نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• علی صداقت ¹
• حسن فتح‌زاده ²

¹ دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه زنجان، ایران.

² دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه زنجان‌، ایران

چکیده

در نظام فیض سهروردی، یکی از کلیدی­ترین مفاهیم، بحث انوار سانحه است. او با معرفی این انوار و نحوه اشراق آنها، و نقشی که در ایجاد ارباب ­انواع دارند، کثرت­های عرضی عقول را به نحو بدیعی توجیه کرد و نشان داد که این ارباب ­انواع، یا سلسله عرضی عقول، نقش اصلی را در پیدایش موجودات در عوالم مادون عقل، یعنی عالم ملکوت و عالم ماده دارند. ملاصدرا که در آثارش، به کرّات از مُثل ­افلاطونی یاد می­کند و خود را مدافع این نظریه می­داند، در مواجهه با نظام فیض سهروردی و خصوصا بحث ارباب ­انواع که معادل همان مثل ­افلاطونی هستند، به شدت متأثر بوده و به دفعات، از این ایده دفاع می­کند و در حقیقت نظام فیض خود را تا حد زیادی از نظام فیض سهروردی به عاریه می­گیرد. لکن صدرا در مواجهه با بحث انوار سانحه، که اساس ایجاد ارباب ­انواع است، پذیرش آن را در تعارض با اصل فعلیت تامّ عقول و تجرد محض آنها می­داند. در این مقاله نشان داده خواهد شد که اولا چنانچه اصل موضع صدرا درخصوص فعلیت تام عقول پذیرفته شود، باز هم می­توان ارباب ­انواع را قبول کرد و با قائل شدن به حیثیت­های مختلف در عقول سلسله طولی، ایجاد سلسله عرضی عقول را توجیه نمود و ثانیا نگارندگان معتقدند که اساسا صدرا در قائل شدن به فعلیت تام عقول، موجّه نبوده و این موضوع، نه تنها یکی از اصول حکمت متعالیه محسوب نمی­شود، بلکه می­تواند در تعارض با سایر مبانی اصلی این دستگاه فلسفی باشد.

کلیدواژه‌ها

• ملاصدرا
• سهروردی
• انوار سانحه
• ارباب انواع
• عقول متکافئه
• نظام فیض
• مثل افلاطونی

موضوعات

• هستی شناسی

عنوان مقاله [English]

The Role of Accidental Lights in Sadrian System of Emanation

نویسندگان [English]

• Ali Sedaghat ¹
• Hassan Fathzadeh ²

¹ Ph.D. of Philosophy and Theology Department, University of Zanjan, Iran.

² Associate Professor of Islamic Philosophy and Theology Department, University of Zanjan, Iran

چکیده [English]

Clarifying the nature of accidental lights is one of the main parts of Suhrawardi’s emanative structure. Having elaborated the way these lights illuminate and the role they play in creating Lords of Species (archetypes), he innovatively explained parallel (horizontal) multiplicities of intellects whose presences make all entities possible in all worlds lie below the world of Power (Alam al-Jabarut), i.e., alam al-malakut and alam al-mulk.Mulla-Sadra, who has often mentioned Platonic Ideas in his works and considered himself as a defender of this theory, was intensely influenced by Suhrawardi’s emanative structure and especially his theory of Lords of Species (archetypes), which are equivalent to Platonic Ideas. Although Mulla-Sadra mostly owes his ontological structure to Suhrawardi’s emanative one, he, when dealt with the problem of accidental lights, which provides a basis for Lords of the Species to be possible, presumes that believing in accidental lights is in conflict with the principle of complete actuality of intellects and their pure incorporeity. In this article, firstly, we make it clear why even if someone adheres to Mulla-Sadra's position regarding complete actuality of intellects, he can still accept Lords of the Species. He can explain the creation of parallel (horizontal) order of intellects by referring to different aspects of intellects lie in ascending (vertical) order. Secondly, we show that Mulla-Sadra was not justified in believing in complete actuality of intellects. Because it is not one of the principles of Transcendent Wisdom (Al-Hikma al-muta ‘aliya), nor does it cohere with other main principles of this philosophical system.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mulla-Sadra
• Suhrawardi
• accidental lights
• lords of species (archetypes)
• parallel intellects
• emanative structure
• platonic ideas