مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

The Notion of Causality in Edo Metaphysics: a hermeneutico philosophical study

Emmanuel Asia

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 438-459

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.45489.2795

چکیده

One of the most important and most discussed problems of traditional and contemporary metaphysics and philosophy of science is the problem of causality. The problem has generated a lot of controversies and debates from scholars. One clear point amidst these discussions on the causality problem is that the last has neither been written nor heard. It remains an ... بیشتر

The History of Education in Old Tabriz City and its Philosophy in the Qajar Era (from the Maktabs to formation of the new schools)

مهری بسناس

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 460-470

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54029.3399

چکیده

Education in the Qajar era had been considered in Iran, especially in Tabriz. Most kind people tried to help scientific development and performed many educational and cultural efforts. The establishment of printing, translation skills, publishing the newspapers, and new schools were the first efforts that had been made in Tabriz. Education was in maktab forms ... بیشتر

Critical Study of the Epistemological Foundation of Constitutionalism in Face of Modernism

غلامرضا منصوری

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 479-489

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54505.3428

چکیده

The encounter of Iranians with the modernism of the West happened for the first time during the constitutional period and through familiarization with the events and political technologies that happened in Russia, Japan, and Turkey. According to what Gadamer says, according to their political, social, economic, mental, and cultural structures, Iranians have received ... بیشتر

Abstraction of the Soul and the Presence Abstracts in Dream From; the psychological and philosophical perspective with an emphasis on the views of Carl Gustav Young

میکاییل جمال پور

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 490-501

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55076.3464

چکیده

Describing the abstract of the Soul in the words of rational and logical philosophers is the expression of ancient philosophy and the implementation of a new ontological view. Psychology, or inner epistemology, is constructed with a deep look at the spiritual aspects of the soul. The world of dreams has always been of special importance in the view of philosophers, ... بیشتر

واکاوی مفاهیم بنیادی فلسفۀ تربیتی اپیکتتوس به روایت آنتونی‌لانگ

حبیب اله نورانی؛ محمد اکوان

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 1-15

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52633.3328

چکیده

در فلسفه معاصر به فلسفه اخلاق و تاریخ فلسفه توجه زیادی می‌شود، در این دوره با رجوع به فیلسوفان پیشین، تلاش دارند به غنای فلسفه بیفزایند. یکی از دوره‌هایی که هم‌اکنون بسیار به آن پرداخته می‌شود فلسفه ... بیشتر

پرسش از پایدیای سوبژکتیویته

مسعود امید

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 16-32

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52466.3282

چکیده

بنیاد جهان ما بر سوبژکتیویته نهاده شده است. در چنین جهانی و از منظر سوبژکتیوتیه، هر چند آدمی سوژه به دنیا نمی‌آید، ولی سوژه می‌شود. اما وصول به‌ تراز سوژگی بر عهده پایدیای سوبژکتیویته و افق و گفتمان ... بیشتر بنیاد جهان ما بر سوبژکتیویته نهاده شده است. در چنین جهانی و از منظر سوبژکتیوتیه، هر چند آدمی سوژه به دنیا نمی‌آید، ولی سوژه می‌شود. اما وصول به‌ تراز سوژگی بر عهده پایدیای سوبژکتیویته و افق و گفتمان تربیتی آن است؛ از این طریق است که آدمی سوژگی می‌آموزد و سوژه بار می‌آید. با این وصف، این نوشتار به دنبال طرح پرسش و آنگاه تحقیقی در باب سوبژکتیویته تحت عنوان پایدیای سوبژکتیویته است. این پرسش به دلیل نسبت گسترده و عمیق سوبژکتیویته با تاریخ فلسفه و دوره مدرنیته و نیز رابطه آن با نحوه اندیشه و زیست معاصر ما، موضوعی قابل طرح و بحث است. پایدیای سوبژکتیویته به عنوان جریانی با زمینه‌های یونانی و رنسانسی و مدرن اولا ناظر به امر تعلیم و تربیت است و ثانیا بستری برای تمرین سوژگی در مقام نظر و عمل و در نهایت معطوف به پرورش و پروردن چیزی به نام سوژه است. پایدیای سوبژکتیویته معطوف به تربیت انسان به نحو بی طرف و لابشرط نیست بلکه تربیتی از نوع سوبژکتیو، سوژه گونه یا سوژه مند در باب انسان است. پایدیای سوبژکتیویته به معنای جریان آموزش سوژگی و تمرین سوژگی و تربیت و پرورش سوژه، از ریشه‌های تاریخی برخوردار است و می‌توان زمینه‌ها و ردپای آن را کم و بیش و به انحای مختلف، در یونان و ادوار پس از آن و تا دوره معاصر به نظاره نشست. پرسش از پایدیای سوبژکتیویته، از جهت توصیفی، می‌تواند ما را در کشف ویژگی‌ها و مولفه‌های این جریان یاری رساند و از سوی دیگر یعنی از جهت تجویزی و توصیه‌ای، می‌تواند عناصر و جهات کلیِ تربیتی این جریان را آشکار سازد پایدیای سوبژکتیویته را می‌توان به عنوان بنیادی برای تمام فلسفه‌های تعلیم و تربیت به بحث و نظر گذاشت.

بررسی رویکرد تربیت ذهن بر مبنای دیدگاه حکمت متعالیه با تاکید بر تقویت قوه خیال درآموزش کودکان

اکبر پناهی درچه

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 33-51

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52574.3298

چکیده

نقش تربیت ذهن و تاثیر آن بر رشد عقلانی کودکان موضوعی است که اخیرا مورد توجه جدی صاحب‌نظران عرصه تعلیم و تربیت قرار گرفته است. سابقه طرح این مساله را می‌توان در آثار قدما بویژه صدرالمتالهین جستجو کرد. ... بیشتر

واکاوی معنای تعلیم و تعالی آدمی در نظام فکری سقراط-افلاطون

علیرضا شفیعیون؛ حسین کلباسی اشتری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 52-67

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51933.3237

چکیده

بررسی مسئلة تعلیم‌وتربیت نزد سقراط-افلاطون و سوفیست‌ها به‌معنای بررسی نگرش ایشان نسبت به رشد انسان در هستی و چگونگی حرکت آدمی در مسیر نیک‌بختی خویش است. در دوران کلاسیک یونان، سوفیست‌ها بیان کردند ... بیشتر بررسی مسئلة تعلیم‌وتربیت نزد سقراط-افلاطون و سوفیست‌ها به‌معنای بررسی نگرش ایشان نسبت به رشد انسان در هستی و چگونگی حرکت آدمی در مسیر نیک‌بختی خویش است. در دوران کلاسیک یونان، سوفیست‌ها بیان کردند که تلاش برای کشف قواعد هستی امری بیهوده است. از نظر ایشان انسان تربیت‌یافته و نیک‌بخت با یادگیری مهارت‌های انضمامی نظیر سخنوری و کاربست این مهارت‌ها در زندگی اجتماعی شکل می‌گیرد. در برابر این شیوۀ تربیتی، سقراط معتقد بود که معنای حقیقی تربیت نمی‌تواند منحصر در این نوعِ از آموزه‌ها باشد بلکه انسان باید نسبت به خودِ نیک‌بختی معرفت پیدا کند. آدمی تا زمانی که معرفتی حقیقی نسبت به معنای نیک‌بختی نداشته باشد هرگز نمی‌تواند جایگاه خواسته‌ها و امیال خود و مهارت‌هایی نظیر سخنوری را در جهت نیل به نیک‌بختی راستین دریابد. سقراط با بیان ایدۀ خیر به‌عنوان منشأ و غایت نیک‌بختی و با طرح تمثیل غار نشان می‌دهد که هستی شامل واقعیات ذومراتب است. او ضمن نقد تعریف و کاربست سوفیست از سخنوری، شاگردان او را فاقد معرفت دانسته و رشد حقیقی را در دیالکتیک می‌باید. دیالکتیکِ سقراط بیانگر ضرورت طی‌کردن مراتب واقعیت همراه با پرسش از حقیقت جایگاه هر امری توسط انسان است. در همین راستا او به گفت‌وگو با مردمان جامعة خویش می‌پرداخت. در این نظام تربیتی، مربی فردی است که با واقعیت عالم آشنا بوده و با ایجاد پرسش، مرتبة فهم متربی و تناقضات دانسته‌های وی را به او نشان می‌دهد. بدین ترتیب او را نسبت به جهل خود، آگاه کرده و بستر حرکتی مشترک را برای یافتن حقایق ایجاد می‌کند.

