نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

• علی اصغر هاشم ‌زاده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه اصفهان، ایران

چکیده

در باور کانت یک عمل تنها زمانی ارزش اخلاقی دارد که صرفاً به انگیزۀ انجام وظیفه و بدون دخالت هیچ‌گونه تمایل و منفعت شخصی انجام شود. وی با بیان مثال‌هایی در کتاب بنیاد، نشان می‌دهد که وجود تمایلات همسو با اعمال وظیفه‌شناسانه، نظیر رفتار مبتنی بر همدردی، ارزش اخلاقی عمل را زیر سؤال می‌برد. این نظرات به‌ویژه با احیای رویکردهای فضیلت‌محور در نیم‌قرن اخیر، موضوع مناقشه‌های بسیاری گردید. در این میان تلاش دو تن از مفسران مشهور، ریچارد هنسون و باربارا هرمن، در ارائۀ تبیینی روشنگرانه از دیدگاه کانت و پاسخ به ابهامات مطرح برجسته است. هنسون ضمن ترسیم دو مدل ابتکاری از شرایط انجام عمل، به پدیدۀ مهم تعین چندعاملی اشاره کرد و قائل به بسندگی وجود انگیزۀ ادای وظیفه برای ارزشمندی اخلاقی عمل شد. هرمن نیز با ارائۀ مدل سوم، استدلال کرد که یک عمل در صورتی ارزش اخلاقی دارد که هم وظیفه اقتضا کند و هم انگیزۀ اصلی آن فارغ از اینکه تمایل عامل را منعکس کند یا نه، انگیزۀ وظیفه باشد. در این مقاله قوت و کارآمدی این مدل‌ها را از رهگذر بررسی مثال‌های مشهور کانت می‌سنجیم. نتیجه آنکه تفاسیر این دو، با وجود گشایش در فهم بهتر نظریۀ وی، کمک چندانی به حل ابهامات موجود نمی‌کنند. ساده‌انگاری پدیدۀ تعین انگیزه‌های متعدد و مشکل توتولوژی و دور از جمله نقدهای قابل بیان در این خصوص است. نگاه جامع به اندیشۀ کانت نشان می‌دهد که عمل به وظیفه و بی‌اعتنایی به سایر تمایلات و انگیزه‌ها بخشی ناگزیر از فرآیند رشد منش اخلاقی آدمی است.

کلیدواژه‌ها

• ارزش اخلاقی
• وظیفه
• انگیزه
• تعین چندعاملی
• ماکسیم
• کانت

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Kant's Viewpoint on the Criterion of Moral Value Based on Henson and Herman's Interpretations

نویسنده [English]

• Ali Asghar Hashemzadeh

Assistant Professor of Islamic Studies Department, University of Isfahan, Iran

چکیده [English]

Kant argues that an action is morally worthy only if it is done not from inclination or self-interest but from duty. In the Groundwork, he provides examples to illustrate that the presence of motives aligned with duty undermines the moral value of an action. These viewpoints have sparked significant controversy, particularly in light of the resurgence of virtue-ethics in recent years. Notably, the work of two famous Kantian philosophers, Richard Hanson and Barbara Herman, are especially remarkable as they provide an enlightening interpretation of Kant's perspective and address the raised concerns. While Hanson outlines two innovative models for the conditions of action, he also identifies the relevant phenomenon of overdetermination and states that an action has moral worth when the motive of duty is sufficient by itself to generate the action. Furthermore, Herman complements these models by introducing a third one and arguing that an action maintains its moral value if it necessitates both duty and if its primary motive is the motive of duty, regardless of whether it reflects the agent's desires or not. In this paper, we assess the strength and effectiveness of these models by examining Kant's examples. Consequently, despite shedding light on Kant's intentions, these accounts do not significantly contribute to resolving the existing ambiguities. Critics can express concerns regarding the simplification of the overdetermination, the fallacy of circular and tautology. A thorough examination of Kant's philosophy reveals that fulfilling one's duty and disregarding other motivations are essential for the development of an individual's moral character.

کلیدواژه‌ها [English]

• Moral value
• duty
• motivation
• overdetermination
• maxim
• Kant