مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

انتقادات ویکو به تفکّر دکارتی، به منزله یکی از مهم‌ترین سرآغازگاه‌های ظهور تفکّر تاریخی

مریم دربانیان؛ بیژن عبدالکریمی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 561-576

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.41232.2650

چکیده

خاستگاه اندیشه تاریخی ویکو به عنوان پیشگام متفکّران تاریخی‌اندیش طرح انتقادات از روش دکارتی است. تفکّر تاریخی‌اندیش، نحوۀ اندیشیدن را متأثر از شرایط زمانی و تاریخی می‌داند و به تاریخی‌بودن هرگونه ... بیشتر خاستگاه اندیشه تاریخی ویکو به عنوان پیشگام متفکّران تاریخی‌اندیش طرح انتقادات از روش دکارتی است. تفکّر تاریخی‌اندیش، نحوۀ اندیشیدن را متأثر از شرایط زمانی و تاریخی می‌داند و به تاریخی‌بودن هرگونه فهم، تفکّر و تعقّل قائل است. در مقابل تفکّر غیرتاریخی به همسانی تعقّل در همه شرایط و به عبارتی به یک نوع عقلانیّت قائل است. انتقاد ویکو به تفکّر دکارتی ناظر به همین دیدگاه است. ویکو، تلاش دکارت برای یقینی‌کردن همه علوم با ملاک وضوح و تمایز را مورد نقد قرار می‌دهد و معتقد است که در علوم انسانی و از جمله تاریخ، نمی‌توان به این وضوح و تمایز دست یافت. ویکو - برخلاف دکارت- به صیرورت و تحوّل دائمی ذات و سرشت انسان و به تبع آن تفکّر و تعقّل وی در طول تاریخ معتقد است و این تحوّل را بر اساس دوره‌های مختلف تاریخ و شکل‌های متناظر آن مورد توجّه قرار می‌دهد. ویکو حاصل روش دکارتی را که مبتنی بر تحلیل و انفکاک است، گسست انسان از تاریخ و اجتماع می‌داند. از نظر ویکو معرفت راستین درباره هر چیز، دانش از راه علل یا به عبارتی دانش تاریخی درباره آن است. ویکو گرچه تاریخ را ساخته آدمی می‌داند، امّا هدایتگر آن را مشیّت الهی معرّفی می‌کند. در این مقاله کوشش شده است تا از رهگذر مقایسة تفکر تاریخی ویکو با تفکر ذات‌گرایانه دکارتی و ریاضیاتی‌گرایی وی به فهم بهتری هم از سرشت تفکّر تاریخی و هم تفکّر ذات‌گرایانه و غیر تاریخی نائل شویم.

بررسی تطبیقی مبانی نظری اشاعره و حکمت متعالیه در مورد خلق از عدم

حسین وهاب‌پور؛ سید ابراهیم آقازاده؛ توکل کوهی گیگلو

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 856-879

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46975.2904

چکیده

از دیرباز چگونگی آفرینش و به تبع آن، نظریۀ «خلق ‌از عدم» یکی از چالش‌های اساسی میان فیلسوفان و متکلمان اسلامی است. تفسیرها و تبیین‌های متعدد در این خصوص، بیشتر در شکل تقابل میان حدوث و قدم مورد ... بیشتر

فرایند تکامل در لامارکیسم و داروینیسم؛ شباهت‌ها و تفاوت‌ها

سیدمجتبی حسینی؛ علیرضا منصوری

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 577-593

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47295.2927

چکیده

بنا بر عقیدۀ رایج، یکی از محورهای اصلی نظریۀ تکامل لامارک، وراثت ویژگی‌های اکتسابی است و شواهد نقضی علیه آن وجود دارد که موجب ابطال آن است. مقالۀ حاضر توضیح می‌دهد که برخلاف تصور رایج، وراثت ویژگی‌های ... بیشتر

تبیین، تحلیل و سنجش صورت نوعی در فلسفه ابن‌سینا و سهروردی

حسین فلسفی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 880-902

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48315.3004

چکیده

صورت نوعی چیست؟ و آیا آن جوهر است یا عرض؟ یکی از پرسش‌های اساسی فلسفه‌های باستان و اسلامی است و پاسخ به آن، یکی از مهم‌ترین و اولین دغدغه‌های فیلسوفان بوده و هست. در میان فیلسوفان دیدگاه ابن‌سینا (به ... بیشتر

هژمونی سکوت: خوانشی هگلی‌ ـ‌ لاکانی از رابطۀ سکوت و زبان در اندیشۀ مولوی

علی حسن‌زاده؛ محمود صوفیانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 594-609

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48663.3028

چکیده

در مقالۀ حاضر می‌کوشیم در برخی از ابیات و اشعار مولوی رد چیزی را پیدا کنیم که آن را «هژمونی سکوت» می‌نامیم. طرفداران «هژمونی سکوت» زبان را خوار می‌شمارند و سکوت را بی‌اندازه ارج می‌نهند ... بیشتر

بررسی تطبیقی مفهوم خدا در کتاب اثولوجیا و رسائل فلسفی کندی

حسن عباسی حسین آبادی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 903-926

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.45405.2788

چکیده

خدای فلسفی با مفاهیم و اصطلاحات فلسفی مانند «وجود»، «علت»، «فعل محض» تبیین می‌شود که در اثولوجیا علاوه ‌بر آنها از «واحد محض»، و «نور» و «نااندیشیده بودن» نیز سخن گفته ... بیشتر

سوبژکتیویته و نبوغ به مثابه شرط امکان و امکان هنر زیبا در معماری (ساختار معمارانه) نظام فلسفه کانت

هادی سالاری؛ علی سلمانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 610-625

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.49089.3060

چکیده

بحث این مقاله درباره هنر به مثابه هنر زیبا در معماری نظام کانت است. در اینجا نشان داده می شود که کانت در ابتدای کار خود تصور و تلقی واحدی از معماری نظام فلسفه خود همچون پیکره واحدی داشته است؛ پیکره واحدی ... بیشتر

فرشتگان و الهیات نجات در کتاب مقدس: رویکرد تفسیری آگوستین قدیس

علی مرادی؛ سحر کاوندی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 927-951

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47204.2924

چکیده

فرشتگان در کتاب مقدس و به تبع آن در آموزه نجات، نقشی محوری برای آگوستین ایفا می‌کنند. او در آثارش در پی طراحی بنایی برای تبیین جایگاه وجودشناختی فرشتگان است تا آنها را عناصر مهم الهیات نجات معرفی کند. ... بیشتر فرشتگان در کتاب مقدس و به تبع آن در آموزه نجات، نقشی محوری برای آگوستین ایفا می‌کنند. او در آثارش در پی طراحی بنایی برای تبیین جایگاه وجودشناختی فرشتگان است تا آنها را عناصر مهم الهیات نجات معرفی کند. باور به فرشتگان به عنوان یاوران ِ‌مسیح، و شخص مسیح به عنوان عامل نجات، باعث شکل‌گیری سوالی اساسی در اندیشه آگوستین شده است که چگونه می‌توان نقش کارکردی فرشتگان در فرآیند نجات را در بستر کتاب مقدس با توجه به جایگاه مسیح به عنوان ناجی بشریت جمع و تفسیر کرد. نویسندگان معتقدند که آگوستین برای حل این معضل در سه مرحله به تفسیر کتاب مقدس می‌پردازد: اولاً تفسیری نوین از خدانمودهای کتاب‌مقدس ارائه می‌دهد تا هم تجسد را رنگی دیگر دهد، و هم جایگاه برتر مسیح نسبت به فرشتگان را حفظ کند؛ ثانیاً نقش میانجیگری فرشتگان برای نجات را با توجه به شأنِ نجات بخشیِ مسیح شرح ‌می‌دهد و ثالثاً به طرح نظام نبرد معنوی می‌پردازد. با این حال بر اساس بررسی‌های انجام‌پذیرفته معلوم می‌شود او در این هدف توفیقی بدست نمی‌آورد. در این پژوهش برآنیم تا مبانی الهیات نجات را با توجه به نقش فرشتگان دراندیشه آگوستین و چگونگی جمع شدن آن با جایگاه نجات بخشیِ‌مسیح، با تکیه بر آثاری همچون شروح و تفاسیر سفر پیدایش، درباره تثلیث مقدس، شروح بر مزامیر و شهر خدا و دیگر آثار او با روش تفسیری - تحلیلی مورد بررسی قرار دهیم.

مقایسه آراء مارتین هایدگر و علی شریعتی در قبال تکنولوژی

سیدجواد میری؛ حسین روحانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 626-642

