ابتدا مبتنی بر دین بود؛ اما امروزه متوجه حقوق بشر فردی به‌عنوان موضوع و قرارداد اجتماعی به‌عنوان فرایند شده است. فضای مفهومی اثبات‌گرایی حقوقی از ترکیب دو تز واقعیت اجتماعی و تفکیک‌پذیری شکل گرفته و نظریه تفکیک منکر هرگونه ارتباط مفهومی و محتوایی بین قانون و اخلاق است. ولی دورکین با نقد نظریه تفکیک، اثبات‌گرایی را به دو اردوگاه متخاصم نرم و سخت تقسیم نمود و اثبات‌گرایی نرم نظریه تفکیک را به میزانی کنار گذاشت؛ اما آیا اثبات‌گرایی نرم با ادعای اقتدار قانون و کارکرد هدایتی آن سازگار است؟ آیا اخلاق کشفی یا ابداعی مؤلفه وجودی و ضروری قانون است یا سنجه ارزیابی آن؟ در این مقاله پرسش‌های مذکور مورد واکاوی قرار می‌گیرد تا از این رهگذر موضع اثبات‌گرایی حقوقی سخت و نرم کشف گردد.

مقاله علمی- پژوهشی

بررسی تمایزات معناداری زندگی و خوشبختی از دیدگاه تدئوس متز

مهدی صانعی؛ عین الله خادمی؛ امیرحسین منصوری نوری؛ سید محسن حسینی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 507-528

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52791.3336

چکیده

تدئوس متز کوشیده است تا نشان دهد که معنای زندگی مانند اخلاق و خوشبختی، یکی از مقولات هنجاری زندگی می‌باشد و بر تمایز معنای زندگی و خوشبختی تاکید دارد. با جستجو در آثار متز می‌توان چند شاهد و دلیل ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

نقش انوار سانحه سهروردی در نظام فیض صدرایی

علی صداقت؛ حسن فتح‌زاده

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 529-549

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.53415.3362

چکیده

در نظام فیض سهروردی، یکی از کلیدیترین مفاهیم، بحث انوار سانحه است. او با معرفی این انوار و نحوه اشراق آنها، و نقشی که در ایجاد ارباب انواع دارند، کثرتهای عرضی عقول را به نحو بدیعی توجیه کرد و نشان ... بیشتر در نظام فیض سهروردی، یکی از کلیدیترین مفاهیم، بحث انوار سانحه است. او با معرفی این انوار و نحوه اشراق آنها، و نقشی که در ایجاد ارباب انواع دارند، کثرتهای عرضی عقول را به نحو بدیعی توجیه کرد و نشان داد که این ارباب انواع، یا سلسله عرضی عقول، نقش اصلی را در پیدایش موجودات در عوالم مادون عقل، یعنی عالم ملکوت و عالم ماده دارند. ملاصدرا که در آثارش، به کرّات از مُثل افلاطونی یاد میکند و خود را مدافع این نظریه میداند، در مواجهه با نظام فیض سهروردی و خصوصا بحث ارباب انواع که معادل همان مثل افلاطونی هستند، به شدت متأثر بوده و به دفعات، از این ایده دفاع میکند و در حقیقت نظام فیض خود را تا حد زیادی از نظام فیض سهروردی به عاریه میگیرد. لکن صدرا در مواجهه با بحث انوار سانحه، که اساس ایجاد ارباب انواع است، پذیرش آن را در تعارض با اصل فعلیت تامّ عقول و تجرد محض آنها میداند. در این مقاله نشان داده خواهد شد که اولا چنانچه اصل موضع صدرا درخصوص فعلیت تام عقول پذیرفته شود، باز هم میتوان ارباب انواع را قبول کرد و با قائل شدن به حیثیتهای مختلف در عقول سلسله طولی، ایجاد سلسله عرضی عقول را توجیه نمود و ثانیا نگارندگان معتقدند که اساسا صدرا در قائل شدن به فعلیت تام عقول، موجّه نبوده و این موضوع، نه تنها یکی از اصول حکمت متعالیه محسوب نمیشود، بلکه میتواند در تعارض با سایر مبانی اصلی این دستگاه فلسفی باشد.

مقاله علمی- پژوهشی

زمان هایدگری در نمایشنامۀ «در انتظار گودو»

محمود صوفیانی؛ حسین اصل عبداللهی؛ محمد فرهمند؛ ابراهیم دانش

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 550-577

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.53989.3397

چکیده

مسئلۀ زمان همواره در طول تاریخ یکی از بزرگ‌ترین سؤالات فیلسوفان و دانشمندان حوزۀ فیزیک بوده است. بدون شک هر تفکر فلسفی به اشکال مختلف در آثار ادبی و هنری نمود پیدا می‌کند و در این میان نویسندگان و هنرمندانی ... بیشتر

مقاله علمی- پژوهشی

توضیح نسبت سوبژکتیویته هگلی با اجتماع انسانی و وضع سیاسی بر اساس «پدیدارشناسی روح»

مصطفی عابدی جیغه

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 578-596

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55625.3482

چکیده

همان‌طور که هگل در پدیدارشناسی روح ادعا میکند سوبژکتیویته به عنوان تقدیر تاریخ آگاهی درصدد است نشان دهد که چگونه روح میکوشد به واسطه آگاهی یافتن از خود و آشتی دادن آگاهی با خودآگاهی، نسبتی دیالکتیکی ... بیشتر همان‌طور که هگل در پدیدارشناسی روح ادعا میکند سوبژکتیویته به عنوان تقدیر تاریخ آگاهی درصدد است نشان دهد که چگونه روح میکوشد به واسطه آگاهی یافتن از خود و آشتی دادن آگاهی با خودآگاهی، نسبتی دیالکتیکی میان امر ابژکتیو و امر سوبژکتیو برقرار کند و آن دو را در سوبژکتیویته موجود در ایدئالیسم مطلق آشتی دهد. مسأله اصلی مقاله حاضر این است که نشان دهد هگل چگونه و با چه امکانات مفهومی میتواند به واسطه سوبژکتیویته موجود در پدیدارشناسی روح از پس یک‌جانبهگرایی رئالیسم ابژکتیو و ایدئالیسم سوبژکتیو برآید؟ نگارنده برای پاسخ به این سوال تلاش میکند از طریق امکانات مفهومی آگاهی، خودآگاهی، اجتماع انسانی و وضع سیاسی به سراغ توضیح سوبژکتیویته در کتاب پدیدارشناسی روح رفته و چگونگی فعلیتیافتن مطلقِ انتزاعیِ موجود در ابتدای تاریخ آگاهی را به وسیله مفاهیم ذکرشده به نمایش بگذارد. به همین منظور توضیح داده میشود هگل با نزدیکساختن امر مطلق به اجتماع انسانی و ایجاد دیالکتیک انتولوژیک میان خدا و «ما»ی انسانی، مطلق را در وضع سیاسی تنیافته میکند و با تنیافتگی خدا در دولت سیاسی، مطلق را هم برای خود و هم برای «ما»ی انسانی در دانش فلسفی آشکار میکند و به این ترتیب، میان قلمرو سوژه با قلمرو ابژه اتحاد دیالکتیکی برقرار میکند. نگارنده در این مقاله برای توضیح موضع خویش از روش توصیفی – تحلیلی استفاده برده است.

مقاله علمی- پژوهشی

نظریه کلاسیک تبیین علّی زیر تیغ جان سرل

مهدی عبداللهی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 597-617

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.57069.3560

چکیده

در خصوص تحلیل کنش ارادی دو نگرش کلی در فلسفه غرب وجود دارد: تبیین علّى و تبیین عقلانی غیرعلّی. دیدگاه نخست، نظریه کلاسیک و رایج در تاریخ فلسفه و اندیشه غربی بوده است، اما دسته دوم در قرن معاصر شکل گرفته ... بیشتر در خصوص تحلیل کنش ارادی دو نگرش کلی در فلسفه غرب وجود دارد: تبیین علّى و تبیین عقلانی غیرعلّی. دیدگاه نخست، نظریه کلاسیک و رایج در تاریخ فلسفه و اندیشه غربی بوده است، اما دسته دوم در قرن معاصر شکل گرفته است. بنا بر دیگاه نخست، عناصر درونى کنشگر یعنى میل، قصد و باور با کنش وی رابطۀ علّى دارند و تبیین کنش با استناد به آنها مصداقى از تبیین علّى است. جان سرل فیلسوف پرآوازه معاصر از طرفداران دیدگاه دوم، شش پیش‌فرض را برای نظریه نخست برشمرده، آنها را به نقد می‌کشد. این مقاله با استناد به سخنان سرل و طرفداران دیدگاه نخست، پیش‌انگاره‌های شش‌گانه سرل و انتقادات او را تبیین، تحلیل عقلانی و ارزیابی می‌کند. پیش‌فرض‌های یادشده عبارتند از: علیت باورها و امیال برای کنش‌های عقلانی، عقلانیت به‌مثابه پیروی از اصول و قواعد خاص، عقلانیت به‌مثابه یک قوه شناختی مستقل، ضعف اراده معلول اختلال در مقدمات روان‌شناختی کنش، عدم وجود دلایل غیرتمایلی برای کنش و تحقق عقلانیت در فرض سازگاری مجموعه امیال پیشین. سرل معتقد است این پیش‌فرض‌ها ناتمام‌اند. برخی از انتقادات سرل و دیدگاههای ایجابی وی جای مناقشه دارد، از جمله این که نفس کنشگر علت کنش است، نه باورها و امیالش، ایده دلیل غیرتمایلی برای کنش سرل ناتمام است و در این گونه دلیل نیز پای تمایل در میان است، برخلاف مدعای نظریه‌پردازان الگوی کلاسیک، قلمرو عقلانیت شامل اهداف و باورهای نخستین نیز می‌شود.

مقاله علمی- پژوهشی

عشق‌ورزی در شهر مطلوب؛ تطبیق اندیشه افلاطون در «ضیافت» و سهروردی در «فی حقیقه العشق»

روح اله عشریه؛ عباس بخشنده بالی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، صفحه 618-633

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54182.3409

چکیده

عشق از معدود مباحث مشترکِ موثر در فلسفه‌‌،‌‌ هنر‌‌،‌‌ عرفان می‌باشد. میتوان باور داشت بزرگ‌ترین فیلسوف یونان که به جد و وسیع در مورد عشق سخن گفت افلاطون است. نگاه او نه تنها بر فلسفه جهان غرب‌‌،‌‌ ... بیشتر

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

دوره و شماره: دوره 17، شماره 44، مقالات، آذر 1402، صفحه 1-500 (شماره 44 (پاییز 1402))

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده