نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• مصطفی شهرآیینی ¹
• عزیزه زیرک باروقی ²

¹ استادیار گروه فلسفه دانشگاه تبریز

² کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه تبریز

چکیده

دکارت در تأمّل نخست شک‌هایی را دربارة‌ هر چیزی که می‌توان در آن تردید کرد، مطرح می‌کند و در تأمّلات بعدی می‌کوشد به همة این شک‌ها، به‌نوعی پاسخ گوید و با این کار نشان دهد که حتی با وجود شک‌های افراطی بازهم امکان نیل به معرفت یقینی وجود دارد. به این معنا که می‌خواهد با خود شک به مصاف با شک برخیزد. آنچه در این مقاله مدنظر است این است که آیا دکارت توانسته است بنا به ادعای خود، پس از تأمّل نخست، در تأمّلات دوم تا ششم یک‌به­یک شک‌های مطرح در تأمّل نخست را به‌یاری روش تحلیل نفی ‌کند. نویسندگان مقاله بر آنند که دکارت واپسین و در واقع، افراطی‌ترین شک خود را در تأمّل نخست، یعنی فرض اهریمن بداندیش را، که با این شک، برنامة تردیدافکنی او کامل می‌شود و وجود عالم مادی یک‌سره در مظان تردید واقع می‌شود، در هیچ‌کجای تأمّلات و حتی در پاسخ به اعتراضات هفت‌گانه، برطرف نکرده است. به‌نظر می‌رسد او در ادامة تأمّلات، جایگاه و نقش اهریمن بداندیش را در نظام فلسفی‌اش فراموش می‌کند یا آنکه نمی‌تواند خود را از چنبرة این فرض شکاکانه برهاند. در این مقاله ما با استناد به آراء خود دکارت و اشاره به نظرات چندی از شارحان و مفسران او می‌کوشیم به جایگاه و نقش اهریمن بداندیش در سیر شک دکارتی و میزان موفقیت او در غلبه بر شک بپردازیم و معضلی را که به نظر می‌رسد نظام فلسفی دکارت در این راستا با آن رو‌به‌روست، بازنماییم.

کلیدواژه‌ها

• شک
• فرض‌ خدای‌ فریبکار
• فرض اهریمن بداندیش
• عالم خارج
• شکاکیت
• نظام فلسفی دکارت

عنوان مقاله [English]

Evil Demon Hypothesis and Its Position in Descartes' System of Thought

نویسندگان [English]

• Mustafa Shahraeini ¹
• Azizeh Zirak barugi ²

¹ Assistant Professor of Philosophy Department, University of Tabriz

چکیده [English]

In the First Meditation, Descartes declares some doubts about everything that can be called into doubt. And in the other five meditations, he, by removing all of these doubts, tries to show, in spite of excessive doubts, that it is possible to reach certain knowledge. In other words, Descartes here decides to overcome completely doubt by doubt itself. The main question, to which the authors of this article are going to reply, is that whether or not, this decision has been carried out in the remainder of Meditations. A chain of doubts has been put forward in First Meditation of which the last is evil demon hypothesis. The writers believe that this last and actually the most hyperbolical doubt has not been removed nowhere by Descartes, either in Meditations or in his Replies to Objections, or in other writings. Although it is through this doubt that the project of calling everything (even the external world) into doubt can be worked out, it seems, after First Meditation, that the position and role of evil demon hypothesis has been forgotten or wittingly neglected, in Descartes' philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

• Doubt
• deceiving God hypothesis
• evil demon hypothesis
• external world
• Skepticism
• Descartes system of thought