جایگاه اخلاقی هوش مصنوعی از منظر مساله آسان و سخت آگاهی

نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه اخلاق، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

آگاهی یکی از بنیادی‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین مسائل در فلسفه ذهن است. فیلسوفانی چون دیوید چالمرز با طرح «مسئله سخت آگاهی»، میان آگاهی پدیداری و آگاهی روان‌شناختی تمایز نهاده‌اند؛ ند بلاک نیز این تمایز را به صورت دقیق‌تری در قالب آگاهی پدیداری و آگاهی در دسترس صورت‌بندی کرده است. از سوی دیگر، جان سرل با تفکیک میان منظر اول‌شخص و سوم‌شخص، و تامس نیگل با تأکید بر جنبه ذهنی تجربه، این دوگانگی را از منظرهای متفاوتی تحلیل کرده‌اند. اگرچه تقسیم‌بندی‌های مذکور در ظاهر متنوع‌اند، همگی بر تمایز میان تجربه درونی و قابلیت‌های رفتاری و شناختی دلالت دارند. مقاله حاضر، با تمرکز بر همین تمایز بنیادین، به بررسی این پرسش می‌پردازد که آیا هوش مصنوعی می‌تواند واجد آگاهی پدیداری باشد یا تنها از آگاهی روان‌شناختی برخوردار است؟ پاسخ به این پرسش، پیامدهای فلسفی و اخلاقی قابل‌توجهی دارد؛ چراکه آگاهی پدیداری، مستقیماً با تجربه درد، لذت و رنج در ارتباط است و مبنای بسیاری از حقوق اخلاقی تلقی می‌شود. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی–تحلیلی، نشان می‌دهد که تمایز میان انواع آگاهی می‌تواند مبنایی برای تعیین درجات مختلف جایگاه اخلاقی موجودات قرار گیرد. برای نمونه، موجوداتی که از آگاهی در دسترس برخوردارند اما فاقد تجربه پدیداری‌اند، ممکن است دارای حق آزادی عملکردی باشند، اما از حق رنج نکشیدن بهره‌مند نباشند. در مقابل، نوزادان و حیوانات به دلیل برخورداری از تجربه درونی، شایسته حق رنج نکشیدن‌اند، حتی اگر از توانایی‌های شناختی پیچیده بی‌بهره باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Moral Status of Artificial Intelligence from the Perspective of the Easy and Hard Problem of Consciousness

نویسندگان [English]

  • Saeid Karimi 1
  • Morteza Tabatabaie 2
1 Ph.D. Candidate of Moral Philosophy, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor of Department of Moral Philosphy, University of Religions and Denomenations, Qom, Iran.
چکیده [English]

Consciousness is one of the most fundamental yet complex issues in the philosophy of mind. Philosophers such as David Chalmers, by proposing the “hard problem of consciousness,” have distinguished between phenomenal consciousness and psychological consciousness. Ned Block has further refined this distinction by formulating it in terms of phenomenal consciousness and access consciousness. On the other hand, John Searle, by differentiating between the first-person and third-person perspectives, and Thomas Nagel, by emphasizing the subjective character of experience, have analyzed this duality from different angles. Although these classifications appear diverse, they all point to the fundamental distinction between inner experience and behavioral or cognitive capacities. The present article, focusing on this essential distinction, examines the question of whether artificial intelligence can possess phenomenal consciousness or merely exhibits psychological consciousness. Answering this question has significant philosophical and ethical implications, as phenomenal consciousness is directly linked to experiences of pain, pleasure, and suffering, and is considered a foundation for many moral rights. This study, adopting a descriptive-analytical approach, argues that the distinction between types of consciousness can serve as a basis for determining different degrees of moral status. For instance, beings endowed with access consciousness but lacking phenomenal experience may be entitled to functional autonomy, yet not to the right not to suffer. In contrast, infants and animals, due to their inner experience, are deemed deserving of the right not to suffer, even if they lack advanced cognitive abilities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consciousness
  • Moral Status
  • Phenomenal Consciousness
  • Psychological Consciousness
  • Artificial Intelligence

مراجع

برمودز، خوزه لوئیس. (1402). علوم شناختی مقدمه‌ای بر علم ذهن، ترجمه تورج بنی‌رستم، چاپ اول، تهران، انتشارات گستره.
تگمارک، مکس. (1401). انسان بودن در عصر هوش مصنوعی، ترجمه میثم محمد امینی، چاپ هشتم، تهران، نشر نو.
چالمرز، دیوید. (1402). ذهن آگاه، ترجمه یاسر پوراسماعیل، چاپ اول، تهران، نشر نو.
داماسیو، آنتونیو. (1395). درک رخداد، ترجمه تقی کیمیای اسدی، چاپ اول، تهران، انتشارات نگاه معاصر.
کرافت، ایان ریونز. (1392). فلسفه ذهن، ترجمه حسین شیخ رضایی، چاپ دوم، تهران، انتشارات صراط.
نیگل، تامس. (1396). ذهن و کیهان، ترجمه جواد حیدری، چاپ دوم، تهران، انتشارات نگاه معاصر.
هراری، یووال نوح. (1397). انسان خداگونه، ترجمه زهرا عالی، چاپ چهارم، تهران، نشر نو.
Bermudez, J. L. (2023). Cognitive science: An introduction to the science of the mind (T. Bani-Rostam, Trans.; 1st ed.). Gostareh Publications. (In Persian)
Block, N. (1995). On a confusion about a function of consciousness. Behavioral and Brain Sciences, 18, 227–287.
Buchanan, A. (2009). Moral status and human enhancement. Philosophy and Public Affairs, 37(4), 346–381.
Chalmers, D. J. (1996). The conscious mind: In search of a fundamental theory. Oxford University Press.
Chalmers, D. (2023). The conscious mind: In search of a fundamental theory, (Y. Pouresmaeil, Trans. 1st ed.). Now Pub. (In Persian)
Chalmers, D. J. (1995). Facing up to the problem of consciousness. Journal of Consciousness Studies, 2(3), 200–219.
Craft, I. R. (2013). The philosophy of mind (H. Sheikh-Rezaei, Trans. 2nd ed.). Serat Publications. (In Persian)
Damasio, A. (2016). The feeling of what happens (T. Kimiaei Asadi, Trans.; 1st ed.). Negah-e Moaser Publications. (In Persian)
DeGrazia, D. (2008). Moral status as a matter of degree? Southern Journal of Philosophy, 46(2), 181–198.
Harari, Y. N. (2016). Homo Deus: A brief history of tomorrow (Z. Aali, Trans.; 4th ed.). Nashr-e No. (In Persian)
Jackson, F. (1986). What Mary didn’t know. The Journal of Philosophy, 83, 291–295.
Jaworska, A., & Tannenbaum, J. (2021). The grounds of moral status. Retrieved from https://plato.stanford.edu/entries/grounds-moral-status/
Levine, J. (2001). Purple haze: The puzzle of consciousness. Oxford University Press.
Levine, J. (1983). Materialism and qualia: The explanatory gap. Pacific Philosophical Quarterly, 64(4), 354–361.
Liao, S. M. (2021). Ethics of artificial intelligence. Oxford University Press.
Llorca, A. J., García, P., & Lara, F. (2023). The moral status of AI entities. In Ethics of artificial intelligence. Springer.
Nagel, T. (2015). Mind and cosmos: Why the materialist neo-Darwinian conception of nature is almost certainly false (J. Heydari, Trans.; 2nd ed.). Negah Moaser Publications. (In Persian)
Nagel, T. (1974). What is it like to be a bat? Philosophical Review, 83, 435–450.
Searle, J. R. (1997). The mystery of consciousness. New York Review Books.
Searle, J. R. (2004). Mind: A brief introduction. Oxford University Press.
Searle, J. R. (1980). Minds, brains, and programs. Behavioral and Brain Sciences, 3(3), 417–456. https://doi.org/10.1017/S0140525X00005756
Searle, J. R. (2008). Philosophy in a New Century. Cambridge University Press.
Sinnott-Armstrong, W. & Conitzer, V. (2021). How much moral status could artificial intelligence ever achieve? In S. Clarke, H. Zohny, & J. Savulescu (Eds.), Rethinking Moral Status. Oxford University Press.
Tegmark, M. (2022). Life 3.0: Being human in the age of artificial intelligence, (M. Mohammadamini, Trans. 8th ed.). Now Publications. (In Persian)
Warren, M. A. (1997). Moral Status: Obligations to persons. (Incomplete reference—you may provide publication info to finalize)
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
مجله پژوهش های فلسفی
دوره 19، شماره 52 - شماره پیاپی 52
مقالات
شماره 52 پاییز 1404
آذر 1404
صفحه 259-280

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار