نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

• حسین اترک

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان

چکیده

نظریه اعتدال که خاستگاه آن یونان باستان و آراء افلاطون و ارسطو است، رایج‌ترین نظریه اخلاقی در بین حکمای اسلامی مانند کندی، فارابی، ابن‌سینا، مسکویه، خواجه نصیر طوسی و دیگران است. بر اساس این نظریه، فضایل اخلاقی از رعایت اعتدال و میانه‌روی توسط قوای نفس و رذایل اخلاقی از افراط و تفریط قوا در اعمال خود پدید می‌آید. حکمای اسلامی گرچه در این نظریه متأثر از افلاطون و ارسطو بودند، ولی ابتکارات و نوآوری‌های زیادی در آن وارد کرده‌اند. در بین حکمای اسلامی ابن‌سینا، مسکویه،‌ خواجه نصیر طوسی، ‌راغب اصفهانی بیشترین نوآوری‌ها را در این نظریه داشته‌اند. برخی از این نوآوری‌ها عبارتند از: ادغام قاعده اعتدال ارسطو با نفس‌شناسی افلاطون، تقسیم فضایل به چهار و رذایل به هشت جنس عالی، قرار دادن انواعی از فضایل و رذایل فرعی تحت این اجناس عالی،‌ اضافه کردن معیار کیفیت (ردائت) به معیار کمّی افراط و تفریط ارسطو، تفکیک معانی مختلف عدالت، اضافه کردن فضایل دینی و عرفانی به فهرست فضایل و ارائه الگوی جامع برای معالجه امراض نفسانی.

کلیدواژه‌ها

• اخلاق اسلامی
• نظریه اعتدال
• قوای نفس
• فضایل و رذایل اخلاقی

عنوان مقاله [English]

Islamic Ethics and the Doctrine of the Mean

نویسنده [English]

• Hossein Atrak

چکیده [English]

Originally introduced by Plato and Aristotle, the doctrine of the mean is the most prevalent theory of ethics among Islamic scholars. According to this doctrine, every virtue or excellence of character lies in the observance of the mean, whereas vices are the excess or deficiency of the soul in his functions. Islamic scholars have been influenced by the doctrine, but they have also developed and re-conceptualized it in innovative ways. Kindi, Miskawayh, Avicenna, Raghib Isfahani, Nasir al-Din Tusi, and others are among the Islamic contributors to the subject. Some of their contributions are as follows: bringing together Aristotle's doctrine of the mean with Plato's psychology, dividing virtues into four higher geniuses, dividing vices into eight higher geniuses, setting various kinds of vices and virtues under these higher geniuses, adding the criteria of quality to Aristotle's quantitative evaluation of excess and deficiency, dividing various conceptualizations of justice, adding religious and mystical virtues into the existing list of virtues, and proposing a comprehensive model for curing diseases of the soul.

کلیدواژه‌ها [English]

• Islamic Ethics
• Doctrine of Mean
• Faculties of soul
• Virtues
• Vices