مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

براهین اتحاد عاقل و معقول در فلسفه‌ی افلاطون

علی اولنج؛ سعید بینای مطلق؛ علی کرباسی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اسفند 1400

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49399.3078

چکیده

اتحاد عاقل و معقول آموزه‌ای است که بیان صورت نهایی فلسفی خود را در فلسفه‌ی ملاصدرا بازیافته است. اما این اصل به بیان خودِ ملاصدرا و به شهادت متون فلسفی، ریشه در سنت فلسفی یونان باستان دارد. به عنوان نمونه ... بیشتر اتحاد عاقل و معقول آموزه‌ای است که بیان صورت نهایی فلسفی خود را در فلسفه‌ی ملاصدرا بازیافته است. اما این اصل به بیان خودِ ملاصدرا و به شهادت متون فلسفی، ریشه در سنت فلسفی یونان باستان دارد. به عنوان نمونه اصل اتحاد عاقل و معقول را می‌توان نزد افلاطون، ارسطو و حتی پارمنیدس بازشناخت. انئادهای افلوطین سرشار از مباحث مرتبط با اتحاد عاقل و معقول و تبیین و کاربرد این اصل مهم فلسفی هستند. ادبیات پژوهشی در خصوص پیشینه‌ی یونانی این نظریه هم‌اکنون بسیار فقیر است. از آنجا که بررسی سیر تحول تاریخی ایده‌های فلسفی نقشی مهم در تعمیق شناخت فلسفی و روشن ساختن نسبت‌های درونی میان نحله‌های فلسفی دارد، این مقاله تلاش می‌کند تا مساهمتی در جهت بررسی سیر تطور این اندیشه‌ی مهم فلسفی باشد و گام نخست در این راستا، مبرهن ساختن وجود چنین اندیشه‌ای نزد متفکران پیشین، و در این مورد خاص افلاطون، است. بنابراین ابتدا با واکاوی متون مکتوب افلاطون‏، دلایل و براهین وی بر این اصل مورد بررسی قرار می‌گیرند و پس از به دست‌دادن صورت‌بندی کلی وی از این اصل، به بررسی این مسئله پرداخته می‌شود که پذیرش یا عدم پذیرش اتحاد عاقل و معقول چگونه تفاوت‌های مهم و معناداری در تفسیر و فهم فلسفه‌ی افلاطون و نیز دست‌یابی به فهمی کامل‌تر از نسبت فلسفه‌ی وی با فلسفه‌ی ارسطو و فلسفه‌ی اسلامی ایجاد خواهد کرد.

مشاهده مقاله

نسبت میان نظر و عمل در فلسفۀ افلاطون از منظر هیدگر و گادامر

کاظم هانی

دوره 18، شماره 46 ، اردیبهشت 1403، ، صفحه 399-417

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.59165.3635

چکیده

هرچند ارسطو نخستین فیلسوفی است که حکمت نظری و حکمت عملی را از یکدیگر تفکیک می‌کند، اما قبل از او افلاطون نیز به جدایی یا عدم جدایی نظر و عمل توجه کرده است. در نظر افلاطون «فضیلت معرفت است»؛ یعنی خودشناسی ... بیشتر

یک تفسیر فرویدی-لکانی از فرایند شکل‌گیری متافیزیک افلاطون

علی سنایی

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، ، صفحه 354-371

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.56987.3555

چکیده

در این مقاله به کارکرد تخیلی، نمادین و امر واقعی به عنوان مقولات اصلی اندیشة لکان پرداخته میشود که با بسط منطقی روانکاوی فروید حاصل شده است و نهایتاً با استفاده از شبکة مفهومی فرویدی-لکانی، ریشههای ... بیشتر

مبانی آموزه تربیت سقراطی- افلاطونی در محاوره پروتاگوراس

مجید صدرمجلس

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 127-148

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.53550.3375

چکیده

در این نوشته می کوشیم مبانی آموزه تربیتِ سقراطی-افلاطونی را در محاوره پروتاگوراس بررسی کنیم. این محاوره، سقراط و پروتاگوراس را در آتن قرن پنجم پ. م. در حال بررسی و نقد آراء تربیتی رایج، به تصویر می کشد. ... بیشتر در این نوشته می کوشیم مبانی آموزه تربیتِ سقراطی-افلاطونی را در محاوره پروتاگوراس بررسی کنیم. این محاوره، سقراط و پروتاگوراس را در آتن قرن پنجم پ. م. در حال بررسی و نقد آراء تربیتی رایج، به تصویر می کشد. چالش فکری آن دو با پیبردن به وجود نوعی تعارض میان آراء خویش، به نوعی بازنگری فکری و همگرائی فکری نسبی نیز روی مینهد. این همگرائی، درواقع موضعی است که افلاطون به عنوان نویسنده محاوره در برهه ای از دوره اولیه تفکر خویش به آن دست می یابد. نشانه همگرائی نسبی در پایان محاوره، عبارت است از این جمع بندیِ سقراط که اگر فضیلت معرفت باشد، آنگاه آموختنی است؛ افلاطون همین ادّعا را بعداً با اندکی توضیح و به صورت مشروط در محاوره منون نیز می آورد. گفتنی است که در بررسی مباحث محاوره پروتاگوراس، از چشم اندازی بهره می بریم که از پرسش آغازین و آموزه یادآوری در محاوره منون برگرفته شده است. اگر آموزه یادآوری را بر موضوعِ تربیت اطلاق کنیم؛ خواهد دید که به طور کلّی، امکانِ تربیت بر وجود استعداد طبیعی و تمرین، وابسته است. توجه به فضیلت نیز، محتوای ارزشی تربیت را مشخص می سازد. مرور مبانی معرفتشناختی و وجودشناختی در گفتوگوی سقراط و پروتاگوراس، کمک می کند تا تأثیر این دو نفر در شکل گیری تدریجی تربیتِ سقراطی-افلاطونی را نیز بهتر بفهمیم. پس از بیان مسأله و چشمانداز، بیشتر میکوشیم به بررسی و تحلیل مبانی زیر بپردازیم: جدائی معرفت و جهل؛ جدا نبودن مقام نظر از عمل؛ فضیلت به عنوان ویژگی واقعی و مؤثر در بروز رفتارها؛ وحدت فضیلت و معرفت همراه با انکار ضعفِ اراده؛ اجزاء فضیلت؛ امکان آموختن به معنی یادآوری؛ آموختنی بودن فضیلت به شرط معرفت بودن؛ مباحث منطقی مانند تناقض، تضاد، نسبت تساوی؛ توجه اجمالی به نفس و سعادت آن؛ فروکاستن خیر و شرّ به لذت و درد؛ لزوم استعدادهای متفاوت و تمرین برای تربیت.

تأملی بر دوگان نفس ـ بدن در آیین اورفه و تأثیر آن بر آموزة نفس افلاطون

سعید بینای مطلق؛ مریم دامادی؛ رضا کورنگ بهشتی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 597-612

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51777.3226

چکیده

تمایزانگاری میان نفس و بدن در تاریخ فلسفه بحثی است درازدامن که تا به امروز دستمایة پژوهش‌های متعدد و پذیرای آرای سلبی و ایجابی در حوزه‌های مختلف از مباحث الهیاتی تا علوم شناختی بوده‌ است. غالب مفسران ... بیشتر

مطالعه تطبیقی زیبایی‌شناسی در اندیشه افلاطون و حکمت سهروردی

مریم ایمانی زاده شریفپور؛ سید رحمت الله موسوی مقدم؛ سیدصادق زمانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 383-394

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52041.3248

چکیده

فیلسوفان در طول تاریخ، با یک دید جدیدی به هستی نگریسته و توانسته‌اند با نظریه‌های خود تاریخ فلسفه را متحول کنند. از جمله این فیلسوفان، افلاطون و سهروردی هستند. افلاطون و سهروردی هر یک برای ساخت نظام ... بیشتر فیلسوفان در طول تاریخ، با یک دید جدیدی به هستی نگریسته و توانسته‌اند با نظریه‌های خود تاریخ فلسفه را متحول کنند. از جمله این فیلسوفان، افلاطون و سهروردی هستند. افلاطون و سهروردی هر یک برای ساخت نظام فکری خود از منابع متعددی سود بردند و از آن‌ها در آثار خود یاد کردند. علت اینکه نظریه‌های این دو فیلسوف در این پژوهش مطرح ‌شده است، نزدیکی نظریه‌ها در اندیشه آن‌هاست. تفکر افلاطونی یکی از منابع مهم سهروردی در دستیابی به‌نظام فلسفی‌اش بوده و به ‌وضوح می‌توان ردپای آن را در آثار سهروردی مشاهده کرد، با این ‌حال وی کوشید تا به آن اندیشه‌ها با توجه به‌نظام فکری خاص خود و با یک دید فلسفی بپردازد و حتی آن‌ها را دستخوش تغییر و تحول کند تا با اعتقاداتش سازگار شود. در این پژوهش، هدف یافتن وجه اشتراک و افتراق در آراء این دو فیلسوف از جنبه زیبایی‌شناسی است تا از طریق مقایسه و تمایز این اندیشه‌ها، میزان تأثیرپذیری یک اندیشه و یا تحول آن را در طول زمان بررسی کنیم. لذا، روش این تحقیق توصیفی- تحلیلی است و جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه ای از طریق فیش برداری از کتب مرجع، مقالات و دست نوشته های معتبر می باشد. نتایج نشان داد: افلاطون در تحلیل و بیان حقیقت زیبایی، آن را تناسب و هارمونی، انطباق با فرهنگ یونان، سودمندی و لذت نمی داند؛ بلکه زیبایی را امری فراحسی و عینی می داند که نهایت سیر سالکان و زیبایی ها به آن می انجامد و چنین زیبایی سرمدی، مطلق و فی نفسه و همان ایده و منشأ زیبایی است که به عالم مثل تعلق دارد و اشیای زیبا به اندازه بهره مندیشان از آن، زیبا هستند. از نظر سهروردی، زیبایی به حُسن تعبیر می شود که به جمال و کمال، توامان به یک پدید اشاره دارد، پس هر چه در نهایت کمال قرار دارد، زیباست. همچنین، زیبایی امری عینی است که با عالم خارج منطبق می باشد. روابطی از جمله نورها، رنگ ها و شکل های مختلف (نمودهای عینی) منشأ درک و بروز احساس زیبایی می شود. لذا می توان نتیجه گیری نمود که از دیدگاه افلاطون و سهروردی، زیبایی، لذت ادراک و وصول کمال است که به واسطه عشق تجلی می کند و سبب حرکت می شود.

اهمیت تناسب در هنر معماری و موسیقی با تمرکز بر اندیشه افلاطون

فتانه جلال کمالی؛ حسین اردلانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 410-421

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49888.3109

چکیده

هدف: یافتن ارتباط بین دیدگاه های افلاطون و مشترکات زیباشناختی موسیقی و معماری است.روش پژوهش: تحلیلی توصیفی. نسبی بودن نظریات و اختلاف آراء، از بزرگترین موانع و محدودیت‌های این پژوهش بشمار می رود.پرسش ... بیشتر

ریشه‌های یونانی و یونانی مآبی زیبایی شناسی دیونوسیوس مجعول

سید محسن موسوی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 480-494

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46755.2883

چکیده

متن چکیده شامل: این نوشتار به بررسی منابع یونانی-یونانی‌مآبی دیونوسیوس در باب زیبایی می‌پردازد و هدف آن روشن ساختن میزان تأثیرپذیری زیبایی‌شناسی دیونوسیوس از فلسفة افلاطون، ارسطو،‌ فلوطین و پروکلوس ... بیشتر متن چکیده شامل: این نوشتار به بررسی منابع یونانی-یونانی‌مآبی دیونوسیوس در باب زیبایی می‌پردازد و هدف آن روشن ساختن میزان تأثیرپذیری زیبایی‌شناسی دیونوسیوس از فلسفة افلاطون، ارسطو،‌ فلوطین و پروکلوس است و سعی می‌شود؛ این هدف به دور از افراط در تطبیق دادن هر امری با امور به‌ظاهر مشابه دیگر صورت گیرد. در محقَق ساختن این هدف از شیوة توصیفی- تحلیلی-تطبیقی و روش گردآوری به صورت اطلاعات کتابخانه‌ای بهره‌ گرفته ‌شده ‌است. نتیجه‌ای که از این بررسی به دست آمد، نشان دهندة غلبة کامل زیبایی‌شناسی یونانی-یونانی‌مآبی بر تفکر این اندیشمند قرون وسطایی است. به ویژه آن بخش از تفکر فلاسفة باستان در باب زیبایی که به نحوی با علت نخستین و یا عالم مُثُل در ارتباط است، در اندیشة‌ دیونوسیوس قابل ردیابی است. هر چند در ساختاری جدید از آن‌ها بهره برده است. از جملة تأثیرات فلسفة یونانی و یونانی‌مآبی بر زیبایی‌شناسی دیونوسیوس می‌توان به تعالی زیبایی، تفاوت زیبایی و زیبا بودن، نزدیکی زیبایی و خیر، منشأ و علت غایی دانستن زیبایی برای همة امور زیبا، نحوه و انواع حرکت در قوس صعود و نزول، نحوة رابطة واحد با خیر و زیبایی، اتحاد زیبایی و زیبا بودن در مرتبة ذات الهی، درهم‌تنیدگی نور و زیبایی، نقش عشق به عنوان عامل پیوند و حرکت به سمت زیبایی راستین اشاره کرد.

تلویزیون به مثابه شاعر، در بوته نقد افلاطونی

حسن احمدی زاده

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 522-545

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46427.2859

چکیده

نزاع افلاطون با شاعران و حکم به اخراج آنها از مدینه فاضله‌ را از مطالعه جمهوری به‌خوبی می‌توان دریافت. او در کتاب سوم جمهوری به تعیین بایدها و نبایدها در خصوص شعر می‌پردازد و تعیین می‌کند که چه اشعاری ... بیشتر نزاع افلاطون با شاعران و حکم به اخراج آنها از مدینه فاضله‌ را از مطالعه جمهوری به‌خوبی می‌توان دریافت. او در کتاب سوم جمهوری به تعیین بایدها و نبایدها در خصوص شعر می‌پردازد و تعیین می‌کند که چه اشعاری باید برای جوانان خوانده شوند و چه اشعاری نباید خوانده شوند. این نقد تند و تیز افلاطون به شعر و شاعری، امروزه به نوعی می‌تواند ساختار هنری رسانه‌های جمعی مانند تلویزیون و سینما را نیز دربرگیرد. به نظر افلاطون واکنش‌های ما در برابر اتفاقات مختلف زندگی روگرفتی از واکنش‌های ما در برابر شعر هستند. همین امر، امروزه درخصوص تلویزیون نیز صادق است. تلویزیون صرفاً یک ابزار انتقال و پخش است و هیچ وسیله تازه‌ای برای تفسیر هنری واقعیت ارائه نمی‌دهد. به عبارت دیگر، تلویزیون جهان را آن‌گونه که هست تصویر می‌کند و به ما ارائه می‌دهد، یا به تعبیر افلاطونی، صرفاً روگرفتی از صورت ظاهر آن را عرضه می‌کند و در نتیجه، چنانکه افلاطون درباره شعر تأکید می‌کند، در برنامه‌های تلویزیونی نیز تقلیدها بر جای واقعیت می‌نشینند. در این جستار تلاش خواهیم نمود تا با تبیین دیدگاه افلاطون در خصوص هنر شاعری، آنگونه که در جمهوری بیان شده است، به نقد افلاطونیِ رسانه‌های جمعی در روزگار حاضر بویژه تلویزیون بپردازیم.

جزئی و کلی در آثار افلاطون

امیرحسین ساکت

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 952-973

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48161.2995

چکیده

از دیرباز مُثُل افلاطونی را ذواتی کلی و در برابر اشیاء جزئی شمرده‌اند، اما تحلیل اصطلاحات یونانی خلاف این عقیده را نشان می‌دهد. افلاطون کلماتی معادل «کلی» و «جزئی» ندارد، بلکه از «کل» ... بیشتر از دیرباز مُثُل افلاطونی را ذواتی کلی و در برابر اشیاء جزئی شمرده‌اند، اما تحلیل اصطلاحات یونانی خلاف این عقیده را نشان می‌دهد. افلاطون کلماتی معادل «کلی» و «جزئی» ندارد، بلکه از «کل» و «جزء» استفاده می‌کند که اشتباهاً آنها را «کلی» و «جزئی» معنا می‌کنند. این اصطلاحات در آثار دورۀ میانی و مشخصاً در محاورات پارمنیدس و تئایتتوس و سوفسطایی طرح شده و با مسألۀ مُثُل ارتباط دارد. به عقیدۀ افلاطون مثال واحد و بسیط است، اما اشکالاتی که در پارمنیدس به این فرض وارد می‌شود، تقریر مجدد آن را لازم می‌آورد. برای رفع این اشکال از مفهوم «کل» استفاده می‌شود که در مرتبه‌ای میان واحد و کثیر قرار دارد. هیچ‌چیز به غیر از «واحد» مطلقاً واحد نیست و هرچیز دیگر لزوماً اجزائی دارد. با این حال، مثال به یک معنا واحد است، زیرا اگرچه متشکل از اجزاء است، به آنها تقسیم نمی‌پذیرد و مستقل از آنها است. این قسم وحدت که در مرتبه‌ای پایین‌تر از واحد مطلق و بالاتر از اشیاء کثیر قرار دارد، کل نامیده می‌شود و به مُثُل تعلق دارد. هر مثال یک کل است و پس از «واحد» از بیشترین وحدت ممکن برخوردار است. بنابراین «کلیت» تقریباً مترادف با وحدت یا نوعی وحدت ثانوی است. کلیت به مُثُل اختصاص ندارد و افراد نیز از آن بهره‌ای می‌برند. کلیت همانند وحدت شرط وجود است و هر موجودی فقط تا آنجا که کلیت دارد، موجود است. اشیاء کائن و فاسد نیز با شرکت در مُثُل از کلیت آنها بهره‌مند می‌شوند و تا آنجا که «کل» باشند، موجودند.

خدا در فلسفه افلاطون

طیبه شاددل؛ منصور ایمانپور؛ حسین اترک

دوره 15، شماره 34 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 178-197

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.34911.2368

چکیده

معانی مختلفی از واژۀ خدا در طول تاریخ فلسفه اراده شده است که بنا به تقسیم استقرائی می‌توان تصوراتی همچون تئیسم، پانتئیسم، پاننتئیسم و دئیسم و... ذکر نمود. پرسش این پژوهش این است که افلاطون چه تصویری از ... بیشتر معانی مختلفی از واژۀ خدا در طول تاریخ فلسفه اراده شده است که بنا به تقسیم استقرائی می‌توان تصوراتی همچون تئیسم، پانتئیسم، پاننتئیسم و دئیسم و... ذکر نمود. پرسش این پژوهش این است که افلاطون چه تصویری از خدا در فلسفۀ خود ارائه کرده است؟ با توجه به بررسی رسائلی که بیشترین ماده الهیاتی را واجدند، می‌توان گفت افلاطون تلقی واحدی را مدّ نظر نداشته است. در رساله جمهوری با توجه به ذکر ویژگیهایی همچون بسیط بودن، متعالی بودن برای خدا، می‌توان گفت که تلقی وی به تئیسم نزدیک است. در رساله فایدون از آن جا که افلاطون هیچ نقشی به خدایان نمی‌دهد، می‌توان با توجه به این رویکرد، افلاطونِ بدون خدا را معرفی نمود. در رساله تیمائوس با دو کاندید صانع و روح جهان مواجهایم. برخی صانع را اسطورهای و روح جهان را خدای افلاطون درنظر میگیرند که با توجه به این تبیین می‌توان گفت افلاطون منشأ الهام پاننتئیستها شده است. از طرف دیگر برخی روح جهان را اسطورهای و صانع را خدای افلاطون معرفی می‌کنند که به تصور تئیسم نزدیک است. در رساله قوانین با توجه به اینکه افلاطون اوصافی همچون مطلقهای سهگانه، منشأ تکالیف اخلاقی و... برای خدا ذکر می‌نماید می‌توان تصور وی را به تئیسم نزدیک دانست. از طرف دیگر «محرک اولای متحرک» تصوری پاننتئیستی از خدا ارائه می‌دهد. همچنین در رسائل متعدد وی می‌توان شواهدی به نفع خدای ناشناختنی الهیات سلبی ارائه نمود. بنابراین می‌توان تصورات متعددی از خدا در نزد افلاطون سراغ گرفت.

زبان، طبیعت و قانون در فلسفۀ افلاطون (رابطۀ نام‌ها و چیزها در کراتیلوس و ارتباط آن با مسألۀ قانون و طبیعت)

امیرحسین ساکت

دوره 13، شماره 26 ، خرداد 1398، ، صفحه 195-212

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8039

چکیده

نسبت میان نام‌ها و چیزها که در کراتیلوس مطرح می‌شود، از فروع مسأله‌ای عام‌تر دربارۀ قانون و طبیعت است که بسیاری از مسائل فلسفۀ یونانی از آن سرچشمه گرفته است. مسأله این است که آیا قوانین بشری ریشه در ... بیشتر نسبت میان نام‌ها و چیزها که در کراتیلوس مطرح می‌شود، از فروع مسأله‌ای عام‌تر دربارۀ قانون و طبیعت است که بسیاری از مسائل فلسفۀ یونانی از آن سرچشمه گرفته است. مسأله این است که آیا قوانین بشری ریشه در طبیعت و ذات امور دارد یا صرفاً قراردادی میان افراد است. فیلسوفانی که قوانین را مطلق و ناگزیر می‌دانستند، به مطابقت قانون و طبیعت معتقد بودند و مخالفان ایشان که چنین مطابقتی میان قانون و طبیعت نمی‌دیدند، قوانین را صرفاً توافقی میان افراد، و لذا کاملاً نسبی می‌دانستند. فوسیس به معنای عالم اعیان و ذات اشیاء و امور است، و نوموس شامل قانون و عرف و اعتقادات و مقدسات و بسیاری از امور انسانی است. در تفکر یونانی نام‌ها از جمله مصادیق نوموس به شمار می‌روند و تبعاً مباحث مربوط به نوموس، از جمله نسبت آن با فوسیس، در مورد نام‌ها نیز مصداق دارد. مسألۀ فوسیس و نوموس در مورد نام‌ها به صورت این پرسش مطرح می‌شود که آیا نام‌ها طبیعی هستند یا قراردادی؟ این همان پرسش اصلی کراتیلوس است: آیا ارتباطی ضروری میان نام و نامیده وجود دارد یا اطلاق نام‌ها بر چیزها صرفاً مبتنی بر توافق است؟ در این مقاله استدلال می‌شود که پاسخ افلاطون به هر دو پرسش (پرسش از رابطۀ فوسیس و نوموس و پرسش از رابطۀ نام‌ها و چیزها) یکی است و او در هر دو مورد راه حلی میانه یافته که پیش از او سابقه نداشته است.

فرونسیس در نظام فکری افلاطون

سحر کاوندی؛ مریم احمدی

دوره 13، شماره 26 ، خرداد 1398، ، صفحه 317-337

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.25509.1955

چکیده

فرونسیس، واژهای بنیادین در سنت فلسفی یونان باستان است. این واژه را می توان اساس تفکر «حکیم-حاکم» در جمهوری و «قانون گذار – فیلسوف» افلاطون در قوانین دانست . اکثر فلاسفه و شارحان آثار ... بیشتر فرونسیس، واژهای بنیادین در سنت فلسفی یونان باستان است. این واژه را می توان اساس تفکر «حکیم-حاکم» در جمهوری و «قانون گذار – فیلسوف» افلاطون در قوانین دانست . اکثر فلاسفه و شارحان آثار ارسطو، استفاده روشمند از این واژه را به ارسطو نسبت دادهاند که به نظر می رسد این امر ناشی از شیوه بیان این دو فیلسوف باشد؛ گرچه مبهم بودن محاورات افلاطونی را نمی توان دلیلی بر اهمیت اندکِ فرونسیس در سنت فکری وی دانست. افلاطون در جمهوری جایگاه هستیشناسانه فرونسیس را ضمن توجه به قلمرو مثال خیر بررسی میکند. فرونسیس در جمهوری، روشنبینیِ حاصل از ادراکِ مثال خیر است. اما در قوانین - آخرین اثر افلاطون- فرونسیس دیگر تنها دارای منشأ الهی نیست، بلکه در معنای حزماندیشی و معرفت سیاسی، مکمل سوفیا وبالاترین هماهنگی بین عقل و میل در روح است. فرونسیس در قوانین عهدهدار ساخت قوانین فلسفی حکومتی و قضاوتهای عملی از طریق تجربه و شورا است. از این طریق صاحبان فرونسیس میتوانند حکمت را با سیاست توأم نموده و بسیار بهتر از دیگران همه چیز را درک کرده و ببینند. بر این اساس سوفیا و فرونسیس افلاطون هرچند در قوانین واژگانی مترادف نیستند، ولی کاربرد مفهومی آن دو کاملاً وابسته به یکدیگر است؛ به گونهای که صاحب فرونسیس الزاماً دارای حکمت نظری - سوفیا در تفکر ارسطویی - است.

معنای زندگی در فلسفۀ افلاطون با تکیه بر آموزۀ «مثال خیر»

پروانه آقایی طوق؛ مجید صدرمجلس؛ حسن فتحی

دوره 10، شماره 18 ، فروردین 1395، ، صفحه 243-264

چکیده

پرسش از «معنای زندگی» و تلاش برای پاسخ گویی به آن، یکی از مهم ترین دغدغه های فکری آدمی از دیرباز تاکنون است. برخی معتقدند پژوهش در باب معنای زندگی درواقع پژوهش در باب «غایت» یا «هدف» زندگی ... بیشتر

اشراق و شهود از نگاه افلاطون

مریم سلطانی کوهانستانی؛ مجید صدرمجلس

دوره 8، شماره 14 ، خرداد 1393، ، صفحه 1-26

چکیده

وجود معرفت شهودی و معنای آن همواره محل نزاع در بین مفسّران افلاطون بوده است؛ برخی اصلاً قائل به چنین شناختی نزد افلاطون نبوده و عده‌ای که آن را پذیرفته‌اند، در عقلانی یا عرفانی بودن آن اختلاف‌نظر دارند. ... بیشتر وجود معرفت شهودی و معنای آن همواره محل نزاع در بین مفسّران افلاطون بوده است؛ برخی اصلاً قائل به چنین شناختی نزد افلاطون نبوده و عده‌ای که آن را پذیرفته‌اند، در عقلانی یا عرفانی بودن آن اختلاف‌نظر دارند. این نوشته می‌کوشد تا نشان دهد، معرفت از نگاه افلاطون به استدلال عقلی منحصر نبوده و فراتر از آن، متضمن نوعی رؤیت عقلی نیز هست؛ زیرا نزد افلاطون از یک سو، درک عقلی امور به معنای درک ویژگی‌های مشترک اشیا است که در قالب قضایا و احکام ارائه می‌گردد. از سوی دیگر، اگر تبیین همه چیز به صورت تبیین عقلی و معلّل ساختن آنها به مثل و تبیین خود مثل در تعلیل آنها به علت فاعلی و غائی خیر است، دیگر چنین تعلیلی در خصوص خود مثال خیر مطرح نخواهد بود؛ زیرا او خیر و زیبائی بالذات است؛ لذا معرفت وی بدین اعتبار فراتر از درک عقلی در قالب احکام کلی و مفهومی خواهد بود؛ شناختی بی‌واسطه از نوع رویاروئی و رؤیت که در قالب قضایا درنمی‌آید. این شهود، هرچند معرفتی است ناگهانی و کوتاه؛ اما به‌زعم افلاطون ثابت و راسخ است و بر سیری دیالکتیکی تکیه دارد. درباره‌ی متعلَّق آن نمی‌توان چیزی گفت و نگاشت؛ بلکه فقط می‌توان با وجودِ راهنما، ازطریق اشراق مستقیم، آن را تجربه کرد؛ خاص فیلسوف است، نه هر فردی؛ زیرا فقط فیلسوف است که توانسته است نفس خود را سراسر مطیع عقل- یعنی همان پاره‌ی الهی روح و خویشاوند مثل- گرداند و در نتیجه استحقاق چنین تجربه‌ای را پیدا کند.

A comparative Survey on the Stages of Philosophical Training in Plato’s Allegory of Cave, in the Four Mystical Journeys, and in Mulla Sadra’s al-Asfar

حسن فتحی

دوره 6، شماره 11 ، آبان 1391، ، صفحه 81-94

چکیده

At the beginning of his magnum opus al-Hekmat al-Muta’aleiat fi al-Asfar al-Aqliiat, Mulla Sadra says that he has nominated and arranged his book according to “the four journeys” of the Mystics. What he and the Mystics say on these journeys reminds those familiar with Greek philosophy of Plato’s Phaedrus and Republic (Journey of souls ... بیشتر

تفسیر واسازانة هایدگر از افلاطون در پرتو کتاب آموزة افلاطون در باب حقیقت1

علی‌اصغر مصلح؛ رضا دهقانی

دوره 6، شماره 10 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 159-180

چکیده

تفسیر هایدگر از افلاطون مربوط به دورة‌ دوم اندیشة‌ وی موسوم به چرخش است. او در کتاب آموزة افلاطون در باب حقیقت به تفسیر تمثیل غار افلاطون می‌پردازد. هایدگر در این کتاب از طریق واسازی سنت مابعدالطبیعی ... بیشتر

تحلیلی بر مبحث معترضة افلاطون در محاورة ثئای‌تتوس

مجید صدرمجلس

دوره 5، شماره 9 ، آذر 1390، ، صفحه 129-145

چکیده

نوشتة حاضر گزارشی تحلیلی است از مبحث معترضة (the Digression) افلاطون در محاورة ثئایتتوس. مبحثی که طی آن افلاطون میان شیوههای زندگی فیلسوف با سخنور به مقایسه میپردازد. ضمن متن، نخست به این ... بیشتر

در باب ریاضیات و واقعیت

حسن فتح‌زاده

دوره 4، شماره 219 ، آذر 1389، ، صفحه 89-102

چکیده

در این مقاله ضمن معرفی زمینه‌های متأخرِ تشدید دغدغۀ تاریخی در باب رابطۀ ریاضیات و واقعیت، با تقسیم دیدگاه‌های مختلف راجع به ضرورت و یقین گزاره‌های ریاضیاتی، تلاش شده است به این دغدغه پرتویی نو ... بیشتر

بررسی انتقادی گزارش کاپلستون از نظریة مُثل افلاطونی

مجید صدرمجلس

دوره 4، شماره 216 ، تیر 1389، ، صفحه 49-80

چکیده

فردریک کاپلستون، برای اهل فلسفه، چهرة شناخته شده‌ای است و نام وی «یک دوره تاریخ فلسفه» را با یازده جلد تداعی می‌کند که جزو منابع معتبر دانشگاهی است. کاپلستون، فصلی از جلد اول اثر خود را به گزارش ... بیشتر فردریک کاپلستون، برای اهل فلسفه، چهرة شناخته شده‌ای است و نام وی «یک دوره تاریخ فلسفه» را با یازده جلد تداعی می‌کند که جزو منابع معتبر دانشگاهی است. کاپلستون، فصلی از جلد اول اثر خود را به گزارش نظریة مُثل اختصاص می‌دهد. او پس از مقدمه‌ای کلیدی و معرفی تلقی مرسوم از نظریة مُثل، می‌کوشد با استناد به متن برخی محاوره‌های افلاطون و بهره گرفتن از سخنان ارسطو، به تقریر نظریة مُثل بدانگونه که افلاطون واقعاً مدعی است بپردازد. اما به نظر می‌رسد گاهی نیت نیک کاپلستون با محتوای تقریر، او همخوانی ندارد. بخشی از این نوشته با بازنگری پاره‌هایی از گزارش کاپلستون، نشان می‌دهد که مورخ از آغاز به روایتی شبه ارسطویی از نظریة مُثل روی می‌آورد: طبق این روایت، مُثل کلّیات قائم به ذات خود هستند. لذا گزارش کاپلستون را ذهنیت «یکی بودن کلّی با مثال» سایه می‌افکند که البته بخشی از تعلیم ارسطو نیز همین مطلب است. ضمن تحلیل رویکرد و تلقی کاپلستون، می‌کوشیم تا همانندی گزارش کاپلستون با روایت ارسطو را نشان دهیم و مواضعی از آن گزارش را با لحاظ مبانی خود افلاطون، بررسی یا مورد تردید قرار دهیم. افزون بر این، در نوشتة کاپلستون و ترجمة فارسی آن نیز ضعف‌هایی راه یافته است که طی بحث به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

کلیدواژه‌ها = افلاطون

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده