نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

• سید ابراهیم آقازاده

استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

این مقاله به بررسی مفهوم «ادراک» در فلسفه اسلامی می‌پردازد و به ویژه تأثیر فیلسوفان معروفی چون ابن‌سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا را در این زمینه مورد تحلیل قرار می‌دهد. ادراک از دیدگاه این فیلسوفان به عنوان ابزاری برای دستیابی به حقیقت تعریف می‌شود و شیوه‌های آن ارتباطی عمیق میان جهان مادی و غیرمادی را برقرار می‌سازد. ابن‌سینا ادراک را فرآیندی لایه‌ای می‌داند که از ورودی‌های حسی آغاز شده و به درک عقلانی ختم می‌شود. او بر ابستراکسیون در ادراک تأکید می‌کند، به طوری که افراد از طریق قوای عقلانی می‌توانند به حقایق بالاتر دست پیدا کنند. شیخ اشراق مفهوم «نور» و «اشراق» را به‌عنوان مرکز ادراک معرفی می‌کند و بیان می‌دارد که نور ذاتاً به روح بشر امکان دسترسی مستقیم به حقایق را فراهم می‌آورد، که این امر ریشه در میان‌واری‌ ذاتی دستگاه معرفتی دارد. ملاصدرا ساختار دینامیک ادراک را مطرح می‌کند، نظریه «اصالت وجود»، «وحدت وجود» و «درجه وجود» را به کار می‌گیرد. این مقاله ادراک را به چهار مرحله تقسیم می‌کند: ادراک حسی، ادراک خیالی، ادراک وهمی و ادراک عقلی. در نهایت، مقاله ادراک را به‌عنوان ترکیبی دینامیک از روح و واقعیت معرفی کرده و خواننده را به بازنگری در شناخت انسانی فراتر از محدودیت‌های مادی دعوت می‌کند. اهمیت ادراک در پیشرفت دانش و تأکید بر وجود متافیزیکی از طریق تحلیل‌های ملاصدرا و گنجینه فلسفی اسلامی روشن می‌گردد. این بررسی‌ها به عمق تعامل انسان با جهان کمک شایانی می‌کند و درک بهتری از وجود و فهم را به دست می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• معرفت
• ادراک حسی
• فلسفه اسلامی
• اشراق
• نفس

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

The Concept of “Perception” in Islamic Philosophy

نویسنده [English]

• Seyyed Ebrahim Aghazadeh

Assistant Professor of Islamic Theology and Philosophy Department, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

This article explores the concept of "perception" (idrāk) in Islamic philosophy, particularly analyzing the contributions of renowned philosophers such as Avicenna (Ibn Sīnā), Suhrawardi (Shaykh al-Ishrāq), and Mulla Sadra in this field. From the perspective of these philosophers, perception is defined as a means of attaining truth, and its methods establish a profound connection between the material and immaterial worlds. Avicenna views perception as a layered process that begins with sensory inputs and culminates in intellectual comprehension. He emphasizes abstraction in perception, whereby individuals, through their rational faculties, can access higher truths. Suhrawardi introduces the concept of "light" (nūr) and "illumination" (ishrāq) as central to perception, asserting that light inherently enables the human soul to directly access truths, rooted in the intrinsic mediation of the epistemic apparatus. Mulla Sadra proposes a dynamic structure of perception, employing the theories of "the primacy of Being" (aṣālat al-wujūd), "the unity of Being" (waḥdat al-wujūd), and "gradation of Being" (tashkīk al-wujūd). This article divides perception into four stages: sensory perception, imaginative perception, estimative perception, and intellectual perception. Ultimately, the article presents perception as a dynamic synthesis of the soul and reality, inviting the reader to reconsider human cognition beyond material limitations. The significance of perception in the advancement of knowledge and the emphasis on metaphysical Being are illuminated through the analyses of Mulla Sadra and the rich tradition of Islamic philosophy. These investigations greatly contribute to understanding the depth of human interaction with the world and provide a deeper comprehension of Being and understanding.

کلیدواژه‌ها [English]

• Perception
• Islamic Philosophy
• Illumination
• Knowledge
• Soul