عقل فعال و طباع تام در حکمت اشراق و اندیشه شیعی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه، دانشگاه زنجان

چکیده

عقل فعال در فلسفه اسلامی، عقل دهم از سلسله عقول دهگانه مشائی است که فعلیت عقل بالقوه انسانی در سایه اتحاد یا اتصال به عقل فعال تحقق می­یابد. این حقیقت عقلانی در حکمت اشراق نقش وسیعتر و جذابتری را ایفا می­کند. این پژوهش بر طبق سنت روش­شناسی مطالعات تطبیقی به تحلیل و تطبیق آرائ اشراقی سهروردی و اندیشه شیعی می­پردازد.
یافته­ ها: 1- عقل فعال در حکمت اشراق، حقیقت ثابت ولی ذومراتب است که در نخستین تجلی نور اقرب و عقل اول است(هم رتبه با جبرئیل به عنوان فرشته مقرب)؛ سپس در رب النوع انسان و در نهایت به عنوان طباع تام و منِ آسمانی هریک از افراد انسانی به ظهور می­رسد.
 2- عقل فعال در حکمت شیعی به عنوان «نور محمدی» که باطن نبوت و حقیقت «ولایت» است در حقیقت ائمه دوازده­گانه شیعی تجلی می­یابد و امام به عنوان «طباع تام» و«رب­النوع» مؤمنان در سرّ و جهر در تمام قرون و اعصار در کنار ایشان به عنوان مدبر و مرشد حضور دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Active(agent) Intellect and Perfect nature in Illuminative wisdom and shied thought

نویسندگان [English]

  • Tahereh Kamalizadeh 1
  • Fatemeh Asghari 2
1 Associate Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran
2 MA of Philosophy, University of Zanjan
چکیده [English]

Question: In Islamic philosophy , Active Intellect is Peripatetic tenth intellect. Also In Peripatetic epistemology, Potential human intellect, acts by unification or conjunction with active (agent) intellect. This intellective thrust has a wielder and more attractive role in Illuminative wisdom. Meted: The research methodology based on tradition Comparative studies to analyze and adapt votes Gazi Saeed Qummi and votes illuminated Suhrawardi .Results:1- Human’s archetype adjust with Gabriel, in religions and Active (agent ) Intellect in Illuminative wisdom. 2-Human’s archetype appears as “perfect nature” format during personal relation to every special individual.3 And also explains relation between Emam and believer in shiaa’s idea

کلیدواژه‌ها [English]

  • Active
  • intellect
  • illuminative
  • wisdom
  • Active(agent) intellect
  • shiaa’s idea

مراجع

  • ابن ابی جمهور احسائی (2013)؛ مُجلی مرآة المنجی فی الکلام و الحکمتین و التصوف، تصحیح رضا یحیی­پور فارمد، جمعیة ابن ابی جمهور الاحسایی لإحیاء التراث، دار المحجة البیضاء، بیروت.
  • افرودیسی، اسکندر (1956)؛ رساله عقل، تصحیح: Finnegan,F.J؛ بیروت. نک:الفلسفه الاسلامیه، فؤاد سزگین.
  • سهروردی، شهاب­الدین یحیی ( 1388ش)؛ مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح و مقدمه هانری کربن و دیگران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهارم، جلد اول تا سوم.
  • سهروردی، شهاب­الدین یحیی (1388ش)؛ مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح و تحشیه و مقدمه نجفقلی حبیبی، چاپ چهارم، جلد چهارم.
  • سبزواری، ملاهادی (1361)؛ اسرار الحکم، به کوشش:ح م، فرزاد، انتشارات مولی، تهران.
  • سبزواری، ملاهادی (1348)؛ مجموعه رسائل، رساله شرح حدیث علوی، تصحیح و تحقیق، سید جلا الدین آشتیانی، انتشارات دانشگاه مشهد.
  • راشد محصل، محمدتقی (1382)؛ سروش یسن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
  • عالیخانی، بابک (1379)؛ بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی، تهران، هرمس.
  • عین القضات همدانی، عبدالله بن محمد؛ (1370ش)؛ تمهیدات، مقدمه و تصحیح و تحشیه عفیف عسیران، تهران، منوچهری.
  • فارابی، ابونصر (1938)؛ رساله عقل، موریس بویچ، بیروت.
  • القمی، قاضی سعید محمد بن محمد (1386)؛ شرح توحید الصدوق، تصحیح و تعلیق دکتر نجفقلی حبیبی، چاپ سوم، مؤسسه چاپ و نشر وزارت ارشاد اسلامی.
  • قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1384)؛ شرح حکمة­الاشراق، به اهتمام عبدالله نورانی-مهدی محقق، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • طبرسی، فضل بن حسن (بیتا)، تفسیر مجمع البیان، ترجمه و تصحیح رسولی هاشمی و همکاران، تهران: انتشارات فراهانی
  • کاپلستون ( 1368)؛ فردریک، تاریخ فلسفه غرب، ج1 یونان، جلا­ل­الدین مجتبوی، سروش.
  • کربن، هانری (1390ش)؛ اسلام در سرزمین ایران (چشم‌‌‌اندازهای فلسفی و معنوی/ 2) سهروردی و افلاطونیان ایران، ترجمه رضا کوهکن، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  • کربن، هانری (1394ش)؛ اسلام در سرزمین ایران (چشم‌‌‌اندازهای فلسفی و معنوی/1) تشیع دوازده امامی، ترجمه رضا کوهکن، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  • کربن، هانری (1379ش)؛ انسان نورانی در تصوف ایرانی، ترجمه فرامرز جواهری­نیا، تهران: انتشارات گلبان، چاپ اول.
  • کمالی­زاده، طاهره (1389)؛ «خدا و جهان در نظام فلسفه ارسطو فارابی»، حکمت و فلسفه، ش9 صص9-24.
  • کمالی­زاده، طاهره (1391)؛ «عقل ارسطو به روایت اسکندر و فارابی»، فلسفه و کلام اسلامی، ش2 سال 45، صص141-145.
  • کمالی­زاده، طاهره (1393)؛ «معانی و کاربردهای عقل در رساله فی العقل فارابی»، قبسات، ش72، سال نوزدهم، صص37-60.
  • کوهکن، رضا (1394)؛ «شیعه، شعاع شمس امام»، مقدمه مترجم بر کربن، صص35-62.
  • گاتری، دبلیو، سی (1376ش)؛ تاریخ فلسفه، ج2و7، ترجمه مهدی قوام صفری، تهران، انتشارات فکر روز.
  • گمپرتس، تئودور (1375ش)؛ متفکران یونانی، ترجمه محمدحسن لطفی، ج1، چ1، انتشارات خوارزمی.
  • مجلسی، محمد باقر (1389)؛ بحارالانوار، ج22، نک: جامع الاحادیث نور.
  • مجریطی (1933)؛ غایة الحکیم، ه. ریتر، دارالمحجه البیضا، بیروت.
  • معین، محمد (1367ش)؛ مجموعه مقالات دکتر معین، انتشارات معین، جلد اول.
  • معین، محمد (1371)؛ فرهنگ فارسی، ج2، چ8، مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
  • نرم افزارهای رایانه‌ای جامع الاحادیث نور، noorsoft.orgقم، فروردین ماه 1389ش.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
مجله پژوهش های فلسفی
دوره 11، شماره 20 - شماره پیاپی 20
مقالات
شهریور 1396
صفحه 211-229

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار