نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی
نویسنده
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
ما در میان دغدغه‌های اخلاقی‌مان هم دغدغه‌های بی‌طرفی داریم و هم دغدغه‌های طرفداری. در همین راستا هر نظریه‌ی اخلاقی از جمله نظریه‌های بی‌طرفی‌گرایانه باید به‌نحوی میان این دو دغدغه جمع کند. پرسش پایه‌ی این مقاله این است که آیا «ارزش برابر نهادن بر همه‌ی افراد» با «ارزش نهادن بر انگیزه‌ها و دلیلهای طرفدارانه و بر افراد خاص (طرفداری عمیق)» قابل جمع است؟ بررسی کرده‌ایم که نظریه‌ی اخلاقی بی‌طرفی‌گرایانه‌ی کانتی چه پاسخی به این پرسش می‌تواند بدهد. این نظریه، در راه آشتی دادن بی‌طرفی و طرفداریْ با موانع مهمی روبروست. یکی، تأکید آن بر «انگیزه‌ی وظیفه» که با «انگیزه‌های طرفدارانه» در تعارض است. دیگری، تأکید آن بر ارزش انسانیت در شخصها است که به نظر می‌رسد ارزش اخلاقی افراد خاص را نفی می‌کند حال آن که در طرفداری ما بر فردهای خاص یعنی به‌خاطر ویژگیهای فردی آنها ارزش می‌نهیم. مدافع نظریه‌ی کانتی در دو گام می‌تواند ارزش دلیلها یا انگیزه‌های طرفدارانه و ارزش افراد خاص را تبیین کند. گام نخستْ این است که کانت علاوه بر انگیزه وظیفه، انسانها را نیز بر اساس انسانیت و طبیعت عقلانی آنها دارای ارزش والایی به نام کرامت می‌داند؛ بر این اساس، باید انسانها را بزرگ بداریم. گام دوم، تأمل درباره‌ی «توانایی وضع هدفها»، یکی از مهمترین مؤلفه‌های انسانیت و طبیعت عقلانی، است. بزرگ‌داشت یک شخص در موقعیتهایی که با کسی رابطه‌ی فردی داریم نیازمند توجه به هدفهایی است که می‌دانیم او دارد، وگرنه توانایی او برای وضع هدفهایش را بزرگ نداشته‌ایم.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Relation of Partiality to Kantian Moral Theory
نویسنده [English]
- SeyyedAli Asghari
عضو هیأت علمی / پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده [English]
ما در میان دغدغه‌های اخلاقی‌مان هم دغدغه‌های بی‌طرفی داریم و هم دغدغه‌های طرفداری. در همین راستا هر نظریه‌ی اخلاقی از جمله نظریه‌های بی‌طرفی‌گرایانه باید به‌نحوی میان این دو دغدغه جمع کند. پرسش پایه‌ی این مقاله این است که آیا «ارزش برابر نهادن بر همه‌ی افراد» با «ارزش نهادن بر انگیزه‌ها و دلیلهای طرفدارانه و بر افراد خاص (طرفداری عمیق)» قابل جمع است؟ بررسی کرده‌ایم که نظریه‌ی اخلاقی بی‌طرفی‌گرایانه‌ی کانتی چه پاسخی به این پرسش می‌تواند بدهد. این نظریه، در راه آشتی دادن بی‌طرفی و طرفداریْ با موانع مهمی روبروست. یکی، تأکید آن بر «انگیزه‌ی وظیفه» که با «انگیزه‌های طرفدارانه» در تعارض است. دیگری، تأکید آن بر ارزش انسانیت در شخصها است که به نظر می‌رسد ارزش اخلاقی افراد خاص را نفی می‌کند حال آن که در طرفداری ما بر فردهای خاص یعنی به‌خاطر ویژگیهای فردی آنها ارزش می‌نهیم. مدافع نظریه‌ی کانتی در دو گام می‌تواند ارزش دلیلها یا انگیزه‌های طرفدارانه و ارزش افراد خاص را تبیین کند. گام نخستْ این است که کانت علاوه بر انگیزه وظیفه، انسانها را نیز بر اساس انسانیت و طبیعت عقلانی آنها دارای ارزش والایی به نام کرامت می‌داند؛ بر این اساس، باید انسانها را بزرگ بداریم. گام دوم، تأمل درباره‌ی «توانایی وضع هدفها»، یکی از مهمترین مؤلفه‌های انسانیت و طبیعت عقلانی، است. بزرگ‌داشت یک شخص در موقعیتهایی که با کسی رابطه‌ی فردی داریم نیازمند توجه به هدفهایی است که می‌دانیم او دارد، وگرنه توانایی او برای وضع هدفهایش را بزرگ نداشته‌ایم.
کلیدواژه‌ها [English]
- انسانیت
- طبیعت عقلانی
- نیروی وضع هدفها
- انگیزه‌های طرفدارانه
- بزرگ‌داشت افراد خاص
- هدفهای فردیت‌بخش
)
ارسال نظر در مورد این مقاله