انواع سنجش آموزشی با رویکردهای مختلف به فراگیری

نوا نورداد

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 68-85

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52685.3327

چکیده

طی پنجاه سال گذشته، تغییرات گسترده فرهنگی، اجتماعی و فناوری فلسفه آموزش را در تمام جنبه های آن از جمله سنجش تغییر داده است. سنجش علاوه بر ارزیابی فراگیر می‌تواند مسیر برنامه‌ درسی، آموزش، یادگیری و ... بیشتر طی پنجاه سال گذشته، تغییرات گسترده فرهنگی، اجتماعی و فناوری فلسفه آموزش را در تمام جنبه های آن از جمله سنجش تغییر داده است. سنجش علاوه بر ارزیابی فراگیر می‌تواند مسیر برنامه‌ درسی، آموزش، یادگیری و خودکفایی در یادگیری را نیز هدایت کند. در طول قرن بیستم، سنجش مکانیزمی برای ارائه شاخصی از یادگیری با پیروی از یک الگوی قابل پیش‌بینی تدریس، آزمودن دانش فراگیران از مطالب و قضاوت در مورد پیشرفت فراگیران بر اساس نمرات آزمون محسوب می‌شد؛ اما، اخیراً این رویکرد زیر سوال رفته است زیرا انتظارات اجتماعی از تحصیل تغییر کرده است، علوم شناختی بینش جدیدی در مورد ماهیت یادگیری ارائه کرده است و نقش سنتی سنجش در تقویت رشد فراگیر به چالش کشیده شده است. بر این اساس، دو فلسفه جدید سنجش مطرح می شوند که برخلاف فلسفه سنتی، عمدتاً بر رشد و استقلال فراگیر تمرکز دارند. فلسفه های نوظهور سنجش، یعنی سنجش برای یادگیری و سنجش به عنوان یادگیری با افزایش یادگیری برای فراگیران چارچوب مفهومی جدیدی در مورد نقش سنجش تعریف می کنند. هدف نوشته حاضر بررسی چرایی و چیستی و چگونگی تغییر سنجش آموزشی با تمرکز بر تقابل این فلسفه ها از نظر چارچوب فکری و عملی و تاکید بر لزوم تشخیص و بهره مندی صحیح از انواع رویکردهای سنجش به اقتضای هدف سنجش می باشد. نظام آموزشی فعلی باید با آگاهی از فلسفه بنیادی انواع سنجش، از روشهای نوین سنجش جهت افزایش یادگیری و نیز مهارت خودمختاری و تفکر انتقادی فراگیران برای خودسنجی در کنار سنجش یادگیری بهره مند گردد.

تبیین الگوی نظری مشاوره فلسفی در تعلیم و تربیت برمبنای خردورزی و دیالوگ سقراطی

سید حسام حسینی؛ اکبر رهنما؛ مهدی سبحانی نژاد

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 86-110

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52473.3309

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف تبیین الگوی نظری مشاوره فلسفی در تعلیم و تربیت بر مبنای خردورزی و دیالوگ سقراطی صورت گرفت.روش پژوهش: نوع پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از لحاظ رویکرد، کیفی میباشد و جهت تبیین هدف ... بیشتر هدف: این پژوهش با هدف تبیین الگوی نظری مشاوره فلسفی در تعلیم و تربیت بر مبنای خردورزی و دیالوگ سقراطی صورت گرفت.روش پژوهش: نوع پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از لحاظ رویکرد، کیفی میباشد و جهت تبیین هدف و دستیابی به پاسخ سؤالات از روش تحلیل مفهومی و از نوع تفسیری بهره گرفته شد. به منظور جمعآوری دادههای پژوهش از آثار دسته اول و پژوهشهای صورت گرفته در خصوص عنوان پژوهش، شامل دیالوگهای افلاطون، پایاننامهها، مقالات، آثار و نوشتهها و روایتهای تاریخی مرتبط با موضوع تحقیق استفاده گردید. بدین منظور نمونههای در دسترس و مناسب از منابع مرتبط با موضوع پژوهش به صورت هدفمند انتخاب و برای ثبت دادهها از فرم فیش برداری استفاده شد و دادههای بدست آمده در طول تحقیق به صورت مستمر تحلیل و تفسیر گردید.یافته‌ها: براساس یافتههای پژوهش، ابعاد اصیل هویت انسانی به واسطه سلطه هویتهای کاذب برخاسته از جهانبینیهای غیر اصیل در حاشیه قرار گرفته و بخش قابل توجّهی از نگرانیها و تعارضات درونی وی با این تعارضات گره خورده است. و رویکرد مشاوره فلسفی بر مبنای خردورزی و دیالوگ سقراطی با این پیش فرض که این تعارضات دارای ریشهای درونی شامل ناآگاهی و نیروی برتر اقناع جهانبینیهای سطحی است و با تکیه بر این مهم که انسان اراده ذاتی به خیر دارد، در تلاش است تا با خودشناسی و کشف فلسفه خود بنیاد زندگی بر اساس دیالوگی درونی بر این تعارضات غلبه یابد.نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که الگوی مطلوب برخاسته از این رویکرد فرایندی سه مرحلهای مشتمل بر کشف هویتهای کاذب، به چالش کشیدن و زیر سؤال بردن این هویتها و حرکت به سوی یک جهانبینی نوین است.

ارزیابی تطبیقی هوش حکمی با هوش معنوی و نسبت آن با تعلیم و تربیت

نفیسه مصطفوی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 111-126

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51084.3293

چکیده

ملاصدرا برای اولین بار با به کارگیری واژه «الحکمه الغریزیه» گونه جدیدی از هوش به نام هوش حکمی را ارائه میدهد. وی در زمینه میزان بهره‌وری از هوش حکمی و نسبت آن با تعلیم و تربیت سه‌ طیف کلی را ... بیشتر

مبانی آموزه تربیت سقراطی- افلاطونی در محاوره پروتاگوراس

مجید صدرمجلس

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 127-148

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.53550.3375

چکیده

در این نوشته می کوشیم مبانی آموزه تربیتِ سقراطی-افلاطونی را در محاوره پروتاگوراس بررسی کنیم. این محاوره، سقراط و پروتاگوراس را در آتن قرن پنجم پ. م. در حال بررسی و نقد آراء تربیتی رایج، به تصویر می کشد. ... بیشتر در این نوشته می کوشیم مبانی آموزه تربیتِ سقراطی-افلاطونی را در محاوره پروتاگوراس بررسی کنیم. این محاوره، سقراط و پروتاگوراس را در آتن قرن پنجم پ. م. در حال بررسی و نقد آراء تربیتی رایج، به تصویر می کشد. چالش فکری آن دو با پیبردن به وجود نوعی تعارض میان آراء خویش، به نوعی بازنگری فکری و همگرائی فکری نسبی نیز روی مینهد. این همگرائی، درواقع موضعی است که افلاطون به عنوان نویسنده محاوره در برهه ای از دوره اولیه تفکر خویش به آن دست می یابد. نشانه همگرائی نسبی در پایان محاوره، عبارت است از این جمع بندیِ سقراط که اگر فضیلت معرفت باشد، آنگاه آموختنی است؛ افلاطون همین ادّعا را بعداً با اندکی توضیح و به صورت مشروط در محاوره منون نیز می آورد. گفتنی است که در بررسی مباحث محاوره پروتاگوراس، از چشم اندازی بهره می بریم که از پرسش آغازین و آموزه یادآوری در محاوره منون برگرفته شده است. اگر آموزه یادآوری را بر موضوعِ تربیت اطلاق کنیم؛ خواهد دید که به طور کلّی، امکانِ تربیت بر وجود استعداد طبیعی و تمرین، وابسته است. توجه به فضیلت نیز، محتوای ارزشی تربیت را مشخص می سازد. مرور مبانی معرفتشناختی و وجودشناختی در گفتوگوی سقراط و پروتاگوراس، کمک می کند تا تأثیر این دو نفر در شکل گیری تدریجی تربیتِ سقراطی-افلاطونی را نیز بهتر بفهمیم. پس از بیان مسأله و چشمانداز، بیشتر میکوشیم به بررسی و تحلیل مبانی زیر بپردازیم: جدائی معرفت و جهل؛ جدا نبودن مقام نظر از عمل؛ فضیلت به عنوان ویژگی واقعی و مؤثر در بروز رفتارها؛ وحدت فضیلت و معرفت همراه با انکار ضعفِ اراده؛ اجزاء فضیلت؛ امکان آموختن به معنی یادآوری؛ آموختنی بودن فضیلت به شرط معرفت بودن؛ مباحث منطقی مانند تناقض، تضاد، نسبت تساوی؛ توجه اجمالی به نفس و سعادت آن؛ فروکاستن خیر و شرّ به لذت و درد؛ لزوم استعدادهای متفاوت و تمرین برای تربیت.

مفهوم‌شناسی تطبیقی مساله اراده آزاد و اختیار در تعلیم و تربیت بر اساس الگوی «انسان مشکک»

احسان احمدی خاوه؛ محمدرضا سرمدی؛ علی علم الهدا؛ مهدی محمودی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 149-167

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52170.3256

چکیده

بحث پیرامون مساله اراده و نقش آن در حیات بشر، قدمتی طولانی دارد. در حوزه تمدنی اسلام، ریشه‌های این بحث به نیمه اول قرن اولیه و تقابل اشاعره و معتزله باز می‌گردد. این مقاله که با روش کیفی و رویکرد توصیفی ... بیشتر بحث پیرامون مساله اراده و نقش آن در حیات بشر، قدمتی طولانی دارد. در حوزه تمدنی اسلام، ریشه‌های این بحث به نیمه اول قرن اولیه و تقابل اشاعره و معتزله باز می‌گردد. این مقاله که با روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی به مفهوم‌شناسی تطبیقی مساله اراده و اختیار در حوزه تعلیم و تربیت پرداخته است، تلاش می‌کند تا با تکیه بر الگوی «انسان مشکّک»، استنتاجی تازه در باب انسان‌شناسی و مسأله اراده داشته باشد. در این مدل تطبیقی که از متن قرآن، متون عرفانی و فلسفه صدرایی استنتاج شده است، انسان در عین آنکه یک «مفهوم متواطی» است، «موجودی مشکّک» است که مراتب بی‌نهایتی از وجود را مترتب است. از یک منظر می‌توان مراتب وجودی انسان را در چهار سطح مادی، مثالی، عقلی و الهی طبقه‌بندی نمود. از آنجا که در حکمت صدرایی، وجود، مساوق با علم و اراده است، اراده انسان نیز مشکّک است. هر مرتبه از وجود مشکّک انسان نسبت به مرتبه پیشین خود دارای اراده‌ای شدیدتر و بیشتر و نسبت به مرتبه بعدی، دارای اراده‌ای ضعیف‌تر است. اگر انسان موجودی مشکّک باشد و مراتب آگاهی و اختیار او نیز بر همین اساس، مشکّک و ذومراتب باشد، طبیعتا دیگر نمی‌توان از یک نظام و روش تعلیم و تربیت واحد برای پرورش همه این مراتب سخن گفت. هر لایه از آگاهی انسان و هر سطح از اراده او، نیازمند روش و نظام تربیتی خاص خود است.

«کنش پژوهی اخلاقی» به مثابۀ فصل مشترک «تربیت پژوهی» با «طراحی پژوهی»

سید علی فارغ؛ یاسمن حاجیان فروشانی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 168-180

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52598.3304

چکیده

هدف: پیوند حکمت‌های «تربیت» و «طراحی» درگرو مترتب شدن هنجارهای اجتماعی بر آن‌ها و وجود ارتباط ذاتی میان عناصر «حقیقت‌جویی» و «کنش محوری» و همچنین وجود مضمون مشترکِ «پویایی ... بیشتر هدف: پیوند حکمت‌های «تربیت» و «طراحی» درگرو مترتب شدن هنجارهای اجتماعی بر آن‌ها و وجود ارتباط ذاتی میان عناصر «حقیقت‌جویی» و «کنش محوری» و همچنین وجود مضمون مشترکِ «پویایی در جهت تغییر مطلوب» به‌شرط حصول نتیجه است؛ بر همین مبنا پژوهش حاضر هدف واکاوی در فصل مشترک زیرگونه‌هایی از «تربیت پژوهی» و «طراحی پژوهی» را با عنوان «کنش پژوهی اخلاقی» در دستور کار خود قرار داده است که پژوهش در آن‌ها به‌مثابۀ کنش در عرصه‌های یادشده است.روش پژوهش: پژوهشِ مفهومیِ حاضر، از نوع بنیادی-نظری است و در آن با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، پس از بررسی حوزه‌های «کنش پژوهی اخلاقی»، «تربیت پژوهی» و «طراحی پژوهی»، به تحلیل، تفسیر و ترکیب یافته‌ها و نتایج پرداخته‌شده است.یافته‌ها: یافته‌ها حاکی از آن است که تولید دانش در زیرگونه‌های پژوهشی یادشده در قالب «کنش پژوهی اخلاقی» در وادی‌های علم، فلسفه و تکنولوژی انجام می‌پذیرد و برای پرداختن به زمینه‌های مسئله، ارزیابی و راه‌حل، از «عقل نظری»، «عمل مولد» و «عمل ابزاری» بهره گرفته می‌شود؛ همچنین استدلال‌های استقرائی، قیاسی و ربایشی،ر راهبردهای منطقی غالب برای تحقق غایی کنش یادشده هستند.نتیجه‌گیری: «کنش پژوهی اخلاقی»، فصل مشترک گونه‌های پژوهشی «کنش پژوهی تربیتی» و«پژوهش از طریق طراحی» است و پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده، مطالعۀ تعامل و هم‌افزایی آن‌ها، با توجه به فصل مشترکشان در دستور کار قرار گیرد.

نسبت میان روش سقراطی و دوستداری دانایی (فیلوسوفیا)

کاظم هانی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 181-195

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52220.3263

چکیده

روش سقراطی که به روش ابطالی معروف است روشی است که در محاورات اولیه افلاطون؛ یعنی محاورات سقراطی به کار برده می‌شود. این روش پاسخی به ادعای سوفسطائیان راجع به تعلیم فضیلت بود. سقراط با به کار بردن این روش ... بیشتر

رویکرد نظری به فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی

اسداله خدیوی؛ رسول نامور؛ اسماعیل سلیمانزاده

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 196-207

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.53612.3371

چکیده

در این مقاله سعی داریم به فلسفه تعلیم و ترِبیت نگاهی فلسفی کلی داشته باشیم. درباره تعلیم و تربیت و مراحل آن مربیان بزرگ تعلیم و تربیت سخن فراوان گفته‌اند. به تعبیر آنان تنها راه رسیدن به کمال انسان در ... بیشتر

آیا ویتگنشتاین متاخر به ورطۀ نسبی‌گرایی درمی‌غلتد؟ یک ارزیابی از منظر عقلانیت نقاد

عبدالحمید محمدی؛ علی پایا

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 208-224

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51248.3180

چکیده

ویتگنشتاین متاخر هر نوع شناختی را در قالب بازی‌های زبانی معرفی می‌کند که بر شکل‌های زندگی مبتنی‌اند. از جمله لوازم دیدگاه او در دوره متاخر تاملات فلسفی‌اش، یکی نیز این است که بازی‌های زبانی خاص به ... بیشتر ویتگنشتاین متاخر هر نوع شناختی را در قالب بازی‌های زبانی معرفی می‌کند که بر شکل‌های زندگی مبتنی‌اند. از جمله لوازم دیدگاه او در دوره متاخر تاملات فلسفی‌اش، یکی نیز این است که بازی‌های زبانی خاص به اعتبار ارتباط وثیق با اشکال زندگی خاصی که در درون آن‌ها ظهور یافته‌اند، نوعی رابطه قیاس‌ناپذیری با هم دارند. هر فردی صرفا از طریق اشکال زندگی و بازی‌های زبانی خاص خود می‌تواند نسبت به جهان شناخت پیدا کند و از آن‌جا که اشکال زندگی قیاس‌ناپذیرند درک درستی از شکل زندگی دیگران نخواهد داشت و قادر به نقد و ارزیابی شناخت‌های آنان نخواهد بود؛ مگر آن که شکل زندگی مألوف خود را ترک کند و شکل زندگی دیگری را که خواهان شناخت آن است درونی کند، یعنی به یکی از اعضای جامعه‌ای که بر اساس شکل زندگی مورد نظر پدید آمده است، بدل شود. در مقابل، پوپر با در نظر گرفتن واقعیت بیرونی به عنوان معیار عینیت، بر شناخت عینی تاکید دارد و معتقد است که رشد معرفت انسان از طریق نقد و ارزیابی نقادانه شناخت‌های پیشین و عرضه مستمر گمانه‌های جدید برای فراچنگ آوردن واقعیت و نقد مستمر آن‌ها صورت می‌گیرد. در این مقاله، به دنبال شرح کوتاهی از رویکردهای فلسفی ویتگنشتاین و پوپر (بخش‌های 1 و 2) و توضیح مختصری در خصوص سویه ضد نسبی‌گرایانه عقلانیت نقاد (بخش 3)، رویکرد نسبی‌گرایانه ویتگنشتاین را از منظر عقلانیت نقاد مورد نقد و ارزیابی قرار می‌دهیم (بخش 4). آخرین بخش نوشتار (بخش 5) به نتیجه‌گیری کوتاهی از مباحث ارائه شده اختصاص دارد.

بدن به مثابه رسانه‌ نوین یا فرا انسان‌گرایی در عصر هوش مصنوعی

سینا تفنگ چی؛ یونس شکرخواه؛ هادی خانیکی؛ محمد سلطانی فر

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 225-242

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52287.3268

چکیده

فلسفه فرا انسان‌گرایی، نظریه‌ای نزدیک به هوش مصنوعی است که بیشتر در قالب فیلم‌های علمی تخیلی دیده شده و بر اساس آن، با کمک هوش مصنوعی، اصلاح و افزایش هوش و فیزیولوژی انسان صورت پذیرفته و در نتیجه آن، ... بیشتر

فلسفه‌ بقای سینما با رویکرد ژان بودریار

مهدی عطارزاده؛ مریم جمالی؛ محمد ضیمران

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 243-258

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51890.3232

چکیده

ژان بودریار نظریه‌پرداز پست‌مدرن در عرصه جامعه‌شناسی رویکردی فلسفی را برای تشریح دنیای کنونی اتخاذ کرد. بودریار از وضعیت جهان امروز، تحت عنوان حاد واقعیت یاد می‌کند و معتقد است که امروزه وانموده‌ها ... بیشتر ژان بودریار نظریه‌پرداز پست‌مدرن در عرصه جامعه‌شناسی رویکردی فلسفی را برای تشریح دنیای کنونی اتخاذ کرد. بودریار از وضعیت جهان امروز، تحت عنوان حاد واقعیت یاد می‌کند و معتقد است که امروزه وانموده‌ها واقعی‌تر از واقعیت، نمود دارند و هنر و سینما نیز به ابزارهای وانمایی بدل شده‌اند و آماج انتقادات وی قرار می‌گیرند. با توجه به انتقاد شدید بودریار، این سؤال پیش می‌آید که سینما چگونه می‌تواند در نگاه بودریار به بقای خود ادامه دهد؟! این تحقیق تلاشی است در راستای احیای سینما در منظرگاه بودریار، که در این راه از روش تجزیه و تحلیل منابع کتابخانه‌ای به شیوه‌ توصیفی_تحلیلی بهره می‌برد و با تأکید بر استدلالات خودِ بودریار راه‌حل‌هایی را در راستای بازپس‌گیری ماهیت ازدست‌رفته‌ سینما ارائه می‌دهد که می‌تواند مورد استفاده سینماگران قرارگیرد. از جمله دست‌آوردهای این پژوهش آن که؛ از منظر بودریار، سینمای امروز، آنقدر در وانموده مستغرق گردیده که به وسیله‌ای برای وانمایی بدل شده است. بودریار آنقدر بدبین است که به‌نظر نمی‌رسد از نظر او -در جهان پست‌مدرن- راه گریزی از وانموده وجود داشته باشد. به تَبَعِ آن، سینما نیز راه گریزی از آن ندارد. با این تفاسیر، به‌نظر می‌رسد تنها راه برای خلاصی از وانمایی، رویارویی با آن، توسط ابزارهایی از جنسِ خودِ وانموده باشد. بنابراین، راهکارِ سینما برای فائق آمدن بر وانمایی؛ دوری از آن نیست -چراکه به باور بودریار اساساً گریزی از وانمایی نیست. راهکاری که نگارندگان ارائه می‌دهند، اتفاقاً بهره‌وری از خودِ وانمایی؛ اما در راستای برملانمودن وانموده است؛ که از آن تحت عنوان «وانمودنِ وانموده» یاد می‌کنند. درنتیجه، در طی این مقاله –با استناد به آراء خود بودریار- مشخص می‌شود که «وانمودنِ وانموده» می‌تواند از طریق افراط در وانمایی اتفاق افتد. از جمله رهیافت‌های عملیاتیِ آن نیز می‌تواند بکارگیری بیش‌از‌حد جلوه‌های ویژه کامپیوتری یا «وانمایی مضاعف»، البته در راستای برملا نمودنِ وانماییِ سینما باشد.

«متخصص اخلاقی» مفهومی مهم ولی مجهول در فلسفه اخلاق هیوم و تناظر آن با رهیافت آشنای «داور راستین» در زیبایی شناسی هیوم

ذوالفقار همتی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 259-276

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51463.3198

چکیده

امروزه در فلسفه اخلاق از متخصص اخلاقی به عنوان فردی یاد میشود که در شرایط پیچیده قادر است رفتارهای درست را تشخیص داده و عامل ایدهآل اخلاقی باشد. این مفهوم چندان تازه نیست و میتوان آن را در فلسفه ... بیشتر

بررسی انتقادی نظریۀ معرفت‌شناسی مشارکت در فهم باورهای دینی

مهدی خیاط زاده؛ منصور نصیری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 277-291

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52570.3299

چکیده

جان کاتینگهام فیلسوف معاصر انگلیسی بهترین شیوه برای فهم باور دینی را فهم همدلانه از آن میداند. وی نظریۀ خود را معرفتشناسی مشارکت مینامد. بر اساس این نظریه، برای فهم باورهای دینی باید رویکرد ... بیشتر

بررسی مقایسه ای مفهوم حقیقت محمدیه از منظر ملاصدرا و آدام کدمون از نگاه موسی دلئون

نسرین توکلی؛ احد گنجعلی خانی؛ ولی اله ساکی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 292-305

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51442.3199

چکیده

هدف از این مقاله بررسی همانندیها و تفاوتهای حقیقت محمدیه و آدام کادمون، از منظر ملاصدرای مسلمان و دلئون کلیمی است، روش پژوهش مطالعه تطبیقی با رویکردی تحلیلی-توصیفی بر اساس روش مطالعات کتابخانهای ... بیشتر

بازشناسی عرصه دیگر وجود در معماری درونگرای ایرانی با تأکید بر پدیدار آیینه در فلسفه سهروردی

مریم اکبری؛ رضا بهبهانی؛ هما ایرانی بهبهانی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 306-324

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50550.3136

چکیده

توجه بیش از حد به قدرت لایزال استدلال و بی‌توجهی به فضاهای نهفته ذهنی، بحران‌های ناشی از گسست بین انسان معاصر و محیط مصنوع را ایجاد نموده است. براین‌اساس بازشناسی ریشه‌های پیوستگی ذهن و عین در عرصه‌های ... بیشتر توجه بیش از حد به قدرت لایزال استدلال و بی‌توجهی به فضاهای نهفته ذهنی، بحران‌های ناشی از گسست بین انسان معاصر و محیط مصنوع را ایجاد نموده است. براین‌اساس بازشناسی ریشه‌های پیوستگی ذهن و عین در عرصه‌های معماری گذشته اهمیت می‌یابد. این پژوهش با هدف شناخت عرصۀ عرفانی در معماری درونگرای ایرانی به مکاشفۀ عرصۀ دیگری در فراسوی آیینه وجود می‌پردازد. بدین منظور مبانی نظری پژوهش به‌صورت خاص بر جایگاه پدیدار آیینه در فلسفۀ سهروردی و نقش آن در معماری درونگرای ایرانی تأکید دارد. پرسش اصلی پژوهش به چگونگی پدیدارشدن ماهیت فضا در معماری می‌پردازد. روش کیفی این پژوهش شناخت‌شناسی مبتنی بر دیدگاه فلسفی تفسیرگرایانه بوده که با بهره‌گیری از راهبرد استدلال منطقی در پی شناخت واقعیت درونی فضا - مکان است. نتایج این پژوهش بیان می‌کند که انکشاف وجه دیگر چیزها و بازشناسی عرصه فراسوی آیینه با گذار از شیوه‌های نگاه درون و برون در عرصه‌های معماری درونگرای ایران میسر می‌شود. در این گذار «رویارویی ذهن و عین»، منجر به «دگرگونی معنوی و درونی فرد» شده و به «عرصۀ دیگری به نام دنیای عرفان» موجودیت می‌بخشد. براین‌اساس سلسله‌مراتب حضور در فضای معماری درونگرا با فلسفۀ سهروردی انطباق یافته و فرد با گذار از هفت مرحلۀ؛ محنت جدایی از برون، وصال به درون، بیداری، حیرت، فنا و غوطه‌وری در عمق هزارتو، بازگشت و انکشاف یک پدیدار آیینه، به عرصۀ دیگر وجود هدایت می‌شود. در نهایتِ این مسیر، عرصۀ عرفان در فضاهای درونی معماری پدیدار خواهد شد.

فلسفه شیمی و سیر تحول آن در گذر زمان

حمیده حقیقت

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 325-335

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.53095.3349

چکیده

بر اساس معیارهایی شیمی یکی از بزرگترین رشتههای علمی در جهان است، علمی که به «تأثیر مستقیم مولکولها بر زندگی انسان» مربوط میشود و در نتیجه سوالات اخلاقی، سیاسی، فلسفی و معرفتی را مطرح می ... بیشتر

پدیدارشناسی ایدئولوژی و نسبت آن با اتوپیا بر پایه آراء ریکور

رحمت الله محمودی؛ حسین مصباحیان؛ مهدی ذاکری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 336-359

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52481.3291

چکیده

این مقاله درصدد ابهام‌زدایی یا تناقض‌زدایی از مفهوم ایدئولوژی از طریق ارجاع به آراء ریکور است. ریکور روش بررسی خود از ایدئولوژی را پدیدارشناسانه می‌نامد؛ زیرا اصطلاح ایدئولوژی زمانیکه در یک چارچوب ... بیشتر این مقاله درصدد ابهام‌زدایی یا تناقض‌زدایی از مفهوم ایدئولوژی از طریق ارجاع به آراء ریکور است. ریکور روش بررسی خود از ایدئولوژی را پدیدارشناسانه می‌نامد؛ زیرا اصطلاح ایدئولوژی زمانیکه در یک چارچوب جدلی قرار گیرد، هم از «استفاده بد» و هم از «سوءاستفاده» رنج خواهد برد. فقط با یک رویکرد معنا‌شناسانۀ جدی و یک توضیح صحیح از شرایطی که این مفهوم بدان وابسته است، می‌توان نقطه اختتامی ‌بر این سوءاستفاده نهاد. چنین امری در پرتو رویکردی میسر است که ریکور آن را «پدیدارشناسی تکوینی»، «تحلیلی اوج‌گیرنده از مفهوم» و «تلاشی برای کاوش در زیر سطح معنی آشکار ایدئولوژی برای رسیدن به معانی بنیادی آن» می‌نامد. این مقاله با مبنا قرار دادن اثر پل ریکور با عنوان سخنرانی‌هایی دربارۀ‌ ایدئولوژی و اتوپیا که در سال ۱۹۷۵ در دانشگاه شیکاگو ایراد شد و سایر مقالات و آثار او درباره ایدئولوژی و پدیدارشناسی، تلاش کرده است تا همراه با ریکور به دو پرسش اصلی این حوزه پاسخ گوید: الف) تئوریسین‌های اصلی مفهوم ایدئولوژی چه کسانی بودند؟ ب) چند نوع تعریف عمده از بررسی پدیدارشناسانۀ ایدئولوژی قابل‌استخراج است؟ عصاره پاسخ در هم تنیده به دو پرسش مذکور این است که ریکور ضمن بررسی آثار کسانی مانند مارکس، آلتوسر، مانهایم، وبر، هابرماس و گیرتز، برداشت‌های رایج و منفی از ایدئولوژی را مورد تردید قرار می‌دهد و بر اساس بررسی دقیق و عمیق آثار متفکران مذکور، به سه تعریف عمده و مشخص یا به‌عبارت‌دیگر سه مرحله یا کارکرد از ایدئولوژی می‌رسد که اولی بر پایۀ تعریف مارکس، دومی ‌بر پایۀ نگرش وبر و آخری براساس دیدگاه‌های گیرتز به این اصطلاح شکل گرفته است. ریکور به ترتیب این سه تعریف، مرحله یا کارکرد را ایدئولوژی به‌مثابه «کژتابی واقعیت»، ایدئولوژی به‌مثابه منبع «مشروعیت قدرت» و بالاخره ایدئولوژی به‌عنوان منبع «انسجام اجتماعی» می‌نامد. برپایه چنین تحلیلی از ایدئولوژی، مقاله در قسمت دوم خود به کارکردهای مختلف اتوپیا پرداخته است و ضمن تاکید بر وجوه مثبت اتوپیا، همزبان با ریکور نتیجه گرفته است که جامعه بدون اتوپیا جامعه‌ای مرده است.

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

موضوعات = %D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده