نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی

نویسندگان

• سعید کریمی ¹
• مرتضی طباطبایی ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق، دانشکده فلسفه، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

² استادیار گروه فلسفه اخلاق، دانشکده فلسفه، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

آگاهی یکی از بنیادی‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین مسائل در فلسفه ذهن است. فیلسوفانی چون دیوید چالمرز با طرح «مسئله سخت آگاهی»، میان آگاهی پدیداری و آگاهی روان‌شناختی تمایز نهاده‌اند؛ ند بلاک نیز این تمایز را به صورت دقیق‌تری در قالب آگاهی پدیداری و آگاهی در دسترس صورت‌بندی کرده است. از سوی دیگر، جان سرل با تفکیک میان منظر اول‌شخص و سوم‌شخص، و تامس نیگل با تأکید بر جنبه‌ی ذهنی تجربه، این دوگانگی را از منظرهای متفاوتی تحلیل کرده‌اند. اگرچه تقسیم‌بندی‌های مذکور در ظاهر متنوع‌اند، همگی بر تمایز میان تجربه‌ی درونی و قابلیت‌های رفتاری و شناختی دلالت دارند. مقاله حاضر، با تمرکز بر همین تمایز بنیادین، به بررسی این پرسش می‌پردازد که آیا هوش مصنوعی می‌تواند واجد آگاهی پدیداری باشد یا تنها از آگاهی روان‌شناختی برخوردار است؟ پاسخ به این پرسش، پیامدهای فلسفی و اخلاقی قابل‌توجهی دارد؛ چراکه آگاهی پدیداری، مستقیماً با تجربه‌ی درد، لذت و رنج در ارتباط است و مبنای بسیاری از حقوق اخلاقی تلقی می‌شود. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی–تحلیلی، نشان می‌دهد که تمایز میان انواع آگاهی می‌تواند مبنایی برای تعیین درجات مختلف جایگاه اخلاقی موجودات قرار گیرد. برای نمونه، موجوداتی که از آگاهی در دسترس برخوردارند اما فاقد تجربه‌ی پدیداری‌اند، ممکن است دارای حق آزادی عملکردی باشند، اما از حق رنج نکشیدن بهره‌مند نباشند. در مقابل، نوزادان و حیوانات به دلیل برخورداری از تجربه‌ی درونی، شایسته‌ی حق رنج نکشیدن‌اند، حتی اگر از توانایی‌های شناختی پیچیده بی‌بهره باشند.

کلیدواژه‌ها

• آگاهی
• جایگاه اخلاقی
• آگاهی پدیداری
• ‌ آگاهی روان‌شناختی
• هوش مصنوعی

موضوعات

• فلسفه

عنوان مقاله [English]

The Moral Status of Artificial Intelligence from the Perspective of the Easy and Hard Problem of Consciousness

نویسندگان [English]

• Saeid karimi ¹
• Morteza Tabatabaie ²

¹ student of moral philosophy, Department of Philosophy. University of Religions and Denominations. Qom, Iran

² Assistant Professor in Department of Moral Philosphy, University of Religions and Denomenations, Qom, Iran

چکیده [English]

Consciousness is one of the most fundamental yet complex issues in the philosophy of mind. Philosophers such as David Chalmers, by proposing the “hard problem of consciousness,” have distinguished between phenomenal consciousness and psychological consciousness. Ned Block has further refined this distinction by formulating it in terms of phenomenal consciousness and access consciousness. On the other hand, John Searle, by differentiating between the first-person and third-person perspectives, and Thomas Nagel, by emphasizing the subjective character of experience, have analyzed this duality from different angles. Although these classifications appear diverse, they all point to the fundamental distinction between inner experience and behavioral or cognitive capacities. The present article, focusing on this essential distinction, examines the question of whether artificial intelligence can possess phenomenal consciousness or merely exhibits psychological consciousness. Answering this question has significant philosophical and ethical implications, as phenomenal consciousness is directly linked to experiences of pain, pleasure, and suffering, and is considered a foundation for many moral rights. This study, adopting a descriptive-analytical approach, argues that the distinction between types of consciousness can serve as a basis for determining different degrees of moral status. For instance, beings endowed with access consciousness but lacking phenomenal experience may be entitled to functional autonomy, yet not to the right not to suffer. In contrast, infants and animals, due to their inner experience, are deemed deserving of the right not to suffer, even if they lack advanced cognitive abilities.

کلیدواژه‌ها [English]

• Consciousness
• Moral Status
• Phenomenal Consciousness
• psychological Consciousness
• Artificial Intelligence