پدیدارشناسی تجربۀ زیباشناختی مکان: مطالعة موردی میدان نقش جهان

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه خوارزمی

3 استادیار گروه پژوهش هنر، دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

مفهوم زیبایی یکی از مناقشه­­ برانگیزترین مفاهیم فلسفی در تاریخ اندیشه است. فیلسوفان بسیاری کوشیده‌اند این مفهوم را تعریف و صورت­ بندی کنند. در این پژوهش به دنبال مفهوم زیبایی و تجربۀ زیباشناختی بودیم اما نمی­خواستیم صرفا آن را از لا­به­ لای متون فیلسوفان استخراج کنیم بلکه کوشیدیم به مفهوم زیبایی از خلال تجربۀ زیستۀ انسان­ها دست یابیم. برای چنین پژوهشی، مکان و معماری را انتخاب کردیم تا افراد ادراک و تجربه‌زیباشناختی ­شان را از زیبایی یک بنای خاص- در این­جا نقش ­جهان- توصیف کنند. بنابراین ما در این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش هستیم که معنای تجربۀ زیباشناختی مشارکت­ کنندگان از میدان نقش‌جهان چیست؟ برای یافتن پاسخ این پرسش از روش «پدیدارشناسی» بر اساس الگوی «ماکس ون منن» استفاده کردیم. این پژوهش از دو بخش نظری و میدانی تشکیل شده است. ابتدا مطالعات نظری مفصلی دربارۀ پیشینۀ پدیدارشناسی فلسفی، کاربرد آن در حوزه­های مختلف از جمله مکان و معماری و پدیدارشناسی به عنوان روش پژوهش کیفی انجام دادیم. سپس در بخش میدانی به مشاهده و مصاحبۀ نیمه­ ساختار یافته و باز با 58 نفر مشارکت ­کننده پرداختیم. سپس گفت‌وگوها را خارج ­نویسی کردیم و بر اساس مبانی نظری تحقیق به طبقه‌بندی و تحلیل داده­ ها پرداختیم. در این مرحله به 30 مؤلفه دست یافتیم که سبب شکل ­گیری ادراک زیباشناختی مشارکت­ کنندگان از میدان نقش‌جهان می­ شود. در آخرین مرحله به جمع ­بندی و نتیجه ­گیری یافته ­های پژوهش پرداختیم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که تجربۀ زیباشناختی مشارکت­ کنندگان این پژوهش بر اساس تجربۀ زیسته­ شان در مکان مشخصی به نام نقش ­جهان دستِ کم به 16 مقولۀ اصلی وابسته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Phenomenology of the Aesthetic Experienceof place: Case Study Naqsh-e-Jahan Square

نویسندگان [English]

  • Monireh Panjtani 1
  • Yazdan Mansourian 2
  • Mahtab Mobini 3
1 M.A. in Art Research, Payame Noor University
2 Associate Professor of Information Science Department, Kharazmi University of Theran
3 Assistant Professor of Art Research Department, Payam Noor University, Tehran Branch.
چکیده [English]

The present study attempts to investigate this concept through a phenomenological study of the lived experience of the visitors of Naghsh-e-Jahan monuments at summer time of 1393. Apart from a comprehensive review of literature on qualitative research methodology, and the architecture of the period, the theoretical foundations of phenomenology and its application in architecture were thoroughly reviewed. Using the phenomenological observation method of Max-Vanen& a semi-structured interview plan, 58 visitors of the historical monuments of Naghsh-e-Jahan were chosen as participants and were interviewed in depth. Then the recorded data were transcribed and analyzed and the findings indicated that 16 components were significantly effective in forming the esthetic perception of the participants. Therefore, as the result of the investigation, the following conclusions may be stated: The concept of beauty is not an absolute entity. The different concepts of beauty are formed on the basis of the lived experiences of the people.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phenomenology
  • Lived experience
  • Aesthetic experience
  • Beauty
  • Architecture

مراجع

  • احمدی، بابک (1384)، حقیقت و زیبایی: درس­های فلسفه هنر، تهران: مرکز.
  • اسپیگلبرگ، هربرت (1392)، جنبش پدیدارشناسی درآمدی تاریخی، جلد اول و دوم، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: مینوی خرد.
  • اسکروتن، راجر (1393)، زیبایی، ترجمۀ فریده فرنودفر و امیر نصری، تهران: مینوی خرد.
  • اسمیت، دیوید وودراف (1393)، پدیدارشناسی: دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: ققنوس.
  • انصاری، مائده (1393)، پدیدارشناسی هنرموتیک مکان: حیث مکانی میدان نقش­جهان، آبادان: پرسش.
  • ایمان، محمدتقی (1388)، مبانی پارادایمی روش­های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • ایمان، محمدتقی (1391الف)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • ایمان، محمدتقی (1391ب)، روش­شناسی تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • پالاسما، یوهانی (1392)، دست متفکر: حکمت وجود متجسد در معماری، ترجمۀ علی اکبری، تهران: پرهام­نقش.
  • پالاسما، یوهانی (1393)، چشمان پوست: معماری و ادراکات حسی، ترجمۀ علی اکبری، تهران: پرهام نقش.
  • پرتوی، پروین (1387)، پدیدارشناسی مکان، تهران: فرهنگستان هنر.
  • تاونزند، دبنی (1393)، فرهنگ­نامۀ تاریخی زیبایی‌شناسی، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • خاتمی، محمود (1386)، اشاره­ای به زیباشناسی از منظر پدیدارشناسی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • خاتمی، محمود (1387)، گفتارهایی در پدیدارشناسی هنر، تهران: فرهنگستان هنر.
  • خاتمی، محمود (1387ب)، جهان در اندیشۀ هیدگر، تهران: دانش و اندیشۀ معاصر.
  • خاتمی، محمود (1390)، پیش درآمدِ فلسفه­ای برای هنر ایرانی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • دارتیگ، آندره (1376)، پدیدارشناسی چیست؟، ترجمۀ محمود نوالی، تهران: سمت.
  • درانتی، ژان‌فیلیپ (1393)، زیبایی‌شناسی اگزیستانسیالیستی، ترجمۀ هدی ندایی‌فرد، تهران: ققنوس.
  • دیویی، جان (1391)، هنر به‌منزلۀ تجربه، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: ققنوس.
  • رامین، علی (1390)، نظریه­های فلسفی و جامعه شناختی در هنر، تهران: نی.
  • ریتر، یوآخیم و دیگران (1389)، فرهنگ­نامۀ تاریخی مفاهیم فلسفه، (ویراستاران: محمدرضا حسینی بهشتی و بهمن پازوکی، با همکاری فریده فرنودفر)، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و موسسه فرهنگی‌ـ‌پژوهشی نو ارغنون.
  • شوپنهاور، آرتور (1390)، جهان همچون اراده و تصور، ترجمۀ رضا ولی­یاری، تهران: مرکز.
  • شیرازی، محمدرضا (1389)، معماری حواس و پدیدارشناسی ظریف یوهانی پالاسما، تهران: رخداد نو.
  • شیرازی، محمدرضا (1393)، نظریه­های پسامدرن در معماری، تهران: نی.
  • شیرازی، محمدرضا (1395)، شعرِ فضا، تهران: کتاب فکر نو.
  • کارول، نوئل (1387)، درآمدی بر فلسفۀ هنر، ترجمۀ صالح طباطبایی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • کالینسن، دایانه (1385)، تجربۀ زیباشناختی، ترجمۀ فریده فرنودفر، تهران: فرهنگستان هنر.
  • لایس، کالین (1385)، نقد هنر، ترجمۀ امیر مازیار و امیر نصری، تهران: فرهنگستان هنر
  • لوینسون، جرولد (1386)، مسائل کلی زیبایی شناسی: قسمت اول، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • لوینسون، جرولد؛ گایر، پل (1387)، زیبایی­شناسی فلسفی و تاریخ زیبایی­شناسی جدید، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • محمدپور، احمد (1389الف)، روش در روش (دربارۀ ساخت معرفت در علوم انسانی)، تهران: جامعه شناسان.
  • محمدپور، احمد (1389ب)، ضدروش: منطق و طرح در روش شناسی کیفی، جلد اول، تهران: جامعه­شناسان
  • محمدپور، احمد (1389ج)، فراروش: بنیان های فلسفی و علمی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری، تهران: جامعه شناسان.
  • منصوریان، یزدان (1394)، «گفت و گو با منیره پنج­تنی» مجله اطلاعات حکمت و معرفت، سال دهم، شماره 6، پیاپی 113، شهریور 1394، ، تهران: اطلاعات.
  • منصوریان، یزدان (1393)، بازتاب تجربه­های زیسته در پژوهش، لیزنا.
  • نوربرگ ‌شولتز، کریستیان (1381)، مفهوم سکونت: به سوی معماری تمثیلی، ترجمۀ محمود امیریاراحمدی، تهران: آگه.
  • نوربرگ‌ ‌شولتز، کریستیان (1386)، معنا در معماری غرب، ترجمة مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • نوربرگ ‌شولتز، کریستین (1388)، به سوی پدیدارشناسی معماری، ترجمۀ محمدرضا شیرازی، تهران: رخداد نو.
  • نوربرگ ‌شولتز، کریستین (1393الف)، وجود، فضا، معماری، ترجمۀ ویدا نوروز برازجانی، ویراستۀ پوپک مجابی، تهران: پرهام­نقش.
  • نوربرگ‌ ‌شولتز، کریستین (1393ب)، گزینه­ای از معماری: معنا و مکان، ترجمۀ ویدا نوروز برازجانی، تهران: پرهام­نقش.
  • نوربرگ‌ ‌شولتز، کریستین (1391) معماری: حضور، زبان و مکان، ترجمۀ علیرضا سیداحمدیان، تهران: نیلوفر.
  • ویتاله، فرانچسکو (1394)، «ژاک دریدا و سیاستِ معماری»، نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت، سال دهم، شماره 5 (پیاپی 112)، مردادماه 1394، ص42-45.
  • ویلکینسون، رابرت (1386)، هنر، احساس و بیان، ترجمۀ امیر مازیار، تهران: فرهنگستان هنر.
  • هیوم، دیوید (1385)، در باب معیار ذوق و تراژدی، ترجمۀ علی سلمانی، تهران: فرهنگستان هنر.
  • یانگ، جولیان (1387)، فلسفۀ هنر هایدگر، ترجمۀ امیر مازیار، تهران: گام نو.
  • Dufrenne, Mikel (1973), The Phenomenology of Aesthetic Experience, translated to English by Edward S. Casey, Albert A. Anderson, Willis Domingo, Leon Jacobson, and Evanston: Northwestern University Press.
  • Embree, Lester; Behnke, Elizabeth A. (1997), Encyclopedia of phenomenology; Architecture: Timothy Casey; Kluwer Academic Publishers.
  • Pallasma, Juhani; Perez-Gomez, Alberto; Holl, Steven (2006), Questions of Perception Phenomenology of Architecture, San Francisco: William Stout Publishers.
  • Scruton, Roger (1979); Aesthetics of Architecture, London: Methuen and Ltd Press.
  • Seamon, David (2000), “Phenomenology, Place, Environment, and Architecture: A Review”, Editor,Environmental and Architectural Phenomenology Newsletter.
  • Sepp, Hans Rainer; Embree, Lester (2010), Handbook of phenomenological Aesthetics; Architecture: Timothy Casey, London: Springer.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار