مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

بررسی و تحلیلِ گزارش ابن سینا از نظریة مُثُل در کتابِ شفاء

مجید صدرمجلس

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 مرداد 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.62528.3821

چکیده

ابن‌سینا در دو رساله از رساله‌های کتاب شفاء به گزارش و توصیف نظریة مثُل روی آورده و سپس به نقد آن می‌پردازد: مورد نخست فصل دهم از مقالة دوم در رسالة برهان از کتاب شفاء است و مورد بعدی فصل دوم از ... بیشتر ابن‌سینا در دو رساله از رساله‌های کتاب شفاء به گزارش و توصیف نظریة مثُل روی آورده و سپس به نقد آن می‌پردازد: مورد نخست فصل دهم از مقالة دوم در رسالة برهان از کتاب شفاء است و مورد بعدی فصل دوم از مقالة هفتم در رسالة الهیّات شفاء. در اینجا می‌کوشیم تا با ارائة گزارش و تحلیل مطالب ابن‌سینا، تا حدّ ممکن جنبه‌های گوناگون برداشت وی را در بارة مسألة مُثل ترسیم و تبیین کنیم؛ در بررسی گزارش ابن سینا و تحلیل آن باید به اصطلاح‌ها و عبارت‌های خود وی پایبند باشیم تا بتوانیم هر چه بیشتر به جنبه‌‎های گوناگون برداشت ابن‌سینا نزدیک شویم. بررسی نقدهای ابن‌سینا بر نظریة مُثل مجال دیگری می‌طلبد و در اینجا تنها به تبیین توصیف و برداشت وی از این نظریه بسنده خواهد شد. در پژوهش حاضر به مواردی مانند میزان آشنائی ابن‌سینا با مسألة مُثل، چگونگی برداشت ابن‌سینا از حقیقت مُثل، کارکرد فلسفی نظریة مُثل در نگاه وی خواهیم پرداخت. همین بررسی کمک خواهد نمود تا انگیزه‌های فکری ابن‌سینا در تدارک نظریة جایگزین یعنی پذیرش صورت به معنی ارسطوئی کلمه بجای مثالِ افلاطونی هم نمایان شود. شایان ذکر است که در گزارش‌های ابن‌سینا هم با توصیف مثُل به عنوان امر کلّی و جدا از امور جزئی روبرو خواهیم شد و هم با بیان اجمالی از سه دلیل که افلاطون و افلاطونیان برای اثبات وجود مثُل به آنها متوسل می‌شوند: دلیل از راه علوم و دانش‌ها، دلیل از راه واحد فوق کثیر و دلیل از راه تفکر به چیزی بویژه چیز نابود شده.

مشاهده مقاله

رتوریک و نسبت آن با سیاست در اندیشه ارسطو

فاطمه رایگانی؛ علی فتح طاهری؛ علی نقی باقرشاهی؛ میثم سفیدخوش

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، ، صفحه 222-241

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52677.3326

چکیده

رتوریک که در ادبیات فلسفی ما به خطابه برگردانده شده است، به‌عنوان یکی از صناعات خمس که اقناعی اما غیریقینی است شناخته می‌شود و فلسفه‌ورزان آن را به‌عنوان صناعتی غیرفلسفی و غیرمعتبر کنار نهاده‌اند. ... بیشتر

مطالعه قیاس ارسطویی با نگاهی به رویکردهای استلزامی و استنتاجی

حمیده بهمن پور؛ مرتضی حاج حسینی؛ غلامرضا زکیانی

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 20-46

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50808.3153

چکیده

منطق ارسطو، قدیمی‌ترین ساختار نظام‌مند استدلالی، همواره در کانون توجه بوده است. پیرامون قیاس و رابطه فی‌مابین مقدمات و نتیجه بیش از سایر موضوعات در طول قرن‌ها بحث و جدل شکل گرفته است. در قرن بیستم پس ... بیشتر منطق ارسطو، قدیمی‌ترین ساختار نظام‌مند استدلالی، همواره در کانون توجه بوده است. پیرامون قیاس و رابطه فی‌مابین مقدمات و نتیجه بیش از سایر موضوعات در طول قرن‌ها بحث و جدل شکل گرفته است. در قرن بیستم پس از گسترش منطق کلاسیک، مجالی دست داد تا قیاس و به ویژه رابطه‌ بین مقدمات و نتیجه با دقت نظر بیشتری در چهارچوب مبانی منطق جدید مورد ارزیابی قرار گیرند. در نیمه قرن بیستم ژان لوکاسیاویچ تقریر شرطی-استلزامی از قیاس را در چهارچوب نظام اصل موضوعی ارائه کرد. بنا بر نظر لوکاسیاویچ بهترین تبین از قیاس، تعبیر آن به تک گزاره‌ای شرطی متشکل از دو مقدمه عطف شده در جایگاه مقدم و نتیجه در جایگاه تالی است. بیست سال بعد، تیموتی اسمایلی و جان کرکوران مستقل از یکدیگر به نقد دیدگاه لوکاسیاویچ پرداختند. بنا بر نظر این دو منطق‌دان قیاس استنتاج است و می‌بایست در چهارچوب نظام استنتاجی و به ویژه استنتاج طبیعی ارزیابی شود. در دهه هشتاد، پل ثام، تبین سومی از قیاس به نام استلزام سه‌تایی را معرفی کرد. بنا بر نظر ثام قیاس گزاره‌ای شرطی بدون مقدم عطفی است. در این مقاله سعی بر آن است پس از معرفی اجمالی هر یک از سه نظریه، به بررسی تلقی استلزامی و استنتاجی و نسبت بین این دو رویکرد با قیاس ارسطویی پرداخته شود.

جزئی و کلی در آثار ارسطو

امیرحسین ساکت

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 384-399

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52162.3259

چکیده

دو اصطلاح καθόλου و καθ’ ἕκαστον نخستین بار در آثار ارسطو به معنای کلی و جزئی مطرح شده است. افلاطون غالباً اصطلاح ὅλον را به کار می‌برد که به معنای ... بیشتر دو اصطلاح καθόλου و καθ’ ἕκαστον نخستین بار در آثار ارسطو به معنای کلی و جزئی مطرح شده است. افلاطون غالباً اصطلاح ὅλον را به کار می‌برد که به معنای «کل» است و ارتباطی با کلی ندارد. καθόλου نیز در آثار او به ندرت و همیشه مترادف با ὅλον به کار رفته است. «کل» صفت مخصوص مُثُل است و به درجه‌ای از وحدت دلالت دارد که میان واحد و کثرات قرار می‌گیرد. ارسطو καθόλου را به معانی مختلف به کار می‌برد و به نظر می‌رسد که در استعمال آن چندان دقت ندارد. καθόλου در آثار او گاهی به معنای کلی منطقی است، اما بیش از همه و خصوصاً در نقد نظریۀ مُثُل مترادف با «جنس» است و لزوماً به معنای کلی منطقی نیست. وی به افلاطون انتقاد می‌کند که قائل به وجود مستقل «کلی» است، اما برخلاف تصور رایج، καθόλου در این قبیل عبارات منحصراً به معنای «جنس» است و شامل نوع یا هر کلی منطقی نمی‌شود. به همین ترتیب «جزئی» در آثار او گاهی به معنای جزئی منطقی است، اما در نقد نظریۀ مُثُل اغلب مترادف با نوع است. کلی و جزئی در عین حال نسبتی با کل و جزء دارد و از این لحاظ جنس «جزء» و نوع «کل» به شمار می‌آید. در این مقاله سعی داریم ارتباط لغوی و منطقی اصطلاحات «کل» و «کلی» و همچنین نسبت میان «جزء» و «جزئی» را تبیین کنیم، اما در نهایت هیچ ارتباطی میان آنها دیده نمی‌شود.

ریشه‌های یونانی و یونانی مآبی زیبایی شناسی دیونوسیوس مجعول

سید محسن موسوی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 480-494

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46755.2883

چکیده

متن چکیده شامل: این نوشتار به بررسی منابع یونانی-یونانی‌مآبی دیونوسیوس در باب زیبایی می‌پردازد و هدف آن روشن ساختن میزان تأثیرپذیری زیبایی‌شناسی دیونوسیوس از فلسفة افلاطون، ارسطو،‌ فلوطین و پروکلوس ... بیشتر متن چکیده شامل: این نوشتار به بررسی منابع یونانی-یونانی‌مآبی دیونوسیوس در باب زیبایی می‌پردازد و هدف آن روشن ساختن میزان تأثیرپذیری زیبایی‌شناسی دیونوسیوس از فلسفة افلاطون، ارسطو،‌ فلوطین و پروکلوس است و سعی می‌شود؛ این هدف به دور از افراط در تطبیق دادن هر امری با امور به‌ظاهر مشابه دیگر صورت گیرد. در محقَق ساختن این هدف از شیوة توصیفی- تحلیلی-تطبیقی و روش گردآوری به صورت اطلاعات کتابخانه‌ای بهره‌ گرفته ‌شده ‌است. نتیجه‌ای که از این بررسی به دست آمد، نشان دهندة غلبة کامل زیبایی‌شناسی یونانی-یونانی‌مآبی بر تفکر این اندیشمند قرون وسطایی است. به ویژه آن بخش از تفکر فلاسفة باستان در باب زیبایی که به نحوی با علت نخستین و یا عالم مُثُل در ارتباط است، در اندیشة‌ دیونوسیوس قابل ردیابی است. هر چند در ساختاری جدید از آن‌ها بهره برده است. از جملة تأثیرات فلسفة یونانی و یونانی‌مآبی بر زیبایی‌شناسی دیونوسیوس می‌توان به تعالی زیبایی، تفاوت زیبایی و زیبا بودن، نزدیکی زیبایی و خیر، منشأ و علت غایی دانستن زیبایی برای همة امور زیبا، نحوه و انواع حرکت در قوس صعود و نزول، نحوة رابطة واحد با خیر و زیبایی، اتحاد زیبایی و زیبا بودن در مرتبة ذات الهی، درهم‌تنیدگی نور و زیبایی، نقش عشق به عنوان عامل پیوند و حرکت به سمت زیبایی راستین اشاره کرد.

تحلیلی بر اتوس اخلاق‌نگار در هنر ارسطویی

کاملیا طالعی بافقی؛ مریم سلطانی کوهانستانی

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 448-476

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.45644.2804

چکیده

اصطلاح اتوس نخست در قرن ۵ پ.م، در معنای «سرشت»، «عادت» و «عرف»، در شخصیت قهرمانان متجلی ‌‌شد. این واژه به‌تدریج جای خود را در آرای فیلسوفانی همچون افلاطون و ارسطو به توصیه‌ها‌ و دستورات ... بیشتر

مقایسه تحلیل‌های ارسطو و فرگه از «گزاره حملی»

احمد حمداللهی

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 644-669

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.41337.2653

چکیده

پرسش اصلی پیش روی این مقاله این است که چه تفاوت‌ها یا شباهت‌های مهمی میان تحلیل‌های ارسطو و فرگه از گزاره حملی وجود دارد؟ بر اساس دیدگاه مشهور و رایج، ارسطو گزاره حملی را به سه جزء موضوع، محمول و رابطه ... بیشتر پرسش اصلی پیش روی این مقاله این است که چه تفاوت‌ها یا شباهت‌های مهمی میان تحلیل‌های ارسطو و فرگه از گزاره حملی وجود دارد؟ بر اساس دیدگاه مشهور و رایج، ارسطو گزاره حملی را به سه جزء موضوع، محمول و رابطه تحلیل می‌کند؛ درحالی‌که در اندیشه فرگه، گزاره حملی به دو جزء متغیر (بخش اسمی) و تابع (بخش محمولی) تحلیل می‌شود؛ لذا این دو تحلیل، به‌کلی متفاوت از یکدیگرند و هیچ شباهت قابل‌ملاحظه‌ای میان آن‌ها وجود ندارد. من در مقاله‌ای دیگر استدلال کرده‌ام که در اندیشه ارسطو گزاره حملی در تحلیل منطقی، برخلاف تحلیل زبانی، همواره به دو جزء اصلی موضوع و محمول تجزیه می‌شود. در اینجا نشان داده‌ام با پذیرش و مبنا قرار دادن این تحلیل آشکار می‌شود: اولاً شباهت‌های مهمی میان تحلیل‌های ارسطو و فرگه از گزاره حملی وجود دارد؛ 1) هر دو تحلیل، دوجزئی است 2) ارسطو هم مانند فرگه «گفته شدن به چیزی دیگر» را ویژگی اساسی محمول می‌داند. ثانیاً و درعین‌حال، این دو تحلیل تفاوت‌های مهم و سرنوشت سازی با یکدیگر دارند؛ 1) ارسطو «گفته شدن به چیزی دیگر» را صرفاً ویژگی ذاتی جایگاه «محمول» می‌داند؛ اما فرگه آن را نه‌تنها ویژگی ذاتی «تابع» بلکه ویژگی ذاتی مفاهیم کلی که در جایگاه تابع قرار می‌گیرند، هم می‌داند و بر همین اساس 2) فرگه برخلاف ارسطو معتقد است مفاهیم کلی از نظر منطقی هرگز نمی‌توانند موضوع قرار گیرند. این دیدگاه فرگه مبتنی بر قول به «تمایز بنیادی شیء و مفهوم» است. بنابراین، ریشه اصلی تفاوت‌های میان این دو تحلیل را باید در همین قول جستجو کرد..

اکراسیا از منظر آلفرد ملی و مقایسه آن با دیدگاه ارسطو

محمد تقدیسی؛ زهرا خزاعی؛ محسن جوادی

دوره 14، شماره 33 ، بهمن 1399، ، صفحه 80-96

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.40773.2615

چکیده

اکراسیا یا ضعف اخلاقی، از نظر ارسطو و بسیاری از معاصرین، از جمله آلفرد ملی، به معنای مخالفت عمدی، آگاهانه و ارادی فاعل با بهترین حکم خویش است که به دلیل ضعف اراده و نداشتن کنترل نفس فاعل رخ می دهد. از منظر ... بیشتر اکراسیا یا ضعف اخلاقی، از نظر ارسطو و بسیاری از معاصرین، از جمله آلفرد ملی، به معنای مخالفت عمدی، آگاهانه و ارادی فاعل با بهترین حکم خویش است که به دلیل ضعف اراده و نداشتن کنترل نفس فاعل رخ می دهد. از منظر ارسطو این پدیده معمولا به دلیل تاثیر پذیرفتن قدرت استدلال یا علم بالقوه عامل اخلاقی از خواسته های امیال پدید می اید. در اینکه اکراسیا و ضعف اراده دو پدیده اند یا یک پدیده بین فیلسوفان اختلاف نظر وجود دارد. علاوه بر این در باره علت رخداد این پدیده نیز اتفاق نظر وجود ندارد. الفرد ملی اکراسیا را با ضعف اراده و ارسطو آن را با ضعف اخلاق، مترادف میداند. علاوه بر اینکه هر دو فیلسوف اکراسیا را پدیده ای نفسانی می دانند که منجر به عمل ارادی و اگاهانه فاعل مخالف با بهترین حکم می شود. از دیدگاه هر دو، علت اکراسیا تأثیر افراطی خواسته های بخش احساسی عامل بر بخش استدلالی وی است و راه مقابله با آن را تقویت بخش استدلالی نفس در مقابل بخش احساسی آن می دانند به طوری که برای داشتن قوت اراده، تقویت عامل اخلاقی در سه ساحت معرفتی، عاطفی و رفتاری لازم وضروری است. مقاله حاضر در صدد است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی اکراسیا را در حوزه عمل از دیدگاه آلفرد ملی بررسی و آن را با دیدگاه ارسطو مقایسه نماید. در پایان مشخص می شود که علیرغم شباهت های بسیار، این دو در بیان عوامل تحقق اکراسیا کاملا اتفاق نظر ندارند. در نزد ارسطو اکراسیا معلول نقص در عقل عملی و صرفاً در قلمرو افعال هنجاری، و در نزد ملی معلول ناتوانی در کنترل نفس است و عوامل روانشناختی مانند ترس و تنبلی، استرس، شستشوی ذهنی، ... در آن موثر است وعلاوه بر افعال هنجاری در سایر قلمرو افعال عادی نیز امکان پذیر است.

گسست ماکیاوللی از مبانی فلسفه سیاسی ارسطو

محسن باقرزاده مشکی باف؛ مصطفی عابدی؛ محمود صوفیانی

دوره 14، شماره 31 ، مرداد 1399، ، صفحه 333-361

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.31867.2233

چکیده

در این پژوهش درصدد توضیح این موضوع هستیم که چگونه نیککولو ماکیاوللی، مبانی اندیشه سیاسی کلاسیک را به صورت بنیادین مورد نقد قرار می‌دهد و در گسست از آن مبانی، راه را برای ایجاد نگرشی جدید به سیاست و همچنین ... بیشتر

مفهوم و استعاره نزد دریدا

مهدی پارسا خانقاه

دوره 12، شماره 25 ، بهمن 1397، ، صفحه 79-94

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8011

چکیده

در این مقاله تفسیر و خوانشی از متن مهم دریدا درباره‌ی استعاره با عنوان «اسطوره شناسی سفید: استعاره در متن فلسفه» ارائه شده است. دریدا در این متن به مواجهه‌ی فلسفه با استعاره به منزله‌ی امری بیرونی نسبت ... بیشتر در این مقاله تفسیر و خوانشی از متن مهم دریدا درباره‌ی استعاره با عنوان «اسطوره شناسی سفید: استعاره در متن فلسفه» ارائه شده است. دریدا در این متن به مواجهه‌ی فلسفه با استعاره به منزله‌ی امری بیرونی نسبت به خود پرداخته و نتیجه گرفته است که فلسفه گرایش به درونی سازی هر امر بیرونی دارد. فلسفه با امر استعاری به عنوان چیزی برخورد کرده که باید بر آن تسلط پیدا کند. نتیجه این است که، وقتی در خود فلسفه استعاره را جستجو می‌کنیم، نه با خودِ استعاره، که با مفهوم استعاره مواجه می‌شویم. استعاره در متن فلسفه، استعاره‌ی فلسفی است. در نهایت دریدا از استعاره‌ی استعاره، حرکت بی پایان استعاره، و استعاره‌ی نامحدود به عنوان حقیقت استعاره سخن می‌گوید. دریدا در «اسطوره‌شناسی سفید: استعاره در متن فلسفه»، مقاله ای مستقل که در کتاب حواشی فلسفه منتشر شده است، به جایگاه ریشه‌ای استعاره در متون فلسفی می‌پردازد و بنابراین نسبتی اساسی را میان مفهوم به عنوان ابزار فلسفه و استعاره که ابزار ادبیات تلقی می‌شود برقرار می‌سازد. فلسفه با امر استعاری به عنوان چیزی برخورد کرده که باید بر آن تسلط پیدا کند. نتیجه این است که، وقتی در خود فلسفه استعاره را جستجو می‌کنیم، نه با خودِ استعاره، که با مفهوم استعاره مواجه می‌شویم. استعاره در متن فلسفه، استعاره‌ی فلسفی است. از نظر دریدا، استعاره، در تمام خصایص ذاتی‌اش، یک واژه‌ی فلسفی کلاسیک، یک مفهوم متافیزیکی، باقی می‌ماند.

جرح و تعدیل نظریه تعریف ارسطویی در منطق سینوی

اکبر فایدئی؛ مسعود امید

دوره 12، شماره 25 ، بهمن 1397، ، صفحه 173-187

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8010

چکیده

از دیدگاه ارسطو، تعریف منطقی اشیا، نخستین گام برای دست‌یابی به معرفت علمی و برهانی است و شناخت کامل اشیا تنها در سایه شناختن ذات آنها و تعریف حدی امکان‌پذیر است. ابن‌سینا هم که به پیروی از ارسطو، معرفت ... بیشتر

جایگاه علم النفس از منظر ارسطو

سید احمد حسینی

دوره 12، شماره 22 ، خرداد 1397، ، صفحه 29-44

چکیده

بر اساس تصور رایج از نفسشناسی ارسطویی، جایگاه علمالنفس در طبیعیات است. نظریه دیگری نیز میگوید نفسشناسی ارسطویی دارای دو بخش عمده است به طوری که بخشی باید در طبیعیات و بخش دیگر در الهیات مطالعه ... بیشتر

ارسطو و نظریه تصمیم (پروهایرسیس)

مجید ملایوسفی؛ لیلا شیرخانی

دوره 11، شماره 20 ، شهریور 1396، ، صفحه 249-264

چکیده

مسئله تصمیم (پروهایرسیس) از جمله مسائل مهم در اندیشه اخلاقی ارسطو است. اصطلاح پروهایرسیس برای نخستین بار به صورت روشمند توسط ارسطو وارد مباحث فلسفی شد. مفاهیمی چون قصد، اراده، هدف، گزینش، گزینش هدفمند، ... بیشتر

تبیین ناتورالیستیِ رؤیای صادقه: ارسطو و یونگ

علی سنایی؛ علی رضا فاضلی

دوره 10، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 207-229

چکیده

تبیین ناتورالیستی از رویای صادقه یعنی آنکه این پدیده با صرف نظر از عوامل ماورالطبیعی تبیین شود. ارسطو در طبیعات کوچک و کارل گوستاو یونگ در آثار خود رؤیابینی را با رهیافت ناتورالیستی توضیح داده اند. این ... بیشتر

پیشگذارده و تناقض: تعریفِ پیشگذارده در آثار منطقی ارسطو

سید عمار کلانتر؛ مهدی قوام صفری

دوره 10، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 327-351

چکیده

ارسطو در آثار منطقی خود، علاوه بر گزاره، مفهوم پیشگذارده را مطرح می‌کند و در تحلیلات اولی آن را بر اساس ایجاب و سلب تعریف می‌کند. دو مساله‌ی مهم درباره‌ی پیشگذارده از دیدگاه ارسطو مطرح است: تفسیرِ تعریفِ ... بیشتر

امکان‌پذیری آکراسیا از منظر سقراط و ارسطو

آروین آذرگین؛ غلامحسین توکلی

دوره 9، شماره 16 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 1-22

چکیده

آکراسیا هنگامی رخ می‌دهد که فاعل، در حالی که می‌تواند بهترین را انجام دهد برخلاف حکمِ همه‌جانبه‌نگرِ خویش به بهترین، رفتار کند. این سقراط بود که اولین بار مسئله را مطرح کرد. وی می‌گفت وقوع آکراسیا ... بیشتر

جایگاه منطق در تقسیم‌بندی علوم ارسطو

احمدعلی حیدری؛ مهدی هاتف

دوره 6، شماره 10 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 63-96

چکیده

ارسطو در جاهای مختلف آثارش، به تناسب بحث، علوم را به اقسام و شاخه‌هایی تقسیم می‌نماید. وی اولین کسی است که منطق را تدوین و به عنوان یک علم عرضه نموده است. اما در میان تقسیم بندیهایی که ارسطو از علوم بدست ... بیشتر ارسطو در جاهای مختلف آثارش، به تناسب بحث، علوم را به اقسام و شاخه‌هایی تقسیم می‌نماید. وی اولین کسی است که منطق را تدوین و به عنوان یک علم عرضه نموده است. اما در میان تقسیم بندیهایی که ارسطو از علوم بدست داده است نامی از منطق به چشم نمی خورد. در اینجا کوشیده‌ایم با استناد به آثار ارسطو نشان دهیم که منطق، با توجه به موضوعات و مباحثی که در آن مطرح است، یکی از اجزاء یا شاخه‌های فلسفة أولی محسوب می‌شود و باید آن را جزو علوم نظری بشمار آوریم. از نظر ارسطو موضوع فلسفه أولی «موجود» است از آن جهت که موجود است. اما «موجود» به چندین معنا به کار می‌رود، که از جمله آنها موجود به معنای «صادق» است. به اعتقاد ارسطو چون همه این معانی و کاربردها مشترک معنوی هستند پژوهش در باره همه آنها، و از جمله پژوهش درباره «صادق»، بر عهده علمی واحد، یعنی فلسفه أولی، خواهد بود. از سوی دیگر منطق همان علمی است که به پژوهش درباره «صادق» می‌پردازد. بنابراین منطق یکی از اجزاء یا شاخه‌های فلسفه أولی، و بدین ترتیب جزو علوم نظری، خواهد بود. در دیدگاه ارسطو منطق در عین حالی که جزو علوم نظری است، یک علم آلی به شمار می‌رود. اما این آلی بودن هیچ منافاتی با نظری بودن آن ندارد. ملاک نظری بودن این است که هیچ هدف دیگری غیر از کسب معرفت یا «نظر» مورد توجه نباشد، اما ملاک غیر آلی بودن این است که هیچ هدفی غیر از کسب معرفت درباره موضوع خاص آن علم مد نظر نباشد. بنابراین ملاک نظری بودن و ملاک غیر آلی بودن یکی نیست. و به همین جهت یک علم می‌تواند نظری و در عین حال آلی باشد

شکوفندگی انسانی از دیدگاه فوت با نظر به آراء ارسطو

مجید ملایوسفی؛ حمیده افلاطونی

دوره 5، شماره 9 ، آذر 1390، ، صفحه 161-176

چکیده

اخلاق فضیلت ارسطویی اخلاقی غایتگرا بود، بدین معنی که هدف از کسب فضایل اخلاقی را دستیابی انسان به سعادت یا اودایمونیا میدانست. بهترین تعبیری که از اودایمونیا صورت پذیرفته است شکوفندگی انسانی است که ... بیشتر اخلاق فضیلت ارسطویی اخلاقی غایتگرا بود، بدین معنی که هدف از کسب فضایل اخلاقی را دستیابی انسان به سعادت یا اودایمونیا میدانست. بهترین تعبیری که از اودایمونیا صورت پذیرفته است شکوفندگی انسانی است که محور اصلی اخلاق ارسطو و نیز فیلسوفان معاصر قائل به اخلاق فضیلت را شکل میدهد. تحلیل ارسطو از شکوفندگی انسانی که در بافتی زیستمحور صورت میگیرد، مبتنی بر مفهوم ارگون یا کارکرد است. از این حیث ارسطو در توصیف شکوفندگی انسانی بر کارکرد خاص انسان تکیه میکند. از نظر ارسطو کارکرد خاص انسان نمیتواند صرفاً در تغذیه، رشد و تولید مثل خلاصه شود، زیرا انسان در داشتن این ویژگیها با گیاهان و حیوانات مشترک است. پس آنچه باقی میماند فعالیت عقلانی است که مختص انسان بوده و این فعالیت میباید با بهترین و کاملترین فضیلت سازگار باشد. فیلیپا فوت، یکی از مهمترین فیلسوفان اخلاق فضیلت معاصر، تحلیلی از شکوفندگی انسانی به واسطة کسب فضایل اخلاقی ارائه میدهد که علیرغم تشابهات فراوان، اختلافهای مهمی با تحلیل ارسطویی دارد. فوت در تحلیل خودش از شکوفندگی انسانی در نسبت با ارسطو بیش از حد بر جنبة زیستشناختی انسان تکیه میکند و لذا از سایر ویژگیهای اختصاصی انسان غفلت می ورزد. این امر موجب بروز اشکالات و ابهاماتی در تحلیل فوت از شکوفندگی انسانی شده و در نتیجة نقدهای جدیای را متوجه دیدگاههای اخلاقی وی میسازد.

بررسی انتقادی گزارش کاپلستون از نظریة مُثل افلاطونی

مجید صدرمجلس

دوره 4، شماره 216 ، تیر 1389، ، صفحه 49-80

چکیده

فردریک کاپلستون، برای اهل فلسفه، چهرة شناخته شده‌ای است و نام وی «یک دوره تاریخ فلسفه» را با یازده جلد تداعی می‌کند که جزو منابع معتبر دانشگاهی است. کاپلستون، فصلی از جلد اول اثر خود را به گزارش ... بیشتر فردریک کاپلستون، برای اهل فلسفه، چهرة شناخته شده‌ای است و نام وی «یک دوره تاریخ فلسفه» را با یازده جلد تداعی می‌کند که جزو منابع معتبر دانشگاهی است. کاپلستون، فصلی از جلد اول اثر خود را به گزارش نظریة مُثل اختصاص می‌دهد. او پس از مقدمه‌ای کلیدی و معرفی تلقی مرسوم از نظریة مُثل، می‌کوشد با استناد به متن برخی محاوره‌های افلاطون و بهره گرفتن از سخنان ارسطو، به تقریر نظریة مُثل بدانگونه که افلاطون واقعاً مدعی است بپردازد. اما به نظر می‌رسد گاهی نیت نیک کاپلستون با محتوای تقریر، او همخوانی ندارد. بخشی از این نوشته با بازنگری پاره‌هایی از گزارش کاپلستون، نشان می‌دهد که مورخ از آغاز به روایتی شبه ارسطویی از نظریة مُثل روی می‌آورد: طبق این روایت، مُثل کلّیات قائم به ذات خود هستند. لذا گزارش کاپلستون را ذهنیت «یکی بودن کلّی با مثال» سایه می‌افکند که البته بخشی از تعلیم ارسطو نیز همین مطلب است. ضمن تحلیل رویکرد و تلقی کاپلستون، می‌کوشیم تا همانندی گزارش کاپلستون با روایت ارسطو را نشان دهیم و مواضعی از آن گزارش را با لحاظ مبانی خود افلاطون، بررسی یا مورد تردید قرار دهیم. افزون بر این، در نوشتة کاپلستون و ترجمة فارسی آن نیز ضعف‌هایی راه یافته است که طی بحث به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

افلاطون و تفکیک مثال زیبایی از مفهوم کلی زیبایی در مهمانی

سید مجید صدرمجلس

دوره 2، شماره 203 ، شهریور 1387، ، صفحه 61-83

چکیده

از نگاه فیلسوفان و مفسران آثار افلاطون، مُثل اموری کلی است که معرفت ما از آنها به صورت تعریفهای عام عرضه می‌گردد. در رأس آن فیلسوفان، ارسطو جای دارد. وی درآثار خویش، مُثل افلاطونی را تحت نام کلیات معرفی ... بیشتر

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

کلیدواژه‌ها = ارسطو

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده