نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسنده

• علی اکبر عبدل آبادی

استادیار دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در این مقاله کوشیده‌ام تا با روشی توصیفی- تحلیلی، ابتدا از نظریّۀ اخلاق‌شناختی تامس‌رید، فیلسوف اسکاتلندی سدۀ هجدهم، دربارۀ چگونگی ادراک و تصدیق ارزشها و هنجارهای اخلاقی، که به «شهودگروی مبتنی بر فهم عرفی» معروف است، توصیفی تحلیلی به دست دهم و از رهگذر چنین توصیف تحلیلی‌ای به این دو پرسش پاسخ دهم که «گستره و دامنۀ شهودگروی اخلاق‌شناختی رید تا کجاست؟» و «تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی چیست؟» سپس با توجّه به آن توصیف تحلیلی، کوشیده‌ام تا با بیان پاره‌ای از وجوه قوّت و وجوه ضعف نظریّۀ اخلاق‌شناختی رید نشان دهم که، اوّلاً، «آیا نظریّۀ اخلاق‌شناختی رید در توجیه اعتبار معرفت اخلاقی، نظریّه‌ای موجّه، دفاع‌پذیر و پذیرفتنی است یا نه؟» و، ثانیاً، «آیا تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی انسان‌ها تبیینی بسنده است یا نه؟» پاره‌ای از نتایج این مقاله، با توجّه به پرسشهایی که طرح کردم، عبارتند از: الف) شهودگروی اخلاق‌شناختی رید، از حیث گستره و دامنه‌اش، هم مفاهیم اخلاقی ارزشی و هم مفاهیم اخلاقی هنجاری را دربرمی‌گیرد. ب) رید منشاء خطای اخلاقی انسان‌ها را دو چیز دانسته است: یکی جهل و بی‌خبری فاعل عمل اخلاقی دربارۀ درستی یا نادرستی پاره‌ای از اعمال، و دیگری قصور و بی‌توجّهی وی دربارۀ عمل نکردن به مقتضای احکام اخلاقی اش. ج) شهودگروی اخلاق‌شناختی رید به سبب مبتنی بودنش بر نظریّۀ «اصالت کشف» دربارۀ مبادی تصوّری اخلاق و نیز به سبب ابتنایش بر مطلق انگاری اخلاقی وی دربارۀ مبادی تصدیقی اخلاق، نظریّه‌ای ناموجّه، دفاع ناپذیر و ناپذیرفتنی است. د) تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی انسان‌ها تبیینی نابسنده است.

کلیدواژه‌ها

• تامس‌رید
• شهودگروی اخلاق‌شناختی
• فهم عرفی
• قوّۀ (حسّ) اخلاقی
• استدلال اخلاقی
• بدیهیّات اخلاقی
• معرفت اخلاقی
• خطای اخلاقی

عنوان مقاله [English]

An Analytical and Critical View of Reid’s Ethical Intuitionism

نویسنده [English]

• Ali Akbar Abdolabadi

چکیده [English]

In this paper, I have tried to present, by a descriptive – analytic method, an analytical description of, the eighteenth century Scottish philosopher, Thomas Reid's ethical theory - which is known as "Common-Sense Intuitionism" – on the way of perceiving and acknowledging the moral values and norms, and through this analytical description, answering these two questions: "How far does the scope of Reid's ethical intuitionism contain?" and "What is Reid's explanation of the origin of moral error?" With reference to the above-mentioned analytical description, and by clarifying some of the pros and cons of Reid's ethical theory, I have tried to show, first, "Whether Reid's ethical theory is a justified, defensible and acceptable theory in justifying the validity of ethical knowledge?" And then, “Whether Reid's explanation of the origin of men's moral error is a sufficient explanation?"

کلیدواژه‌ها [English]

• Thomas Reid
• ethical intuitionism
• moral faculty (sense)
• moral reasoning
• self-evident moral truths
• ethical knowledge
• moral error