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48484.3018

چکیده

مارتین هایدگر یکی از شاخص‌ترین متفکران قرن بیستم است که نقدهای بنیادینی را متوجه سوبژکتیویسم مترتب بر جهان مدرن کرده است. هایدگر تاریخ 2500 ساله غرب را به‌مثابه تجلیگاه عقلانیت متافیزیکی به مهمیز نقد ... بیشتر مارتین هایدگر یکی از شاخص‌ترین متفکران قرن بیستم است که نقدهای بنیادینی را متوجه سوبژکتیویسم مترتب بر جهان مدرن کرده است. هایدگر تاریخ 2500 ساله غرب را به‌مثابه تجلیگاه عقلانیت متافیزیکی به مهمیز نقد می‌کشد و در برابر تفکر محاسبه‌ای دکارتی و کانتی، تفکر ژرفانگر مبتنی بر متافیزیک وصال را مطرح می‌کند. هایدگر بر این باور است که با ظهور و بروز دکارت به‌عنوان مبدع پارادایم مدرنیته، سوبژکتیویسم در جهان سایه می‌گستراند و یکی از نتایج و تبعات گریز‌ناپذیر تفوق سوبژکتیویسم، سیطره عقلانیت تکنولوژیک بر جهان است. از نظر هایدگر، تکنولوژی یک ابزار صرف نیست؛ بلکه نوعی انکشاف و شیوه تفکر خاصی است که منطق متصرفانه و حسابگرانه خود را بر همه‌چیز و همه‌کس تحمیل می‌کند. به‌عبارتی‌دیگر، در پارادایم معرفت بنیاد مدرن، هستی به‌صورت تکنولوژیک آشکار می‌شود که نوع خاصی از عقلانیت را به وجود آورده که تحت عنوان عقلانیت تکنولوژیک از آن یاد می‌شود. مفروض این مقاله بر این نکته استوار است که اگرچه علی شریعتی نیز به‌مثابه متفکری که منتقد جهان مدرن است، علم‌گرایی و ماشینیسم را نقد می‌کند ولی واقعیت این است که نقد شریعتی از تکنولوژی و ماشینیسم، بیشتر سویه و صبغه سیاسی و جامعه‌شناختی دارد و شریعتی هرگز همچون هایدگر قادر به نقد فلسفی، حکمی و هستی‌شناسانه سوبژکتیویسم و عقلانیت تکنولوژیک مترتب بر جهان مدرن نیست.

جزئی و کلی در آثار افلاطون

امیرحسین ساکت

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 952-973

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48161.2995

چکیده

از دیرباز مُثُل افلاطونی را ذواتی کلی و در برابر اشیاء جزئی شمرده‌اند، اما تحلیل اصطلاحات یونانی خلاف این عقیده را نشان می‌دهد. افلاطون کلماتی معادل «کلی» و «جزئی» ندارد، بلکه از «کل» ... بیشتر از دیرباز مُثُل افلاطونی را ذواتی کلی و در برابر اشیاء جزئی شمرده‌اند، اما تحلیل اصطلاحات یونانی خلاف این عقیده را نشان می‌دهد. افلاطون کلماتی معادل «کلی» و «جزئی» ندارد، بلکه از «کل» و «جزء» استفاده می‌کند که اشتباهاً آنها را «کلی» و «جزئی» معنا می‌کنند. این اصطلاحات در آثار دورۀ میانی و مشخصاً در محاورات پارمنیدس و تئایتتوس و سوفسطایی طرح شده و با مسألۀ مُثُل ارتباط دارد. به عقیدۀ افلاطون مثال واحد و بسیط است، اما اشکالاتی که در پارمنیدس به این فرض وارد می‌شود، تقریر مجدد آن را لازم می‌آورد. برای رفع این اشکال از مفهوم «کل» استفاده می‌شود که در مرتبه‌ای میان واحد و کثیر قرار دارد. هیچ‌چیز به غیر از «واحد» مطلقاً واحد نیست و هرچیز دیگر لزوماً اجزائی دارد. با این حال، مثال به یک معنا واحد است، زیرا اگرچه متشکل از اجزاء است، به آنها تقسیم نمی‌پذیرد و مستقل از آنها است. این قسم وحدت که در مرتبه‌ای پایین‌تر از واحد مطلق و بالاتر از اشیاء کثیر قرار دارد، کل نامیده می‌شود و به مُثُل تعلق دارد. هر مثال یک کل است و پس از «واحد» از بیشترین وحدت ممکن برخوردار است. بنابراین «کلیت» تقریباً مترادف با وحدت یا نوعی وحدت ثانوی است. کلیت به مُثُل اختصاص ندارد و افراد نیز از آن بهره‌ای می‌برند. کلیت همانند وحدت شرط وجود است و هر موجودی فقط تا آنجا که کلیت دارد، موجود است. اشیاء کائن و فاسد نیز با شرکت در مُثُل از کلیت آنها بهره‌مند می‌شوند و تا آنجا که «کل» باشند، موجودند.

آلن بدیو و هستی‌شناسی تفریقی در کانت

زهرا نمایندگی؛ علی فتح طاهری

دوره 12، شماره 25 ، بهمن 1397، ، صفحه 231-252

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8009

چکیده

کانت را بیهیچ تردید باید از تأثیرگذارترین چهرهها در تاریخ فلسفه غرب دانست؛ طرح انقلاب کپرنیکی و نیز ارتباط درهمتنیدۀ سوژه و ابژه، تحولی شگرف را پدید آورد. نقد عقل محض از بااهمیتترین آثار ... بیشتر کانت را بیهیچ تردید باید از تأثیرگذارترین چهرهها در تاریخ فلسفه غرب دانست؛ طرح انقلاب کپرنیکی و نیز ارتباط درهمتنیدۀ سوژه و ابژه، تحولی شگرف را پدید آورد. نقد عقل محض از بااهمیتترین آثار معرفتشناختی در دوره جدید است که به تعیین حدود و ثغور معرفت پرداخته است و توصیفی نوین و بیبدیل از نحوۀ حصول شناخت در فاعل شناسا بهدست میدهد. بر همین اساس، غالب تفاسیر معرفتشناسانه هستند که تا به امروز از نگاه فلسفی کانت عرضه شدهاند؛ اما برخلاف تفاسیر رایج، آلن بدیو، فیلسوف معاصر فرانسوی، تفسیری هستیشناسانه از کانت ارائه میدهد. او که خود عرضهگر قسمی از هستیشناسی تحت عنوان هستیشناسی تفریقی است. از نظر آلن بدیو باتوجه به نحوه تبیین سوژه و ابژه استعلایی، صور شهود حسی و مقولات در اندیشه کانت، میتوان وی را نیز واجد هستیشناسی تفریقی دانست. به همین دلیل او در دو اثر خود با نامهای کوته نوشتهایی در باب وجود و نوشتههای نظری، به ویژگیهای هستیشناسی تفریقی در کانت اشاره میکند. نویسندگان این مقاله چنین ادعایی دارند که ضمن معرفی ویژگیهای هستیشناسی تفریقی، به بررسی ادعای بدیو در خصوص وجود آن در کانت بپردازند و در نهایت، باذکر دلایلی چند، نقدهایی را دراین خصوص مطرح سازند.

بررسی مقایسه‌ای و انتقادی مفهوم آزادی در اندیشه کانت و هایدگر

عیسی موسی زاده؛ علی آقایی پور؛ مصطفی عابدی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 643-657

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48246.3002

چکیده

آزادی به یک معنا از مهمترین مفاهیم تاریخ فلسفه به شمار میرود که نقش بنیادین در اندیشه فلاسفه دارد؛ اما مانند بسیاری از مفاهیم دیگر، برای بقا در شرایط جدید نیازمند بازتوصیف است. بر این اساس مقاله حاضر ... بیشتر آزادی به یک معنا از مهمترین مفاهیم تاریخ فلسفه به شمار میرود که نقش بنیادین در اندیشه فلاسفه دارد؛ اما مانند بسیاری از مفاهیم دیگر، برای بقا در شرایط جدید نیازمند بازتوصیف است. بر این اساس مقاله حاضر درصدد است ضمن بررسی مقایسهای دیدگاه کانت و هایدگر، برخی انتقادهای جدی به آنها را مورد توجه قرار دهد تا گامی هر چند مقدماتی در جهت بازتوصیف مفهوم آزادی برداشته باشد. کانت آزادی را امری فراپدیداری و خصیصۀ بنیادی سوژه دانسته و آن را بنیاد اخلاق معرفی میکند. او معنای ایجابی آزادی را که در سایۀ اجتماعی شدن انسان فرصت ظهور مییابد برمیگزیند و آن را پایۀ اندیشۀ خویش قرار میدهد؛ اما باید گفت که اولا درست است که قوانین اخلاق از ما صادر میشود، ولی عمل کردن و نکردن به آنها اختیاری است. ثانیا آدمی بیشتر محصولی اجتماعی است تا نتیجه صورت محض قانون اخلاقی و قاعده امتناع اجتماع نقیضین. در مقابل، هایدگر معتقد است دازاین عین فراروی از خویش و برون‌ایستی و استعلای وجودی است و این اساس آزادی است. از این رو اگزیستانسِ(برون‌ایستی) دازاین ذاتا عین آزادی است. اما اولا روش هایدگر در توصیف نحوه وجود انسان نسبت به شیوه زندگی خنثی است. ثانیا دیدگاه هایدگر در باب آزادی نه کمکی برای آزاد زیستن میکند و نه راهکاری برای آن نشان میدهد. ثالثا این دیدگاه نقش دیگری و جامعه در آزاد زیستن را نادیده گرفته و تنها بر فرد دازاین تکیه میکند. رابعا آزادی نسبتی با خشنودی و شادی ندارد.بنابر این آزادی نه به معنای رها شدن از جبرگرایی علی‌ـمعلولی، بلکه به معنای ناپوشیده‌ساختن است.

گنگ بودن ارجاع و تعهد هستی‌شناختی در فلسفه کواین

امیر حاجی زاده

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 974-996

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47950.2970

چکیده

در این مقاله به رابطة کل‌گرایی کواین و مسائل هستی‌شناختی پرداخته می‌شود. مسئله این است که تجربه‌گرایی در مقابل هویات مشاهده ناپذیر علمی چه موضعی می‌توان اتخاذ کند. در ابتدا نقد کواین به راه‌حل کارناپ، ... بیشتر

کوندرا: عمل همچون مسألۀ رمان؛ خوانش آرنتی از رویکرد کوندرا به تاریخ رمان)

عارف دانیالی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 658-677

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49132.3064

چکیده

یکی از دغدغههای محوری هانا آرنت، مسألۀ ناممکنشدن عمل در جامعۀ بوروکراتیک مدرن است؛ میلان کوندرا نیز مسألۀ بنیادین رمان را عمل میداند. مقالۀ حاضر میکوشد خویشاوندی میان رویکرد آرنت و کوندرا ... بیشتر یکی از دغدغههای محوری هانا آرنت، مسألۀ ناممکنشدن عمل در جامعۀ بوروکراتیک مدرن است؛ میلان کوندرا نیز مسألۀ بنیادین رمان را عمل میداند. مقالۀ حاضر میکوشد خویشاوندی میان رویکرد آرنت و کوندرا را با ارجاع به رمانهای مهم نشان دهد؛ بررسیِ تاریخ رمان از سروانتس به فلوبر و پروست تا کافکا نمونههای دقیقی عرضه میکنند؛ عبور از جهان حماسی به جهانِ رمان، گذر از عرصۀ کنشمندی و حرکت به حوزۀ بیعملی و انفعال است. سرانجام، ماجرا به دستور تقلیل یافت. دُنکیشوت، برخلاف قهرمان هومری، پهلوانی است که مدام در تحقق نقشههایش شکست میخورد. این سرخوردگی از عمل موجب میشود که شخصیتِ رمان فلوبر(مادام بُواری) به جهان درون پناه ببرد و از کنشورزی در جهان بیرون عقب بنشیند. بوروکراتیزهشدنِ زندگی، شخصیتهای رمانهای کافکا را به زیر سیطرۀ نیروهای غیرشخصی و بینام درآورده، تماس فرد با واقعیت را ناممکن کرده است. رمانهای کافکا مصادیقی هستند از ناممکن شدنِ عمل در جامعۀ بوروکراتیک. این جهان تراژیک نیست، آیرونیک است. نتیجه آنکه از دید آرنت و کوندرا، در چنین جهانی، عمل فقط همچون شاعرانگی میتواند پدیدار شود؛ نه شعر تغزّلی که رمانتیکها برای گریز از واقعیت بدان پناه میبردند، بلکه شعری که سوررئالیستها از آن سخن میگفتند: شعر همچون غافلگیری دایمی، تلاقیهای پیشبینیناپذیر و گسست در پیرنگِ مسلط.

قصدیت در فراسوی ایده‌آلیسم و رئالیسم

همایون دهاقین؛ بیژن عبدالکریمی؛ محمد شکری

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 997-1026

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.44129.2750

چکیده

عزیمت‌گاه هوسرل برای برچیدن دوگانگی(سوبژه و ابژه) مندرج در سرشت سنت متافیزیک غرب ساختار استعلایی آگاهی است. از این‌رو بنای ذاتی آگاهی قصدیت است. قصدیت فعل آگاهی و عملی عینیت‌ساز است؛ یعنی با توسل به‌مراحل ... بیشتر عزیمت‌گاه هوسرل برای برچیدن دوگانگی(سوبژه و ابژه) مندرج در سرشت سنت متافیزیک غرب ساختار استعلایی آگاهی است. از این‌رو بنای ذاتی آگاهی قصدیت است. قصدیت فعل آگاهی و عملی عینیت‌ساز است؛ یعنی با توسل به‌مراحل روش‌شناختی و نوئسیسی، ابژه‌هایی از جنس ادراک پدید می‌آید و در ساحت شناختی ذهن مندرج می‌شود. لذا آگاهی علاوه بر شهود حسی توان شهود ذوات را نیز دارد، از این‌ جهت پدیدارشناسی در هوسرل وصف بازنمایانه ندارد و توانسته نحوی ایده‌آلیست مبتنی بر افعال آگاهی در تقرر محتوای رئال جهان در وعاء ذهن و پهنه فهم را ارائه کند که، درک متداول از عین و ذهن را پس بزند و راه خود را برای عبور از ثنویت میان امر رئال و ایده‌آل بگشاید، چنانکه هر سوبژه متضمن ابژه‌ی خویش شود و درون ساختار استعلایی آگاهی آن‌را زیست کند. این نوشتار در صدد تبیین نحوه تقرر پدیدار جهان در حوزه آگاهی است وهمچنین بررسی این مطلب که فاعلیت مطلق و تقدم ذهن در مواجهه‌ی با جهان عینی به‌عنوان یگانه نهج فهم و دریافت هستی چطور می‌تواند عملی عینت‌ساز باشد؟ یعنی قصدیت، چگونه ساحت رئالیته را در ایده‌آلیته مستحیل و با آن یگانه می‌کند‌؟ به‌بیان دیگر، قصدیت، چگونه فراسوی عین و ذهن (ایده‌آلیسم و رئالیسم) و در مناسبات جهت‌مند با آن دو مأوی می‌گزیند؟

نظام فلسفی پساکرونا از دریچه‏ تقابل رئالیسم، لیبرالیسم و تئوری انتقادی؛ سناریوهای محکوم، پلتفرم و هریت

ارسلان قربانی شیخ نشین؛ حمید احمدی نژاد

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 678-695

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50567.3139

چکیده

نظریه‏ ها با دلالت‏ های فلسفی و مبتنی بر ظرفیت ‏های هستی‏ شناسی، معرفت‏ شناسی و روش ‏شناختی خود می ‏توانند در مسیر پر پیچ‏ وخم آینده ‏پژوهی جعبه ‏ابزاری مناسب برای پژوهشگر باشند. باتوجه ... بیشتر

تعین ناقص و واقع‌گرایی ساختاری وجودی

سعید معصومی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 1027-1051

https://doi.org/10.22034/jpiut.2020.38918.2525

چکیده

تعین ناقص یکی از مهم‌ترین برهان‌ها علیه واقع‌گرایی علمی است، بنابراین واقع‌گرایان برای داشتن موضعی معقول باید به نحو مناسبی به آن پاسخ دهند. تعین ناقص خود بر دو نوع است، تعین ناقص کل‌گرا و تعین ناقص ... بیشتر

حرکت در مجردات بر پایه مبانی فلسفه اسلامی

یحیی نورمحمدی نجف آبادی

دوره 12، شماره 25 ، بهمن 1397، ، صفحه 253-283

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8012

چکیده

از جمله موضوعات پیچیده در مباحث تغیر و حرکت، امکان حرکت (سیلان وجود جوهری یا عرضی شیء) در مجردات (چیزی که نه تنها جسم نیست، بدون وجود جسم و تعلق به آن نیز میتواند باقی بماند) است. آیا میتوان بر پایه ... بیشتر

واکاوی بنیان‌های فلسفی «دیزاین» به‌مثابه‌ کنش تکنولوژیکی به کمک معانی مستتر در مفهوم بینامتنی «تخنه»

سید علی فارغ؛ یاسمن حاجیان فروشانی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 696-711

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48107.2990

چکیده

هدف: به‌زعم بسیاری از نظریه‌پردازان مقولۀ «دیزاین»، ابهام در ماهیت و معنا، چالش‌های فلسفی متعددی را متوجه این حوزه از دانش نموده است و ازآنجایی‌که در غیابِ فهمِ کارکردِ بنیان‌هایِ فلسفیِ هر ... بیشتر هدف: به‌زعم بسیاری از نظریه‌پردازان مقولۀ «دیزاین»، ابهام در ماهیت و معنا، چالش‌های فلسفی متعددی را متوجه این حوزه از دانش نموده است و ازآنجایی‌که در غیابِ فهمِ کارکردِ بنیان‌هایِ فلسفیِ هر حوزه از دانش، تحقق صورت مناسب و کامل دانش‌پژوهی در آن ممکن نیست؛ بنابراین تعمیقِ شناخت در حوزۀ دانش دیزاین نیز همواره دغدغۀ صاحب‌نظران آن بوده است؛ در همین راستا، پژوهش توصیفی-تحلیلیِ حاضر به حوزۀ نظری «فلسفۀ دیزاین» مربوط می‌شود و در توسعۀ بحث پیرامون چیستیِ دیزاین راهگشا خواهد بود.روش پژوهش: در این پژوهش، برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های «بنیان‌های فلسفی کنش دیزاین به‌مثابۀ کنش تکنولوژیکی کدم‌اند؟» و «کنش دیزاین، در ارتباط با ابعادِ مختلفِ معناییِ مستتر در قلمروی مفهومی «تخنه»، چگونه قابل تشریح است؟»، در ابتدا، در ارتباط با مقولۀ دیزاین، به واکاوی در مباحث حوزۀ «فلسفۀ تکنولوژی» و ابعاد مختلف معنایی مفهوم چندبعدی «تخنه» (ریشۀ واژۀ تکنولوژی)، پرداخته‌شده است؛ سپس تحلیل، تفسیر و ترکیب یافته‌ها و نتایج، در دستور کار قرارگرفته است.یافته‌ها: بیان بنیان‌های ِفلسفیِ دانش دیزاین به‌عنوان حوزه‌ای متعلق به فلسفۀ تکنولوژی در قالب هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی و همچنین تدقیق در معانی مستترِ مرتبط با دیزاین در قلمرو مفهومی تخنه، نظیر فن، زیبایی، لوگوس، میتوس، متیس، اپیستمه و پوئسیس، باهدفِ آتیِ بهره‌گیری از آن‌ها برای نظریه‌پردازی در دو ساحت دانش دیزاین و فلسفۀ دیزاین، از دستاوردهای مطالعۀ حاضر بوده است.نتیجه‌گیری: نتیجۀ کنش دیزاین به‌مثابۀ کنشی تکنولوژیکی، تولید دانشی است که ثمره آن ایجاد یک تعادل بین نظریه و مصنوع است و دو نوع «عمل مولد» و «عمل ابزاری» در آن قابل‌شناسایی است.

از انگاره خدا در مابعدالطبیعه کلاسیک تا طرح جایگزین نیچه

محمود ایزدپناه؛ بیژن عبدالکریمی؛ رضا داوری اردکانی؛ بابک عباسی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 1052-1074

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48413.3012

چکیده

نیچه معتقد بود اهل مابعدالطبیعه، باورهای خود را راستین پنداشته و برای پندارهای خود حقیقتی عینی قائل‌اند. نیچه مدعی است همة ارزش‌ها و باورهای آدمی از جمله باور به خدا، از چشم‌انداز خواست قدرت و به‌منظور ... بیشتر

آگامبن و دیرینه‌شناسی فلسفی

حمیدرضا محبوبی آرانی؛ عباس جمالی

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 712-729

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48852.3055

چکیده

جورجو آگامبن فیلسوفی است که به دلیل تحلیل‌های متفاوتش، مخصوصا از پدیدههای تاریخی‌‌_سیاسی، در زمره فیلسوفان مناقشه‌برانگیز قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که بسیاری از انتقاداتی که بر او وارد شده ناشی ... بیشتر

بررسی نقش عمل در استکمال عقل نظری در آراء مشائیان (کندی، فارابی و ابن‌سینا)

محمداسلم رئیسی؛ مرتضی کشاورز؛ محمدعلی اخگر

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 730-743

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51095.3166

چکیده

هدف: در این نوشتار آراء مشائیان نظیر کندی، فارابی و ابن‌سینا ذیل نقش عمل در استکمال عقل نظری است.روش پژوهش: روش این پژوهش بر اساس تحلیل منطقی است. اهمیت تحقیق به سببِ تبیین میان عمل و علم است که به نوعی ... بیشتر هدف: در این نوشتار آراء مشائیان نظیر کندی، فارابی و ابن‌سینا ذیل نقش عمل در استکمال عقل نظری است.روش پژوهش: روش این پژوهش بر اساس تحلیل منطقی است. اهمیت تحقیق به سببِ تبیین میان عمل و علم است که به نوعی ارتباط میان مابعدالطبیعه و اخلاق و شکاف میان نظر و عمل را در فلسفه مشائی این متفکران روشن می‌کند. ضرورت تبیین موضوع در آراء این متفکران نشان دادن نوع تکامل و رویکرد مشائی ضمن بحث تأثیر علم و عمل در جهت سعادت است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که کندی بر اساس اتصال نفس به صورتهای معقول در رویا به این نظریه پرداخته است. فارابی ضمن بحث سعادت و به فعلیت رسیدن عقل بالقوه انسانی نظریه اش را مطرح می‌کند اینکه انسان با دریافت صورتهای کلی یا آنچه خداوند از طریق وحی برای انسانها فرستاده، به سعادت خود یعنی استکمال قوه ناطقه و عقل نظری نائل می‌شود. ابن‌سینا رابطه علم و عمل را دوسویه می‌داند به نظر او استکمال قوه عقل انسانی از بالقوه و هیولانی تا مستفاد بواسطه عقل فعال است اما پس از آنکه عقل انسان فعلیت یافت، برای اتصال در شدت و مراتب والاتر نیاز به اعمالی دارد که بواسطه آن از امور مادی و جسمانی فارغ شده و قابلیت دریافت و اتحاد با صور کلی را داشته باشد.نتیجه‌گیری: نگرش مشائیان مذکور درباره نقش عمل در استکمال عقل نظری از بحثی طبیعیاتی در کندی به بحثی اخلاقی و دینی به بحثی مابعدالطبیعی ضمن مباحث نفس شناسی در ابن‌سینا تبدیل شده است.

بازشناسی تئوری پنجره‌های شکسته در "سکونت‌" شهری مدرن‌؛ نشانه‌شناسی و نظریه‌پردازی داده بنیاد از فیلم"ایثار" آندری تارکوفسکی

محمدرضا پورمحمدی؛ فرهاد برندک

دوره 16، شماره 39 ، شهریور 1401، ، صفحه 744-765

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49260.3069

چکیده

هدف: مسئله اساسی پیشروی انسان شهرنشین امروز، زندگی در دنیایی نامتعادل و بیگانه است؛ دنیایی که بسیاری از بخشهای آن خارج از حوزه اختیار و عمل او شکل می‌گیرد. از آنجایی که دنیای اجتماعی تا حد زیادی ... بیشتر هدف: مسئله اساسی پیشروی انسان شهرنشین امروز، زندگی در دنیایی نامتعادل و بیگانه است؛ دنیایی که بسیاری از بخشهای آن خارج از حوزه اختیار و عمل او شکل می‌گیرد. از آنجایی که دنیای اجتماعی تا حد زیادی ذهنی است و ادراکات فردی نقش مهمی در شکل دادن به چگونگی مشاهده مردم از جهان پیرامون خود دارد، در پژوهش حاضر مسئله سکونت شهری مدرن مورد بازنمایی قرار می‌گیرد. ما پنجره‌های شکسته را به عنوان نقطه اساسی در این فهم مشترک از سکونت شهری مدرن و فیلم ایثار آندری تارکوفسکی را نمونه موردی این مطالعه قرار می‌دهیم. لذا سوال پژوهش این‌گونه مطرح می‌شود که بازنمایی سکونت شهری مدرن متاثر از تئوری پنجره‌های شکسته چگونه است؟روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده که بر مبنای رویکرد استفهامی و با بهرهگیری از نشانه‌شناسی سوسور به استخراج مفاهیم مربوط به موضوع بازنمایی (سکونت شهری مدرن) پرداخته و با استفاده از تئوری داده بنیاد در جهت نظریه‌پردازی برای سکونت شهری مدرن، پیرامون تئوری پنجره‌های شکسته اقدام می‌گردد.یافته‌ها: پنجره‌های شکسته، برداشتی از گسست، آنومی و زیست ناپذیری در سکونت شهر مدرن را بازنمایی می‌کند که به عنوان "پدیده‌محوری" در کدگذاری مورد نظر است. پنجره‌های شکسته‌ای که با مدرنیته حاصل شده و راهبرد پیشنهادی برای آن عینیت‌بخشی به حقیقت مطلق می‌باشد. خودآگاهی، شرایط زمینه‌ساز و معنویت، شرایط مداخله‌گر در نظریه‌پردازی پیشنهادی قلمداد می‌شوند. گفتنی‌ست سکونت انسان یکی از مهمترین اشکال سازماندهی اجتماعی فضا بوده که اینجا «وحدت مکانمند جسم، ذهن و روح» بازتعریف می‌شود.نتیجه‌گیری: آنچه به عنوان نقطه اشتراک بنیادین ایثار تارکوفسکی و پنجره‌های شکسته و سکونت شهری مدرن قابل طرح بوده این است که: عدم پیوند امر کلی (اینجا؛ جهان درونی/سوبژکتیو یا تاریخ‌مندی سکونت) با امر جزئی (جهان بیرونی/ ابژکتیو یا سکونت صوری) موجب جزم‌گرایی (تشدید شرایط سکونت‌ناپذیری) می‌گردد. منظور از سکونت صوری، تمام قواعد سفت و سخت منجرشونده به زیست‌پذیری یکسان شهروندان است.

ترجمه نا‌‌پذیری نظریه های علمیِ با واژگان متفاوت

مهدی هاتف

دوره 12، شماره 25 ، بهمن 1397، ، صفحه 285-305

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.8018

چکیده

ایده جنجالی سنجش‌ناپذیری در کارهای کوهن به مرور با ایده ترجمه ناپذیری معادل شد. برای این ایده دو شرح و استدلال متمایز قابل صورت بندی است. شرح اول از رویکرد بافتاریِ نظریِ او به معنا درمی‌آید و شرح دوم ... بیشتر

هستی‌شناسی کران‌مندی در فلسفه هایدگر و فوکو

سیدجمال قریشی خوراسگانی؛ علی کرباسی‌زاده اصفهانی؛ یوسف شاقول

دوره 15، شماره 34 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 300-326

https://doi.org/10.22034/jpiut.2019.31480.2214

چکیده

در این مقاله نقش بنیادین کران‌مندی در کارهای هایدگر و فوکو بررسی می‌شود. استدلال می‌شود که کران‌مندی، فهم هایدگر از هستی و تاریخ هستی و نیز فهم فوکو از مدرنیته و سپس کل تاریخ اندیشه غربی را امکان‌پذیر ... بیشتر

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده