نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه فلسفه، دانشگاه ایلام
چکیده
مسئله‌ی مورد بررسی در این مقاله عبارت از این است که آیا اندیشه‌ی اخلاقی کانت، چنان که شلر ادعا کرده است، صورت‌گرایانه است یا خیر. در اینجا پس از توضیح معنای صورت‌گرایی و پیشینه‌ی انتقاداتی که از این منظر به تفکر کانت شده است، از طریق توضیح برخی از مفاهیم اصلی تفکر اخلاقی کانت، مانند خیر مطلق، تکلیف، امر مطلق و خودآیینی اراده، سعی کردیم نگرش صورت‌گرایانه‌ی او را در اخلاق نشان دهیم. گفته شده که توجه صرف کانت به صورت کلی قانون اخلاقی و چشم‌پوشی وی از ماده، محتوا، متعلَّق و غایت فعل حاکی از صورت‌گرایانه بودن تفکر اخلاقی اوست. سپس به نسبت صورت‌گرایی و غایت‌گرایی در اخلاق کانتی اشاره و گفته شده که بر اساس نظر برخی از مفسران، کانت با غایت فی نفسه تلقی کردن انسان، تا حدودی نگرش صورت‌گرایانه‌ی خود را تعدیل می‌کند؛ اما چون مفهوم غایت در نزد او مفهومی نظام‌بخش است نه قوام‌بخش، غایت‌گرایی او را نمی‌توان به معنای متداول، که صورتی از نتیجه‌گرایی است، تفسیر کرد و نگرش او هم چنان صوری باقی می‌ماند. سرانجام رویکرد شلر به اخلاق کانت و وجه اشتراک و اختلاف این دو بیان شده است. شلر با این نظر کانت که شالوده‌های اخلاق باید کلی، نامشروط و پیشین باشد و اخلاقی بودن فعل نمی‌تواند وابسته به نتیجه‌ی آن باشد موافق است، اما مخالف این نتیجه-گیری کانت است که «محتوای مادی» تجربه‌ی اخلاقی هیچ جایگاهی در تعیین اخلاقی بودن فعل ندارد و این اختلاف نظر مبتنی بر تفاوت نگاه پدیدارشناختی شلر و نگاه عقل‌گرایانه‌ی کانت در اخلاق است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Formalism in Kantian Ethics from Schelerian Viewpoint
نویسنده [English]
- Alireza Hassanpoor
Assistant Professor of Philosophy Department, University of Ilam
چکیده [English]
The aim of this paper is examining the issue that whether Kant's ethical thought, as Scheler has claimed, is formalistic. Here, after explaining the meaning of forlmalism and history of this kind of critique of Kant, we try to show his formalistic view in ethics, through considering some of basic concepts of his ethical thought, such as absolute good, duty, categorical imperative and autonomy of the will. It has been said that Kant's focusing on universal form of moral law and neglecting material aspects, contents, objects and ends of the actions mean his formalism in ethics. Furthermore, it has been mentioned the relationship between formalism and teleology in Kant' ethics and it has been said that according to some commentators through regarding human being as the end itself, he somewhat modifies his formalistic view; but since his teleology cannot be interpreted as in usual sense, which is a form of consequentialism, his ethical thinking remains formalistic. Finally, we explain Scheler's approach to Kant's ethics and their similarities and differences. Scheler agrees with Kant that the foundation of morality must be universal, unconditional and a priori, and that morality or immorality of action cannot depend on its consequence; but he disagrees with Kant's conclusion that the material contents of the moral experience plays no role in morality or immorality of action. Indeed, this disagreement depends on the difference between Scheler's phenomenological approach and Kant's rationalism in ethics.
کلیدواژه‌ها [English]
- ethical formalism
- Kant
- Scheler
- ethics
- phenomenology
- سالیوان، جان. (1378)، اخلاق در فلسفهی کانت، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
- فرانکنا، ویلیام کی. (1376)، فلسفه اخلاق، ترجمهی هادی صادقی، قم: طه.
- کانت، ایمانوئل. (1381)، نقد قوهی حکم، ترجمهی عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشرنی، چ. دوم.
- کورنر، اشتفان. (1368)، کانت، ترجمهی عزت‌الله فولادوند، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- Beck, Lewis White. (1960), A Commentary on Kant’s Critique of Practical Reason, Chicago & London: University of Chicago Press.
- Blosser, Philip. (1995), Scheler’s Critique of Kant’s Ethics, Athen: Ohio University Press.
- Caygill, Howard. (1996), A Kant Dictionary, Oxford: Blackwell.
- Kant, Immanuel. (1996) Critique of Practical Reason, Tr. Mary J. Gregor, in Practical Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press.
- Kant, Immanuel. (1971), The Doctrine of Virtue, Part II of Metaphysics of Morals, Tr. Mary J. Gregor; Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
- Kant, Immanuel. (1964). Groundwork of Metaphysics of Morals. Tr. H. J. Paton. New York: Harper & Row Publishers.
- Kant, Immanuel. (1995), Kritik der reinen Vernunft, Hrsg von Wilhelm Weischedel, Frankfurt am Main: Suhrkamp Taschbuch Verlag.
- Scheler, Max. (1977), Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik, Bern und München: Francke Verlag.
- Scheler, Max. (1973), Formalism in Ethics and Non-Formal Ethics of Value, Tr. Manfres S. Frings and Roger L. Funk, Evaston: Northwestern University Press.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله