مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

مؤلفه‌های تحلیل فیلم از منظر فلسفه پدیدارشناسی

وحید حیاتی؛ اصغر فهیمی فر؛ احمد پهلوانیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 تیر 1403

https://doi.org/10.22034/jpiut.2024.60048.3675

چکیده

بی‌تردید توجه به تفکرات فلسفی در شکل‌دهی به نظریه فیلم، بسیاری بر شکل‌گیری آثار هنری و سینمایی اثرگذاری دارد؛ با این وجود، تحلیل فیلم از منظر نظریه‌های معاصر، برگرفته از بنیادهای نامگرایی و پندارگرایی ... بیشتر بی‌تردید توجه به تفکرات فلسفی در شکل‌دهی به نظریه فیلم، بسیاری بر شکل‌گیری آثار هنری و سینمایی اثرگذاری دارد؛ با این وجود، تحلیل فیلم از منظر نظریه‌های معاصر، برگرفته از بنیادهای نامگرایی و پندارگرایی است که باعث ایجاد اشکالات وجودشناختی و معرفت‌شناختی بسیاری به تبع فلسفه شکل دهنده آن می‌شود. در صورتی که اگر در تحلیل فیلم، بازنمایی سینمایی از منظر پدیدارشناسی تبیین شود، در تحلیل ابعاد مختلف سینما، مانند تصویر، صدا، روایت، محتوا، دریافت و ادراک تماشاگر، ثمرات مهم و مختلفی به‌بار می‌آورد. پدیدارشناسی چهارچوب واقع‌گرایانه‌ای فراهم می‌آورد که با استفاده از آن می‌توانیم تجربه بازنمایی فیلم را چنان تبیین کنیم که در نظریه فیلم کم‌سابقه باشد. این مقاله می کوشد با بررسی مختصر ماهیت بازنمایی هنری و درک آثار هنری در نظریه پدیدارشناسی، به مولفه های مهم این نظریه بپردازد. در همین راستا ضمن بیان چشم انداز نگرش این نظریه به فیلم با روش توصیفی تحلیلی، چگونگی ظاهر شدن واقعیت و معنا در دنیای فیلمی از این منظر و افزایش تجربه تماشاگر در تحلیل عمیق و جامعی از عناصر مختلف فیلم از جمله زبان تصویری و صدا، زمان و مکان، فضا و مکان پدیدار، نور و رنگ به عنوان مولفه های پیوند این نظریه و فیلم پرداخته می‌شود. به عنوان نتیجه می‌توان بیان کرد که این رویکرد پدیدارشناسانه نه تنها به درک عمیق‌تر از داستان و شخصیت‌ها کمک می‌کند، بلکه ارتباط تماشاگر با زمینه و جهان داستانی را تقویت می‌کند و تجربه سینمایی را برای تماشاگران افزایش می‌دهد.

مشاهده مقاله

رویکرد نظری به فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی

اسداله خدیوی؛ رسول نامور؛ اسماعیل سلیمانزاده

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 196-207

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.53612.3371

چکیده

در این مقاله سعی داریم به فلسفه تعلیم و ترِبیت نگاهی فلسفی کلی داشته باشیم. درباره تعلیم و تربیت و مراحل آن مربیان بزرگ تعلیم و تربیت سخن فراوان گفته‌اند. به تعبیر آنان تنها راه رسیدن به کمال انسان در ... بیشتر

فلسفه‌ بقای سینما با رویکرد ژان بودریار

مهدی عطارزاده؛ مریم جمالی؛ محمد ضیمران

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 243-258

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51890.3232

چکیده

ژان بودریار نظریه‌پرداز پست‌مدرن در عرصه جامعه‌شناسی رویکردی فلسفی را برای تشریح دنیای کنونی اتخاذ کرد. بودریار از وضعیت جهان امروز، تحت عنوان حاد واقعیت یاد می‌کند و معتقد است که امروزه وانموده‌ها ... بیشتر ژان بودریار نظریه‌پرداز پست‌مدرن در عرصه جامعه‌شناسی رویکردی فلسفی را برای تشریح دنیای کنونی اتخاذ کرد. بودریار از وضعیت جهان امروز، تحت عنوان حاد واقعیت یاد می‌کند و معتقد است که امروزه وانموده‌ها واقعی‌تر از واقعیت، نمود دارند و هنر و سینما نیز به ابزارهای وانمایی بدل شده‌اند و آماج انتقادات وی قرار می‌گیرند. با توجه به انتقاد شدید بودریار، این سؤال پیش می‌آید که سینما چگونه می‌تواند در نگاه بودریار به بقای خود ادامه دهد؟! این تحقیق تلاشی است در راستای احیای سینما در منظرگاه بودریار، که در این راه از روش تجزیه و تحلیل منابع کتابخانه‌ای به شیوه‌ توصیفی_تحلیلی بهره می‌برد و با تأکید بر استدلالات خودِ بودریار راه‌حل‌هایی را در راستای بازپس‌گیری ماهیت ازدست‌رفته‌ سینما ارائه می‌دهد که می‌تواند مورد استفاده سینماگران قرارگیرد. از جمله دست‌آوردهای این پژوهش آن که؛ از منظر بودریار، سینمای امروز، آنقدر در وانموده مستغرق گردیده که به وسیله‌ای برای وانمایی بدل شده است. بودریار آنقدر بدبین است که به‌نظر نمی‌رسد از نظر او -در جهان پست‌مدرن- راه گریزی از وانموده وجود داشته باشد. به تَبَعِ آن، سینما نیز راه گریزی از آن ندارد. با این تفاسیر، به‌نظر می‌رسد تنها راه برای خلاصی از وانمایی، رویارویی با آن، توسط ابزارهایی از جنسِ خودِ وانموده باشد. بنابراین، راهکارِ سینما برای فائق آمدن بر وانمایی؛ دوری از آن نیست -چراکه به باور بودریار اساساً گریزی از وانمایی نیست. راهکاری که نگارندگان ارائه می‌دهند، اتفاقاً بهره‌وری از خودِ وانمایی؛ اما در راستای برملانمودن وانموده است؛ که از آن تحت عنوان «وانمودنِ وانموده» یاد می‌کنند. درنتیجه، در طی این مقاله –با استناد به آراء خود بودریار- مشخص می‌شود که «وانمودنِ وانموده» می‌تواند از طریق افراط در وانمایی اتفاق افتد. از جمله رهیافت‌های عملیاتیِ آن نیز می‌تواند بکارگیری بیش‌از‌حد جلوه‌های ویژه کامپیوتری یا «وانمایی مضاعف»، البته در راستای برملا نمودنِ وانماییِ سینما باشد.

تدارک رویکردی نو به فلسفه تعلیم و تربیت: اقتضاء تحولات فناورانه عصر حاضر

سید مهدی سجادی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 27-39

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52983.3342

چکیده

فلاسفه تعلیم و تربیت امروزه با این پرسش اساسی مواجه‌اند که چگونه می‌توان از یک نظام فلسفه تعلیم و تربیت کارآمد سخن گفت و چگونه می‌توان آن را از وضعیت بی‌عملی رخوت‌آمیزی که اکنون بدان گرفتار است نجات ... بیشتر

فلسفه تعلیم و تربیت برای آینده از دیدگاه توماس دو کُنَنک

وحید نژادمحمد؛ گلچهره مرادی باستانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 166-185

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52938.3340

چکیده

توماس دو کُنَنک، فیلسوف کانادایی معاصر است که تاکنون کتاب و رسالات بسیاری چاپ کرده و تحقیقات زیادی در زمینه فلسفه و آموزش انجام داده است. آنچه برای توماس دو کُنَنک اهمیت دارد حفظ کرامت انسانی در هر زمینه ... بیشتر توماس دو کُنَنک، فیلسوف کانادایی معاصر است که تاکنون کتاب و رسالات بسیاری چاپ کرده و تحقیقات زیادی در زمینه فلسفه و آموزش انجام داده است. آنچه برای توماس دو کُنَنک اهمیت دارد حفظ کرامت انسانی در هر زمینه و جایگاهی است. به عقیده او آنچه اهمیت دارد، بیش از هرچیز حفظ ارزش انسان در هر حیطه‌ای از پزشکی و اقتصاد و سیاست تا تعلیم و تربیت است. فیلسوفان و ادیبان دیگری مانند ارسطو، افلاطون، هگل، دو سنت اگزوپری و شکسپیر از راهنمایان دو کننک در شکل‌گیری و انتشار عقاید فلسفی او هستند. او همچنین به تحقیق در درک فلسفه آموزش و تعلیم و تربیت به‌خصوص درباره کودکان و نوجوانان می‌پردازد. آنچه این فیلسوف به ما نشان میدهد این است که فلسفه آموزش تنها مربوط به حال حاضر و قرن بیست و یکم نیست بلکه از زمان‌های بسیار دور و از دوران یونان باستان تفکر و تفحص در این امر وجود داشته و ضروری بوده است؛ اما نباید از یاد برد که این امر همواره در تغییر بوده و محیط پیرامون آن بارها و بارها به چالش کشیده است. موارد متعدد و متفاوتی در فلسفه آموزش دخیل هستند. از جسم و بیولوژی انسان گرفته تا روح و عواطف وی. همچنین ابزارهای گوناگونی به جهت تعلیم هرچه بهتر علم وجود دارند مانند موسیقی و هنر و ادبیات. در این تحقیق سعی بر این است تا با شناخت عقاید این فیلسوف معاصر در باب فلسفه آموزش، به این امر پی ببریم که چگونه می‌توان آموزشی عمیق‌تر، تعلیم و تربیتی پایدارتر و مفیدتر برای نسل بشر ارائه کرد. آنچه در این مقاله مطرح میشود نما و آیینهای از اندیشههای فیلسوف کانادایی، توماس دو کُنَنک، در باب فلسفه و نظام تعلیم و تربیت میباشد.

رابطۀ ضرورت بیرونی و درونی و علم در نزد هگل

محمد مشکات

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 869-897

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46541.2869

چکیده

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های فلسفۀ هگل موضوع ضرورت است. در اینجا معنای ضرورت به خودی خود، مورد بحث نیست. بلکه با حفظ معنای مورد نظر آن، نظر به دو قید بکار رفتۀ بیرونی و درونیِ ضرورت، در سخنان هگل است. از سوی ... بیشتر

مطالعه و بررسی معناشناسی از منظر زبانشناسی با رویکرد فلسفی

محمد ظهرابی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 375-396

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48425.3015

چکیده

معنا بر آنچه که یک زبان در مورد جهانی -که ما در آن زندگی می‌کنیم- و یا هر گونه جهان احتمالی و خیالی -که در موردش توصیف می‌کند-، اشاره دارد. مطالعه و بررسی معنا(meaning) و زوایای مختلف آن معناشناسی(semantics) نامیده ... بیشتر

محمد بن زکریای رازی: فیلسوف دگراندیش یا طبیب فیلسوف‌نما

ثریا سلیمانی؛ عباسعلی منصوری

دوره 15، شماره 34 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 160-177

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.41220.2648

چکیده

< p dir="RTL">محمد بن زکریای رازی یک از چالش برانگیزترین شخصیت‌ها در تاریخ علم در جهان اسلام است. صرف نظر از چالش در مورد آراء فلسفی، طبی یا دینی او،‌ یکی از چالشهای دامنه‌‌‌‌دار نسبت زکریا با ... بیشتر < p dir="RTL">محمد بن زکریای رازی یک از چالش برانگیزترین شخصیت‌ها در تاریخ علم در جهان اسلام است. صرف نظر از چالش در مورد آراء فلسفی، طبی یا دینی او،‌ یکی از چالشهای دامنه‌‌‌‌دار نسبت زکریا با اندیشه فلسفی و جایگاه و مقام او در فلسفه است.‌ از یک سو برخی مهمترین بعد شخصیت علمی رازی را بعد طبی‌ او میدانند و تاملات رازی در فلسفه و الهیات را نوعی فضولی و خروج از‌ حد شخصیت علمیاش قلمداد میکنند و از سویی دیگر برخی ضمن اذعان به مقام بزرگ رازی در طب،‌ مهمترین وجه شخصیت علمی رازی را دیدگاههای فلسفی- الهیاتی او میدانند؛‌ به گونهای که او را در آزاداندیشی و عقل‌گرایی با دانشمندان عصر روشنگری مقایسه میکنند و حتی او را یگانه فیلسوف در جهان اسلام میدانند. مطالعه آثار به جای مانده از رازی نشان میدهد که تفاوت رازی با سایر فلاسفه نه در فاصله داشتن او از اندیشه فلسفی بلکه در روش و آراء خلاف مشهور وی در مباحث فلسفی و الهیاتی است. شواهد و ادله کافی برای فیلسوف نامیدن محمد بن زکریای رازی وجود دارد که در متن مقاله سعی شده است این شواهد با تفصیل بررسی شوند.‌ از جمله:کثرت‌ و تنوع تالیفات رازی در فلسفه و الهیات،‌ نگاه انتقادی رازی به فلاسفه پیش از خود، گذر از مرحله شرح آراء دیگران و رسیدن به مقام نظریه‌پردازی، تصریح و تاکید مکرر رازی بر‌ اهمیت و ضرورت‌ فلسفه‌، پیگیری صادقانه و مجدانه پرسشهای بنیادی،‌ آزاداندیشی و خروج از سیطره مشهورات و‌.....

کالیکلس در برابر سقراط یا زندگی کنشگرانه سیاست‌مدار و زندگی نگرورزانه فیلسوف

حمیدرضا محبوبی آرانی

دوره 15، شماره 34 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 345-362

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.39182.2534

چکیده

افلاطون در هیچ‌یک از آثارش بجز گرگیاس عنان سخن را به منتقد گستاخ و رک و راستی همچون کالیکلس نمی‌سپارد که چنین با اقتدار فلسفه نگرورزانه را به باد نقد بگیرد و چالشی ژرف در برابر زندگی فلسفی سقراطی بگذارد. ... بیشتر افلاطون در هیچ‌یک از آثارش بجز گرگیاس عنان سخن را به منتقد گستاخ و رک و راستی همچون کالیکلس نمی‌سپارد که چنین با اقتدار فلسفه نگرورزانه را به باد نقد بگیرد و چالشی ژرف در برابر زندگی فلسفی سقراطی بگذارد. چنین چالشی در واقع چیز جدیدی در قرون پنجم و چهارم پیش از میلاد نبود و نقل قول‌های متعدد کالیکلس از نمایش‌نامه مفقود آنتیوپه اوریپیدس حاکی از آگاهی افلاطون از اهمیت و عمومیت این مباحثه در جریان است. مقاله کنونی در صدد است تا با بررسی مباحثه زثوس و آمفیون در آنتیوپه و گفتار آغازین کالیکلس در گرگیاس، به ماهیت پیچیده ارتباط میان این دو مباحثه که به لحاظ زمانی و سبک نوشتاری باهمدیگر تفاوت دارند بپردازد. نتیجه‌ای که نویسنده در این مقاله می‌گیرد این است که دین افلاطون به آنتیوپه اوریپیدس چیزی بیش از صرف نقل لفظ به لفظ برخی عبارات آن نمایش‌نامه است. نویسنده بر خلاف این نظر که افلاطون در شخصیت کالیکلس، اعم از اینکه این شخصیت وجود تاریخی داشته باشد و یا صرفاً ابداع ادبی افلاطون باشد، پاره‌ای از وجود خودش را می‌دید که در غیاب هدایت سقراط شخصیت واقعی افلاطون را می‌ساخت، معتقد است می‌توان نشانه‌هایی از این برداشت را هم یافت که کالیکلس در واقع نمودگار مقاومت افلاطون در مواجهه با آن زندگی ایده‌آل و فلسفی گوشه‌گیرانه و به دور از سیاست و اجتماع سقراطی است. به همین دلیل نیز افلاطون تلاش می‌کند تا به مصالحه‌ای از آن دست که اورپیدس میان زثوس و آمفیون برقرار می‌سازد، یعنی مصالحه‌ای میان دو حد از افراط و تفریط، دست یابد

درآمدی به خاستگاه و قابلیت‌های مقوله «حیثیت» در منطق و فلسفه اسلامی

میکاییل جمال پور

دوره 13، شماره 29 ، بهمن 1398، ، صفحه 145-168

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.35419.2383

چکیده

هرچند مفهوم «حیثیت» برای مخاطبان و پژوهشگران فلسفه اسلامی ناآشنا نیست، اما به نظر می رسد تا کنون ظرفیت این مفهوم چنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است. در این مقاله پس از بیان خاستگاه حیثیت، ... بیشتر

بررسی تطبیقی رئوس ثمانیه در فلسفه سینوی و حکمت صدرایی

عبدالله نصری؛ سیدمختار موسوی

دوره 13، شماره 27 ، شهریور 1398، ، صفحه 353-373

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.25829.1967

چکیده

بررسی تطبیقی رئوس ثمانیه در فلسفه سینوی و حکمت صدراییچکیده فلسفه ابن‌سینا به اقتفای فلسفه فارابی با تدقیق در آرا، حکمای یونان باستان، شالوده حکمت اسلامی و از پایه های مهم و اساسی حکمت متعالیه به شمار ... بیشتر بررسی تطبیقی رئوس ثمانیه در فلسفه سینوی و حکمت صدراییچکیده فلسفه ابن‌سینا به اقتفای فلسفه فارابی با تدقیق در آرا، حکمای یونان باستان، شالوده حکمت اسلامی و از پایه های مهم و اساسی حکمت متعالیه به شمار می رود. نسبت میان فلسفه سینوی و صدرایی همچنان مستعد و نیازمند پژوهش های موضوعی متعدد است. در این پژوهش آرا، ابن سینا و ملا صدرا در خصوص رئوس ثمانیه مورد بررسی مقایسه ای و تحلیلی قرار گرفته است. از میان رئوس ثمانیه به جهت اهمیت بر چهار موضوع "تعریف فلسفه و اهمیت آن" ، "مبادی و مسائل فلسفه" ، " جایگاه فلسفه در میان علوم" ، و "منفعت و مرتبت فلسفه" تاکید شده است. نظر این دو فیلسوف در مورد رئوس ثمانیه فلسفه با وجود برخی اختلاف نظرها عمدتا همسو و موافق هم است. اگرچه مباحث رئوس ثمانیه آغاز ورود به فلسفه و به نوعی نگاه از بیرون به فلسفه و معرفت درجه دوم محسوب می شود، با این حال صدرا در بسیاری موارد برآراء ابن سینا نظر داشته و عمدتاً با نگاه سینوی آن را مورد نقد و تحلیل قرارداده است و علیرغم قوت برهانی فلسفه سینوی، گاه، به دلیل ضیق دستگاه مفهومی آن، مجبور به بهره گیری از حکمت متعالیه شده است؛ از این رو می توان گفت نه در تنها در مدخل فلسفه، بلکه در آراء فلسفی، اگر قوت برهانی فلسفه سینوی با غنای مفهومی حکمت متعالیه توام شود میراث فلسفی مقتدر و کارآمدتری برای مساهمت در گفتگوی فلسفی معاصردر اختیار خواهیم داشت.

واکاوی روش تا ویلی ابن رشد

علیرضا پارسا

دوره 10، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 115-132

چکیده

مسأله تأویل در منظومه اندیشه ابنرشد جایگاه ویژه‌ای دارد، این مسأله کلید حل تعارض دین و فلسفه، نشان دهنده نادرستی نسبت کفر به فلاسفه و عامل فهم و تبیین نصوص دینی است. از نظر ابنرشد تأویل گذر از معنای ... بیشتر

نوروفلسفه از آغاز تا به امروز

محمد مهدی میرلو؛ محمد علی نظری؛ سمیه اسدزاده

دوره 7، شماره 12 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 1-158

چکیده

بیش از 30 سال پیش، اصطلاح نوروفلسفه برای توصیف حوزهی جدید و نوظهور پژوهشهای میانرشتهای ابداع شد. این اصطلاح با انتشار کتاب نوروفلسفه (1986) توسط پاتریشیا چرچلند وارد بحثهای فلسفی شد که هدف ... بیشتر

تحلیلی نو از چیستی فلسفۀ تحلیلی

یوسف نوظهور؛ بیت الله ندرلو

دوره 4، شماره 219 ، آذر 1389، ، صفحه 119-136

چکیده

فلسفۀ تحلیلی[i] (Analytic Philosophy)، به عنوان جنبش فلسفی غالب در دنیای معاصر انگلیسیزبان، برخلاف رقیب خود، فلسفۀ قارهای، در بازشناسی هویت خویش دچار بحران عظیمی‌شده است. بهطوریکه فیلسوفان ... بیشتر فلسفۀ تحلیلی[i] (Analytic Philosophy)، به عنوان جنبش فلسفی غالب در دنیای معاصر انگلیسیزبان، برخلاف رقیب خود، فلسفۀ قارهای، در بازشناسی هویت خویش دچار بحران عظیمی‌شده است. بهطوریکه فیلسوفان تحلیلی، امروزه بیش از آنکه در پی نیل به اهداف و مقاصد روششناختی جنبش تحلیلی باشند، درصدد فهم چیستی آن هستند. در مقالۀ حاضر ابتدا به بررسی و سنجش دقیق دیدگاههای مطرح شده دربارۀ مسألۀ موردنظر پرداخته‌ایم. و نهایتاً دیدگاه مُختار خویش را عرضه داشتهایم. براساس یافتههای پژوهشی ما، همة دیدگاه‌های مطرحشده دربارۀ چیستی فلسفة تحلیلی دچار اشتباه راهبردی یکسانی هستند؛ یعنی، غفلت از متن موضوع و پرداختن به حاشیهها. فلسفة تحلیلی، بیش و پیش از همه، مصداقی از فلسفه است و از آنجائیکه فلسفه نظرگاه معطوف به حقیقت امور است و حقیقت در هر دورهای معنائی خاص مییابد، فلسفۀ تحلیلی و روشهای آن را باید در راستای معنای معاصر حقیقت فهم نمود. [i]- قطعاً فلسفة تحلیلی یک مکتب فلسفی واحد – که دارای مبانی و اصول، روش و آموزه‌های معین و نتایج ویژۀ خود باشد – بشمار نمیرود. شاید بتوان آن را جنبشی نوین در تفکر فلسفی مغرب زمین دانست که طی یک قرن و اندی حیات خویش، رویکردها و نگرشهای متفاوتی را تجربه کرده و فراز و نشیبهای بسیاری را پشت سر گذارده است.

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

کلیدواژه‌ها = فلسفه

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده