بررسی انتقادی رویکرد علّامه طباطبائی درباره تعلّق ذاتی نفس به بدن در دیدگاه ملّاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران

چکیده

«ذاتی بودن تعلّق نفس به بدن» از جمله‌ دیدگاه‌های بدیع ملّاصدرا است. وی با ناتمام دانستن دیدگاه فیلسوفانی همانند افلاطون، ارسطو و ابن‌سینا در این موضوع، نظریّۀ ابتکاری خود یعنی جسمانیّة الحدوث بودن نفس انسانی را بیان نموده است. از جمله لوازم و پیامدهای این نظریّه، «ذاتی بودن تعلّق نفس به بدن» است که ملّاصدرا بر آن تأکید کرده است. در واقع، وی براساس این مطلب، کوشیده است که ضمن نشان دادن کاستی موجود در دیدگاه مشائیان، تعریف مشهور نفس را تعریف حقیقی آن بداند. دو انتقاد ملّاصدرا بر دیدگاه فیلسوفان مشاء عبارت‌اند از: (1) نادرست بودن ترکیب یک شیء از حقیقتی مجرّد و مادّی؛ و (2) عدم تغییر ذاتیّات نفس. علّامه طباطبائی با نگاه انتقادی سعی کرده است که به این دو انتقاد پاسخ دهد. نگارنده در این نوشتار برآن است که با بهره‌گیری از روش تحلیلی ـ تطبیقی، ضمن تقریر و تبیین دقیق دیدگاه ملّاصدرا و انتقادات علّامه طباطبائی، کاستی‌های موجود در آراء علّامه طباطبائی را نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Study of ʿAllāmih Ṭabāṭabāʾī's Objections against Mullā Ṣadrā's Opinion about the Essential Nature of the Soul Attachment to the Body

نویسنده [English]

  • Hamid-Reza Khademi
Associate Professor, Department of Philosophy and Theology, Institute for Research and Development of the Humanities, SAMT, Tehran, Iran
چکیده [English]

The essential (ḏātī) nature of the soul's attachment to the body is one of the innovative and new views expressed by Mullā Ṣadrā. Considering that the views of philosophers such as Plato, Aristotle and Ibn Sīnā are incomplete, he expressed his innovative theory, namely, "the physical nature of the human soul." Among the consequences of this theory is the essential attachment of the soul to the body, emphasized by Mullā Ṣadrā. In fact, based on this point, he tried to consider the famous definition of the soul as its true definition while showing the shortcomings of the peripatetic (Mašāʾī) perspective. Mullā Ṣadrā raised two objections against the Peripatetic philosophers: (1) the incorrectness of combining an abstract being with a material being; and (2) immutability in the nature of the soul. ʿAllāmih Ṭabāṭabāʾī tried to answer the two objections with a critical view. In this article, the author aims to show the shortcomings of ʿAllāmih Ṭabāṭabāʾī's point of view by using the analytical-comparative method, while presenting and explaining in detail the views of Mullā Ṣadrā and the criticisms of ʿAllāmih Ṭabāṭabāʾī.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mullā Ṣadrā
  • ʿAllāmih Ṭabāṭabāʾī
  • The Occurrence (Ḥudūṯ) of the Soul
  • The Soul Attachment to the Body

مراجع

آشتیانی، سید جلال‌الدین. (1381). شرح بر زادالمسافر، بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1371). رساله فی معرفه النفس الناطقه و احوالها، به کوشش احمد الاهوانی، داراحیاء الکتب العربیه
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1363). التعلیقات، به کوشش عبدالرحمن بدوی، مکتب الإعلام الاسلامی
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1364). الشفا (الطبیعیات، به کوشش ابراهیم بیومی مدکور، کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1375).  النفس من کتاب الشفا، به کوشش حسن حسن‌زاده آملی، مکتب الإعلام الاسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1379). النجاه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، دانشگاه تهران.
ابن‌عربی، محی‌الدین. (بی‌تا).  الفتوحات المکیه، دارالصادر.
ارسطو. (1359). دربارة نفس، همراه با آراء طبیعی منتسب به پلوتارک، حواس و محسوسات اثر ابن رشد، و گیاهان اثر ارسطو، به کوشش عبدالرحمن بدوی، دارالقلم.
افلاطون. (1380).  مجموعه آثار افلاطون، ترجمة محمد لطفی و رضا کاویانی، خوارزمی.
جوادی آملی، عبدالله. (1398). رحیق مختوم، ج 31، اسراء.
صدرالمتألهین، محمد. (1368).  الحکمه المتعالیه فی‌الاسفار العقلیه الاربعه، ج 7 و 8، مکتبه المصطفوی.
صدرالمتألهین، محمد. (1385). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، به کوشش حسن ناجی اصفهانی، حکمت.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1375). المیزان فی تفسیر القرآن، دارالعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، سید محمدحسین. (بی‌تا)، تفسیر بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه.
فخر رازی، محمد. (1364). النفس و قواها، به کوشش محمدصادق حسین معصومی، بینا.
فخر رازی، محمد. (بی‌تا، الف)، المباحث المشرقیه، بیدار.
فخر رازی، محمد. (بی‌تا، ب)، المحصل، به کوشش حسن عطایی، بیدار.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1393). تفسیر جلد هشتم اسفار اربعه، بخش اول، چاپ دوم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
نصیرالدین طوسی، محمد. (1386). شرح الاشارات و التنبیهات، به کوشش حسن حسن‌زاده آملی، بوستان کتاب.
Aristotle. (1980). On the soul, followed by natural opinions attributed to Plutarch, the senses and the sensed by Ibn Rushd, and plants by Aristotle, Ed. ʿA. Al-Badvī, Dār-al-Qalam. (In Arabic) https://www.noorshop.ir/fa/book/1728
Abdoli Mehrjardi, H. R. & Rahimpour, F. (2022). A Comparative Study of Casual Relation of Mind and body from the Perspective of Mulla Sadra and Foster. Philosophical Meditations, 12(28), 201-221. www.doi.org/10.30470/phm.2021.529165.1979
Āštīyānī, S.-J. (2002). Šarḥ bar zād-al-musāfir. Būstan-i Kitāb. (In Persian & Arabic) https://noorlib.ir/book/info/1875
Faḫri Rāzī, M. (1985). Al-nafs va quvāhā, Ed. M. Ṣ. Ḥ. Maʿṣūmī, Bīnā. (In Arabic)
Faḫri Rāzī, M. (n.d.-a). Al-Mabāhiṯ Al-Mašriqīya. Bīdār. (In Arabic)
Faḫri Rāzī, M. (n.d.-b). Al-muḥaṣṣil, Ed. Ḥ. Atāy, Bīdār. (In Arabic)
Ibn ʿArabī, M. (n.d.). Al-futūḥāt al-Makkīya. Dār-al-Ṣādir. (In Arabic) https://noorlib.ir/book/info/36717
Ibn Sīnā, Ḥ. (1984). Al-taʿlīqāt, Ed. ʿA. Badvī, Maktab-al-Aʿlām Al-Islāmī. (In Arabic) https://noorlib.ir/book/info/1751
Ibn Sīnā, Ḥ. (1985). Al-šifā (Al-ṭabīʿīyāt), Ed. I. Bīyūmī Madkūr, Public Library of Āyat Allāh Marʿašī Naǧafī. (In Arabic) https://noorlib.ir/book/info/1738
Ibn Sīnā, Ḥ. (1992). Risāla fī maʿrafat al-nafs al-nā al-nāṭiqa va aḥvālihā (A. Al-ahvānī, Ed.). Dār-al-Iḥyā al-Kitāb al-ʿArabīya. (In Arabic) https://noorlib.ir/book/view/01871
Ibn Sīnā, Ḥ. (1996). Al-nafs min kitāb al-šifā. Ed. Ḥ. Ḥasanzādi, Āmulī, Maktab-al-Aʿlām Al-Islāmī. (In Arabic) https://noorlib.ir/book/info/10588
Ibn Sīnā, Ḥ. (2000). Al-niǧāt, Ed. M. T. Dānīšpaĵūh, University of Tehran. (In Arabic) https://noorlib.ir/book/view/1765
Javādī Amulī, ʿA. (2019). Raḥīq-i Maḫtūm, Vol. 31, Isrāʾ. (In Persian) https://ketabja.ir/product/%d8%b1%d8%ad%db%8c%d9%82%d9%85%d8%ae%d8%aa%d9%88%d9%85- %d8%ac%d9%84%d8%af-31
Miṣbāḥ Yazdī, M.-T. (2014). Commentary on the eighth volume of Al-Asfār al-arbaʿa, part one, 2nd edition, Imam Khomeini Educational Research Institute. (In Persian)
Plato. (2001). Collection of Plato's Works, Trans. M. Loṭfī & R. Kāvīānī, Ḫārazmī. (In Persian) https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=894758
Ṣadr-al-Mutaʾallihīn, M. (1989). Al-ḥikmat-al-mutaʿālīya fil asfār-al-ʿaqliyyat-al-arbaʿa, Vol. 7,8, Maktabat-al-Muṣṭafavī. (In Arabic)
Shariati, F. & khoshnevis, Y. (2020). The Emergent Dualism and the Bodily Hoduth of the Soul, A Comparative Study. Philosophical Meditations, 10(24), 289-313. www.doi.org/10.30470/phm.2019.103474.1563
Ṣadr-al-Mutaʾallihīn, M. (2006). The Collection of Philosophical Treatises of Ṣadr-al-Mutaʾallihīn, Ed. Ḥ. Nāji Iṣfahānī, Ḥikmat. (In Persian)
Ṭabāṭabāʾī, S. M. Ḥ. (1996). Al-mīzān fil tafsīr-al-Qurʾān. Dār-al-aʾlamī lil Maṭbūʿāt. (In Arabic)
Ṭabāṭabāʾī, S. M. Ḥ. (n.d.). A commentary on Biḥār-al-Anwār. Dār-al-Kitāb al-Islāmīya. (In Persian)
Ṭūsī, N. (2007). Šarḥ-al-išārāt va tanbīhāt, ed. Ḥ. Ḥasanzādi Āmulī, Būstan-i Kitāb. (In Arabic) https://noorlib.ir/book/info/13963
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
مجله پژوهش های فلسفی
دوره 19، شماره 50 - شماره پیاپی 20
شماره 50 بهار 1404
1404
صفحه 301-314

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار