نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• جلال عبدالهی ¹
• جواد اکبری تختمشلو ²

¹ دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد فلسفۀ علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.

² استادیار گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

چکیده

ادّعا می‌شود که تعیّن ‌ناقص­ نظریه‌های علمی توسط شواهد تجربی، می‌تواند موضع رئالیسم علمی را از پای درآورد. رئالیست‌های علمی ضمن باور به صدق (تقریبی) نظریّه‌های‌ بالغ علمی معتقدند که ما می‌توانیم از رهگذر این نظریه‌ها نسبت به سطح مشاهده‌ناپذیر عالم دانش کسب کنیم. اما این اعتقاد با تکیه بر تز تعین ناقص به چالش کشیده شده است. گفته شده است که چون برای هر نظریۀ علمی نظریه‌های متعدّد هم‌ارزی وجود دارد که علی‌رغم ارائۀ هستی‌شناسی‌های مختلف همگی به یک اندازه با شواهد مشاهدتی سازگارند، لذا هرگونه باور رئالیستی به صدق یکی از اینها خالی از پشتوانۀ معرفتی خواهد بود. رئالیست‌ها برای غلبه بر این چالش می‌بایست نشان دهند که ما راه‌های معرفتی­ غیر از تأییدِ بی‌واسطۀ حاصله از شواهد مشاهدتی داریم که می‌تواند چنین تعیّن ناقصی را بشکند. ما در این مقاله سعی می‌کنیم بعد از شکافتن دقیق مسئله، نشان دهیم که امکان پاسخ به این مسئله با اتّکا بر رویکردی که آن را «توسعۀ منابع تأیید» می‌نامیم وجود دارد. مطابق این رویکرد، نظریّات می‌توانند از منابع دیگری نیز تأیید دریافت کنند. مهمترین منابعی که تاکنون در این زمینه معرفی شده‌اند عبارتند از: تأیید غیرمستقیم و مزّیت‌های نظری. پس از ارزیابی تأیید غیرمستقیم، ما به‌نفع این ادّعا استدلال خواهیم کرد که مزیّت‌های نظری، به‌خصوص «توان تبیین‌گری»، بهتر می‌تواند در ورای نتایج تجربی به‌عنوان منبع تأیید مورد نیاز رئالیست‌ها عمل نماید. البته به‌کارگیری مزیّت‌های نظری همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است، ولی ما در بخش‌های پایانی مقاله نشان خواهیم داد که می­توان به این چالش‌ها پاسخ داد.

کلیدواژه‌ها

• تعیّن ‌ناقص
• توسعۀ منابع تأیید
• مزیّت‌های نظری
• توان ‌تبیین‌گری
• رئالیسم ‌علمی

عنوان مقاله [English]

Underdetermination and Scientific Realism

نویسندگان [English]

• Jalal Abdollahi ¹
• Javad Akbari Takhtameshlou ²

¹ M.A. in philosophy of science, Sharif University of Technology, Tehran, Iran.

² Assistant Professor of philosophy, Sharif University of Technology, Tehran, Iran.

چکیده [English]

It is claimed that the underdetermination of scientific theories by empirical data can undermine the position of scientific realism. Believing in the (approximate) truth of mature scientific theories, scientific realists believe that we can know the unobservable level of the world based on the ontologies of these theories. But this belief has been challenged by relying on the underdetermination thesis. It has been said that since there are numerous equivalent theories for each scientific theory that, despite presenting different ontologies, they are all equally consistent with observational evidence, any realistic belief in the truth of any theories would not have any epistemic support. To overcome this challenge, realists need to show that we have epistemic ways other than the direct confirmation by observational evidence that can break such an underdetermination. In this article, after carefully delineating the problem, we will try to show that it is possible to answer this question by relying on an approach we call "development of confirmation resources". According to this approach, theories can also be confirmed by other sources. The most important resources presented so far are: indirect confirmation and theoretical virtue. After evaluating indirect confirmation, in favor of this claim we will argue, beyond empirical consequences, theoretical virtue, especially "explanatory power", can serve better as the source of confirmation that realists need. Of course, the usage of theoretical virtue has always been challenged, but, in the final sections of the paper, we will show that these challenges can be answered.  

کلیدواژه‌ها [English]

• underdetermination
• development of confirmation resources
• theoretical virtue
• explanatory power
• scientific realism