مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

استدلال استقرائی تأییدی سوئینبرن به مثابه بهترین تبیین خداباوری

عباس یزدانی

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 468-488

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47927.2967

چکیده

آیا تبیین‌های خداناباورانه می‌توانند جهان و انسان را تبیین کنند؟ آیا استدلال‌های قیاسی خداباورانه می‌توانند تبیین معقولی از جهان ارائه نمایند؟ بسیاری از فیلسوفان دین معاصر براین باورند که استدلال‌های ... بیشتر آیا تبیین‌های خداناباورانه می‌توانند جهان و انسان را تبیین کنند؟ آیا استدلال‌های قیاسی خداباورانه می‌توانند تبیین معقولی از جهان ارائه نمایند؟ بسیاری از فیلسوفان دین معاصر براین باورند که استدلال‌های قیاسی بر اثبات وجود خدا نامعتبرند، چون یا از نظر صورت قیاسی، نامعتبرند یا مبتنی بر یک یا چند مقدمه کاذب یا غیریقینی هستند. از این رو، به استدلالات غیرقیاسی در باب وجود خدا روی آوردند. هدف این نوشتار بررسی و ارزیابی یکی از این استدلال‌های جالب توجه جدید، یعنی استدلال استقرائی سوئینبرن است. روش این تحقیق کتابخانه‌ای و استدلالی است که از طریق مطالعه، بررسی و تحلیل ذهنی مفاهیم، گزاره‌ها و استدلال‌ها انجام می‌گیرد. ادعای سوئینبرن این است که تبیین‌های انسان‌انگارانه و ماده‌انگارانه نمی‌توانند جهان و انسان را تبیین کنند. در مقابل، وی سه استدلال از وجود جهان، وجود قوانین علمی و قوانین فرایند تکامل؛ برای وجود خدا به عنوان سه استدلال استقرائی تأییدی استفاده می‌کند و از انباشت آنها خداباوری را به عنوان استنتاج بهترین تبیین نتیجه می‌گیرد. نتیجه چنین استدلالاتی این است که خداباوری می‌تواند بهترین تبیین نهایی جهان باشد. همچنین نشان داده خواهد شد که این‌گونه استدلال‌ها با چالش‌های کمتری مواجه بوده و می‌توانند احتمال وجود خدا را به مراتب افزایش دهند.

Virtues and Value: How Virtue Theory Plugs a Gap in Practice-Consequentialism

Robin Attfield

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 471-478

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.15860

چکیده

What confers their value on genuine virtues, it is argued, consists in the intrinsic value that instantiating them in thought and action standardly brings about. This granted, virtue theory is argued to be capable of plugging a gap in consequentialist theories of the kind that make actions right which either exemplify optimific practices or are directly optimific. ... بیشتر

سلامتی، بیماری و درمان در مکتب فکری ملاصدرا

سید مرتضی حسینی شاهرودی؛ معصومه رودی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 476-489

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52469.3284

چکیده

تبیین سلامتی و بیماری از مسائل مهم فلسفی است. سلامتی و بیماری در مکاتب فلسفی به عنوان کیف نفسانی معرفی شده است که به اجسام تعلق نمی گیرد و فقط در موجودات صاحب نفس به وجود می آید؛ اما در تعریف سلامتی و ... بیشتر تبیین سلامتی و بیماری از مسائل مهم فلسفی است. سلامتی و بیماری در مکاتب فلسفی به عنوان کیف نفسانی معرفی شده است که به اجسام تعلق نمی گیرد و فقط در موجودات صاحب نفس به وجود می آید؛ اما در تعریف سلامتی و بیماری توجه بر بدن و عملکرد آن بوده است. علم پزشکی نیز برای تأمین سلامتی و رفع بیماری، عمدتاً در پی آرام بخشی بدن است. معضلات علم پزشکی نظیر درمان ناپذیری بعضی بیماری ها، بیماری های صعب العلاج و طولانی شدن پروسه درمان در بعضی بیماری های به ظاهر شناخته شده این ظن را میآفریند که تبیین سلامتی و بیماری نیازمند تغییر باشد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و کتابخانه ای به واخوانی حقیقت سلامتی و بیماری در فلسفه های مبتنی بر أصالت وجود خصوصاً حکمت متعالیه پرداخت. نتیجه این بود که متناسب با گزینش حکمت متعالیه به جای فلسفه سینوی، سلامتی و بیماری نیز نحوه ای از وجود یا تجلیی از موجودات تبیین گردد. در فلسفه متعالیه هر موجود ظهوری از حق تعالی است که خود دارای ظهورات نفس و بدن است. نفس نسبت به بدن دارای اولویت و جامعیت بوده و برقراری سلامتی نفس و بدن، ایجاد بیماری و درمان آن تحت تدبیر نفس است. بنابراین در تبیین سلامتی و بیماری باید از امور مربوط به نفس استفاده کرد. بر این اساس درمان را نیز میتوان منوط به تعالی بخشی نفس دانست و استفاده از دارو را معدّ تعالی بخشی نفس خواند.

بررسی و نقد رابطه سیاست و اخلاق در هنر در پراگماتیسم پیامبرانه

محمدعلی عاشوری کیسمی؛ عبدالله نصری

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 477-504

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.45954.2860

چکیده

در پراگماتیسم پیامبرانۀ کرنل وست، اخلاق و سیاست در هنر پیوندی عمیق دارند. او فیلسوفی است که بررسی و مبارزه با نژادپرستی در مرکز تفکراتش قرار دارد. در رویکرد وست اخلاق تبدیل پایۀ زیبایی‌شناسی و سیاست ... بیشتر

Critical Study of the Epistemological Foundation of Constitutionalism in Face of Modernism

غلامرضا منصوری

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 479-489

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.54505.3428

چکیده

The encounter of Iranians with the modernism of the West happened for the first time during the constitutional period and through familiarization with the events and political technologies that happened in Russia, Japan, and Turkey. According to what Gadamer says, according to their political, social, economic, mental, and cultural structures, Iranians have received ... بیشتر

مفهوم‌گرایی الهی، راه‌حلی برای چالش افلاطون‌گرایی و نقد کریگ بر آن

طیبه شاددل؛ حسین اترک

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 489-509

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49686.3102

چکیده

مفهومگرایی راهحلی برای حل مشکلی است که افلاطونگرایی برای خداباوری ایجاد میکند. این دیدگاه که توسط آلوین پلانتینگا و گِرِگ ولتی، دو فیلسوف معاصر آمریکائی، ارائه شده است، معتقد به واقعگرایی ... بیشتر مفهومگرایی راهحلی برای حل مشکلی است که افلاطونگرایی برای خداباوری ایجاد میکند. این دیدگاه که توسط آلوین پلانتینگا و گِرِگ ولتی، دو فیلسوف معاصر آمریکائی، ارائه شده است، معتقد به واقعگرایی ناافلاطونی در مورد کیفیت وجودی قضایا، جهانهای ممکن و اعیان ریاضی است؛ یعنی این امور را گرچه موجود می‌داند، لکن برای آنها وجود انضمامی و نه انتزاعی قائل است و جهت تلائم با خداباوری، این امور را به مثابۀ اندیشههای خداوند در نظر می‌گیرد. کریگ، فیلسوفِ خداباور معاصر آمریکائی، معتقد است این دیدگاه نمیتواند به عنوان راه‌کاری مناسب در نظر گرفته شود؛ چراکه انضمامی انگاشتن اموری مثل اعیان ریاضی قابل پذیرش نیست؛ علاوه بر اینکه مفهومگرایی در توجیه قضایای کاذب با مشکل مواجه است. همچنین مفهومگرایی مستلزم اتصاف خداوند به اندیشههای سخیف است و در تقریر ولتی از مفهومگرایی، چالش افلاطونگرایی همچنان به قوت خود باقی است. با بررسی که انجام شد به نظر میرسد برخی از اشکالات کریگ به دیدگاه ولتی و پلانتینگا از مفهومگرایی وارد است. همچنین میتوان اشکال جدّیتری به مفهومگرایی به تقریر ولتی و پلانتینگا وارد نمود. پلانتینگا و ولتی از علم شهودی غفلت نمودهاند و علم خداوند را به علم حصولی فروکاستهاند؛ چرا که اگر علم خداوند به نحو شهودی در نظر گرفته شود، در عین قائل شدن به واقعگرایی نسبت به اعیان ریاضی، قضایا و جهانهای ممکن، این امور به نحو بسیط در وجود حق حضور دارند؛ نه به نحو مفاهیم جداگانه.

امر سایبری پسامدرن و بحران الهیات

کیارش شیخ الاسلام

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 490-505

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52288.3269

چکیده

موقعیت پسامدرن یک وضعیت فرهنگی است که انسان معاصر در آن به سر می‌برد. این وضعیت فرهنگی را از نگرگاه‌های متفاوتی می‌توان بررسی کرد. مقالۀ حاضر در زمینۀ نسبتِ این وضعیت با امر سایبری نگاشته شده است. در ... بیشتر

Abstraction of the Soul and the Presence Abstracts in Dream From; the psychological and philosophical perspective with an emphasis on the views of Carl Gustav Young

میکاییل جمال پور

دوره 16، شماره 41 ، دی 1401، ، صفحه 490-501

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55076.3464

چکیده

Describing the abstract of the Soul in the words of rational and logical philosophers is the expression of ancient philosophy and the implementation of a new ontological view. Psychology, or inner epistemology, is constructed with a deep look at the spiritual aspects of the soul. The world of dreams has always been of special importance in the view of philosophers, ... بیشتر

ارزیابی نقدهای اچمندی به تحلیل تارسکی از مفهوم پیامد منطقی

حمید علایی نژاد؛ مرتضی حاج حسینی

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 505-532

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47243.2920

چکیده

بنابر تحلیل نظریه-مدلی تارسکی از مفهوم پیامد منطقی، جمله X نتیجه منطقی مجموعه جملات Γ است اگر و تنها اگر هر مدلی برای Γ مدلی نیز برای X باشد. اچمندی اما تحلیل تارسکی را نادرست دانسته و نقدهایی علیه ... بیشتر

گسست از بیان امر الهیِ هگلی در پیکرسازی مدرن

محبوبه اکبری ناصری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 506-520

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52063.3266

چکیده

هگل از معدود متفکرانی است که به هنر پیکرسازی اندیشیده است. وی در کتاب پدیدارشناسیِ روح در ذیل مبحث دین به طور موجز و در درس‌گفتارهای زیباشناسی به تفصیل دربارۀ پیکرسازی سخن گفته است. ویژگی مشترک این دو ... بیشتر هگل از معدود متفکرانی است که به هنر پیکرسازی اندیشیده است. وی در کتاب پدیدارشناسیِ روح در ذیل مبحث دین به طور موجز و در درس‌گفتارهای زیباشناسی به تفصیل دربارۀ پیکرسازی سخن گفته است. ویژگی مشترک این دو متن آن است که امر مطلق که مترادف امرِ الهی است در هر دو متن، توانسته است از طریق پیکرتراشی در حد توان و ظرفیت هنر به بیان آگاهی از خویشتن بپردازد. هگل، هنر پس از رُمانتیک را پایان‌یافته می‌داند و معتقد است که هنر دیگر نمی‌تواند نمایان‌گر و بیان‌گر نیاز روح باشد زیرا دیگر هنر نیاز مبرم روح نیست. پیکرسازی مدرن تفاوت ماهوی با تلقی ‌هگل از این هنر دارد با این حال این تلقی جدید از پیکرسازی هم از بطن اندیشۀ هگل قابل دریافت است. هگل هنر پیکرسازی را بیان‌گر و بازنمایانندۀ امر الهی در مراحل مختلف تاریخ (اعم از تاریخ دین و تاریخ هنر) می‌داند. در هنر مدرنیسم، پیکرۀ انسان به عنوان مأمن و معبد روح، متلاشی شده است و هنر پیکرسازی دیگر نمی‌تواند بیان‌گر امر الهی باشد. در واقع بنیاد پیکرسازی مدرن، اصالت بشر است و امور فردی و اجتماعی انسانی جایگزین امر الهی می‌شود. در این مقالۀ تلاش شده است نسبت بین امر الهی و اعلام پایان هنر توسط هگل مورد تأمل قرار گیرد سپس گسست از بیان امر الهی در پیکرسازی مدرن بررسی شود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تلقی سکولار از پیکرسازی مدرن می‌تواند از بطن اندیشۀ هگل بیرون کشیده شود.

پاسخی نوتومیستی به مسئله رنج حیوانی: مرور و ارزیابی دیدگاه کایل کلتز

مریم صوفی؛ محمد محمدرضایی؛ مجید دهقان

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 510-531

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49664.3098

چکیده

رنج حیوانی و مسئله شر به تازگی به عنوان چالشی برای خداباوری، بسیار موردتوجه قرار گرفته است. کلتز با نگرشی نوتومیستی در صدد پاسخگویی به این مسئله است. این مقاله بررسی و ارزیابی دفاعیه کلتز را به عهده دارد. ... بیشتر رنج حیوانی و مسئله شر به تازگی به عنوان چالشی برای خداباوری، بسیار موردتوجه قرار گرفته است. کلتز با نگرشی نوتومیستی در صدد پاسخگویی به این مسئله است. این مقاله بررسی و ارزیابی دفاعیه کلتز را به عهده دارد. کلتز هم‌چون آکویناس، احساسات ناخوشایند چون درد، غم، ترس و ناامیدی را شر تلقی نمیکند بلکه آنها را فرایندهای فیزیولوژیکی خوبی میداند که برای حیوانات مفیدند. همینطور، وی با بررسی عقلانیت و نشانههای خودآگاهی چون فراشناخت، حافظه رویدادی و نظریه ذهن از مسیر برخی تحقیقات علمی درصدد است نشان دهد که عقلانیت و خودآگاهی حیوانات محل تردید است و از آنجایی که تواناییهایی شناختی با توانایی ادراک درد و رنج رابطه مستقیمی دارد، لذا ادراک درد و رنج در حیوانات نیز محل تشکیک است، براساس نگرش نوتومیستی کلتز، حیوانات، صرفا از قوه وهم برخوردارند که سبب میشود آنها، استنتاج تجربی را شبیهسازی کنند. اما اگر حیوانات از خودآگاهی برخوردار باشند، میتوان حشر و زندگی ابدی را در مورد آنها نیز مطرح ساخت. شبهات دیگری، چون ماهیت عبث بودن برخی از دردها مثل سندرم درد مزمن، نیز مطرح است. کلتز به این شبهات بر اساس هدف خداوند برای جهان آفرینش، محدودیتهای موجود در عالم و پیام اخلاقی که اینگونه دردها با خویش به ارمغان میآورند، پاسخ میدهد. در ادامه به نقد برخی از نظرات کلتز پرداخته و نشان داده میشود که وجود حافظه رویدادی و قابلیت مفهومسازی در حیوانات در برخی آزمایشات، به اثبات رسیده است، بنابراین دیدگاه او درباره انکار درد و رنج حیوانی، توفیق چندانی به دست نخواهد آورد. به نظر میرسد کلتز با اتکای بیشتر بر بخشهای دیگر تئودیسهاش نظیر هدف خداوند برای آفرینش جهان، فواید درد و رنج برای مخلوقات زمینی، حیات پس از مرگ حیوانات و جبران درد و رنجهای آنان توسط خداوند، موفقیت بیشتری را حاصل خواهد کرد.

تحلیلی بر موانع تربیت عقلانی از دیدگاه هگل

رضاعلی نوروزی؛ فهیمه حاجیانی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 521-539

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52075.3245

چکیده

هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع تربیت عقلی از دیدگاه هگل است. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کیفی و روش تحقیق به‌کاررفته، روش تحلیل محتوای کیفی است. نتایج این پژوهش نشان داد که موانع فردی تربیت عقلانی از ... بیشتر هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع تربیت عقلی از دیدگاه هگل است. پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کیفی و روش تحقیق به‌کاررفته، روش تحلیل محتوای کیفی است. نتایج این پژوهش نشان داد که موانع فردی تربیت عقلانی از دیدگاه هگل عبارتند از: خودمحوری، ترس، تجریدگرایی، شکاکیت سلبی، ریاضتکشی و موانع اجتماعی تربیت عقلانی عبارتند از: فایده باوری، جماعت باوری، تظاهر و ریاکاری و ترس از قضاوت منفی. از نگاه هگل موانع تربیت عقلی زمانی آغاز میگردد که فرد به دلیل عدم وجود استقلال شخصی، نبود آزادی اراده و عدم وجود جایگاه متقابل و برابر نسبت به دیگری، نتواند خود را به‌عنوان موجود مستقل عقلانی فعلیت بخشد و یا زمانی که فعلیت یابد به‌عنوان موجود مستقل عقلانی فعلیت نیابد؛ بلکه به‌عنوان ابژهای در خدمت منافع و مقاصد افراد دیگر قرار گیرد. بااین‌حال هگل موانع تربیت عقلانی را همچون سایر مراحل ارتقای آگاهی گامی در جهت رشد و ارتقاء شخصیت فرد به‌حساب میآورد چرا که آگاهی با روبرو شدن با این محدودیت‌ها و موانع عقلی و رنجی که در این میان متحمل میگردد، میتواند به نابسندگی‌های خود وقوف یافته که این امر منجر به این میگردد که خود را به‌مثابه ابژه در مقابل خود نهد و با کندوکاو در خود، خود را به سنجش مجدد فهمش از خود، شناخت چیستی خود و غلبه بر یک‌جانبه‌نگری‌های خود وادارد.

تحلیل و بررسی خلاقیت به مثابه اصل غایی در فلسفۀ وایتهد

رستم شامحمدی

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 532-552

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48527.3020

چکیده

آلفرد نورث وایتهد (1861-1947) بر این باور است که در هر نظام فلسفی یک امر غایی وجود دارد که اساس آن به شمار میآید. در فلسفۀ ارگانیسم او، که اصالت را به صیرورت و پویش میدهد، این امر غایی عبارت است از خلاقیت. ... بیشتر

«زیست‌جهان» در پدیدارشناسی آلفرد شوتز

سمانه فیضی؛ مهدی حسن‌زاده؛ بهزاد حمیدیه؛ منصور معتمدی

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 533-561

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46955.2905

چکیده

زیست‌جهان به معنی جهان چنان که تجربه و زیسته می شود، مفهومی است که نخست در پدیدارشناسی هوسرل متولد شد و پس از او در زمینه های مختلف به کار رفت. آلفرد شوتز پایه گذار جامعه شناسی پدیدارشناختی، که ... بیشتر

رویکرد انتقادی بر نظریه «خلق از عدم» حکمت متعالیه

حسین وهاب‌پور؛ سید ابراهیم آقازاده؛ توکل کوهی گیگلو

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 540-556

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52121.3251

چکیده

مسئله آفرینش از مسائل غامض و اسرار جهان هستی است. به تبع آن نظریه «خلق‌ازعدم»یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. تفسیرها و تبیین‌های متعددی در این خصوص ارائه شده است که هر کدام ... بیشتر مسئله آفرینش از مسائل غامض و اسرار جهان هستی است. به تبع آن نظریه «خلق‌ازعدم»یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. تفسیرها و تبیین‌های متعددی در این خصوص ارائه شده است که هر کدام از آنها با ابهامات و کاستی‌هایی مواجه هستند. سیستم فلسفی حکمت متعالیه هم به نوبه خود دارای مسائل و مشکلاتی است که نیازمند به پژوهش و تحقیق جامعی می‌ باشد. لذا بسیاری از پیروان صدیق حکمت متعالیه در عین پذیرش آن، از طرح انتقاد از آراء صدرالمتألهین خودداری ننموده اند. حدوث مبنای نظریه «خلق از عدم» است ملاصدرا حدوث را بوسیله حرکت جوهری اثبات می‌ کند. نتایج حرکت جوهری علاوه برآنکه با نصوص دینی همخوانی ندارند؛ ملاصدرا آیات قرآنی را تحت تاثیر حرکت جوهری بر خلاف معانی ظاهری آیات تفسیر کرده است. در ناحیه دلایل نیز با انتقادات جدی مواجه است. از جمله: نارسا و ناتمام بودن استدلال های ارائه شده و نیاز به ارائه دلیل شفاف و جامع و مانع در اثبات نظریه حرکت جوهری است و به نظر می رسد اشکالات وارد بر دلایل اثبات نظریه حرکت جوهری مورد پذیرش معتقدان این نظریه بوده است تا جایی که بزرگانی همچون علامه طباطبایی ضمن پذیرش اشکالات وارده خود به اقامه استدلال در این مقام پرداخته اند. این نظریه با توجه به چالش‏ها و اشکالاتى که مطرح است. التزام به درستى آن و پذیرش آن را مشکل و با تردیدهای جدی مواجه ساخته است.

افلاطون در آستانۀ دورانِ مدرن: پدرانِ افلاطون‌پژوهیِ مدرن از فیچینوُ تا ماربورگی‌ها

حنیف امین بیدختی

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 553-573

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49067.3066

چکیده

گرچه افلاطون همواره در تاریخِ فلسفه محترم بوده، روندِ کلّیِ فلسفه تا ابتدای دورانِ مدرن ارسطویی است. حتی نوافلاطونیان نیز، به استثنای فلوطین، کمابیش به شیوه‌ ارسطویی می‌نوشتند و نوشته‌های او را بیش ... بیشتر گرچه افلاطون همواره در تاریخِ فلسفه محترم بوده، روندِ کلّیِ فلسفه تا ابتدای دورانِ مدرن ارسطویی است. حتی نوافلاطونیان نیز، به استثنای فلوطین، کمابیش به شیوه‌ ارسطویی می‌نوشتند و نوشته‌های او را بیش از افلاطون تفسیر کرده‌اند. میزانِ اطلاعِ فیلسوفان از افلاطونِ اصیل یا تاریخی نیز بسیار اندک بود؛ نه تنها نوشته‌های افلاطون از گذرگاهِ نوافلاطونیان به ایشان رسیده و از اینها هم ترجمه‌های کمی در دسترس بود، که حتی شیوه‌ فهمِ افلاطون نیز نوافلاطونی بود. فیچینوِ نخستین کسی بود که در دورانِ رنسانس برای احیای افلاطون کوشید. با این حال کوششِ او اثرِ تفسیری چندانی نداشت. احیای واقعیِ افلاطون در قرنِ هجدهم و آلمان رخ داد. درباره این نوزایی اطلاعِ چندانی در زبانِ فارسی وجود ندارد، تنها ممکن است بدانیم که شلایرماخر نیز از کسانی بود که به ترجمه‌ افلاطون دست زدند. امّا اینکه از فیچینو تا شلایرماخر چه بر سرِ افلاطون‌پژوهی آمد دانسته نیست. حتّی آگاهیِ اندکی در دست است درباره‌ جایگاهِ واقعیِ شلایرماخر در افلاطون‌پژوهی و اینکه چه فرآیندی به افلاطونِ شلایرماخر انجامید. مقاله‌ حاضر به موضوعِ افلاطون‌پژوهی تا دورانِ افلاطون‌شناسانِ رمانتیک می‌پردازد. با عزیمت از این برداشت که اندیشه‌های نابِ فلسفی در خلاء زاده نمی‌شوند، بلکه مرهونِ زمانه خود‌اند، می‌کوشیم به بررسیِ نخستین آغازگاه‌های افلاطون‌پژوهی بپردازیم؛ به کسانی که میراثِ مساعی‌شان سنگِ بنایِ افلاطون‌پژوهیِ مدرن شد. درینجا سیرِ افلاطون‌پژوهی تا روزگارِ رمانتیک‌ها را بررسی خواهیم کرد و می‌کوشیم ببینیم چه چیزهایی تفسیرِ مدرن‌ها یا مدرن‌های متقدّم را از تفسیرهای سنّتی متمایز کرده است و چه عزیمت‌گاه‌هایی شکل‌دهنده افلاطون‌پژوهیِ مدرن بوده است.

واکاوی در سبک تدریس به روایتی ساختارزدایانه؛ دریدا در این باره چه می گوید؟

مهدی خبازی کناری؛ ندا راه بار

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 557-568

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52737.3335

چکیده

اساسا چرا دریدا ساختارزدایانه، وضع موجود در نظام آموزشی به طور عام و سبک تدریس به طور خاص را به پرسش می گیرد؟ سبک تدریس متعارف چگونه است که ساختارزدایی، کنشگرانه به نسوج آن ورود یافته و متعلَق درونی ... بیشتر اساسا چرا دریدا ساختارزدایانه، وضع موجود در نظام آموزشی به طور عام و سبک تدریس به طور خاص را به پرسش می گیرد؟ سبک تدریس متعارف چگونه است که ساختارزدایی، کنشگرانه به نسوج آن ورود یافته و متعلَق درونی آن می شود. مساله مهم در ساختارزدایی هم به چالش کشیدن ساختارهای صلب شکل یافته در نظام آموزشی و سبک تدریس و هم مواجه شدن با امکان های مسکوت مانده آن است. سبک تدریس به عنوان شکل دهنده بخشی از وضعیت نظام آموزشی در مواجهه با ترجیحات رفتاری فرد این قابلیت را پیدا می کند تا به صورت ساختارهای صلب و از پیش تعیین شده عیان شود. در چنین وضعیتی ساختارزدایی وارد عمل شده و به مثابه ویروسی بنیادهای از پیش تعیین شده سبک های متعارف را بر هم ریخته و آن ها را به پرسش می گیرد. دریدا تلقی تازه ای از سبک تدریس ساختارزدا در نسبت با روش تدریس ارائه می دهد. در پژوهش حاضر نخست، نسبت میان سبک و روش تبیین می شود. دریدا تاکید می کند ساختارزدایی روش نیست. روش تبعیت از قوانین از پیش تعیین شده است؛ اما ساختارزدایی زداینده هر نوع متعلق بیرونی است؛ لذا به وجهی انتقادی به نقد روش های تدریس می پردازد. سپس در ادامه چگونگی ورود ساختارزدایی به مثابه امری تسهیل کننده در فرایند آموزش و سبک تدریس ساختارزدا مورد واکاوی قرار خواهد گرفت.

جایگاه نظر کانت در میان نظریه‌های ناظر بر روابط دین و اخلاق

حبیب الله کاظم خانی؛ اسماعیل سعادتی خمسه؛ جلال پیکانی

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 562-582

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47195.2915

چکیده

چنانکه می‌دانیم، کانت یکی از مهمترین نظریه‌ها را درباره نسبت میان دین و اخلاق ارائه کرده است. توضیح و تحلیل موضع کانت در خصوص نسبت میان اخلاق و دین و تعیین جایگاه آن با معرفی مهمترین آراء مطرح در این ... بیشتر

عقل در محدوده دین تنها از نگاه امام محمد غزالی

علی حسینی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 569-580

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.50554.3137

چکیده

غزالی ضمن تأکید بر وجود ارتباط محکم بین عقل و دین بر این باور است که برخی از عقاید دینی نیازمند تأیید عقلی به معنای عقل نظری است، اما عقل را در درک عملی دین ناتوان دانسته است و دین را ارزشمندتر از عقل می ... بیشتر

بررسی و تحلیل پدیدارشناسی دین شانتپیه و ارزیابی نقادان آن

سوزان انجم روز؛ قربان علمی

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 574-595

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.47860.2963

چکیده

عموم دین‎پژوهان گاهی شانتپیه دلاسوسایه را بنیانگذار پدیدارشناسی دین می‎دانند. این پژوهش نخست به ‎تبیین دیدگاه شانتپیه درباره پدیدارشناسی دین می‎پردازد و ضمن تحلیل پدیدارشناسی دین شانتپیه که ... بیشتر عموم دین‎پژوهان گاهی شانتپیه دلاسوسایه را بنیانگذار پدیدارشناسی دین می‎دانند. این پژوهش نخست به ‎تبیین دیدگاه شانتپیه درباره پدیدارشناسی دین می‎پردازد و ضمن تحلیل پدیدارشناسی دین شانتپیه که در میانۀ فلسفۀ دین و تاریخ دین قرار دارد، بر این باور است نقدی که عموماً بر پدیدارشناسی دین شانتپیه شده است، خود قابل نقد است. مهم‎ترین ‎نقد بر پدیدارشناسی دین شانتپیه این است‎‎که او به ‎ذات پدیدارها و ماهیت دین نپرداخت و پدیدارشناسی او از جهت رده‎بندی پدیده‎ها و با نگاه غیرتاریخی است. این مقاله با تعمق در اندیشه‎های شانتپیه اثبات می‎کند که اینگونه نیست که شانتپیه مطلقاً به ‎ماهیت دین اعتنایی نداشت بلکه او به ‎ماهیت دین به ‎شکل معینی توجه دارد و برخلاف نقدهایی که به ‎او وارد می‎شود که مدعی است پدیدارشناسی وی توصیفی صرف می‎باشد، در حقیقت شانتپیه دو جنبۀ اساسی ادیان یعنی ذات و ظهورات آن‎را مطالعه کرده است. این جستار این نقد را مورد کنکاش قرار داده و سپس آن را ارزیابی می‎کند و در نهایت تمییز می‎دهد ‎که منتقدان، پدیدارشناسی دین شانتپیه را با توجه به ‎پدیدارشناسی فلسفی هوسرل می‎سنجند؛ در حالی‎که شانتپیه با تأکید بر پدیدارهای آیینی درصدد شناخت ماهیت دین و در چشم‎اندازی شامل، درک امر قدسی به ‎مثابۀ گوهر ادیان است.

توضیح نسبت سوبژکتیویته هگلی با اجتماع انسانی و وضع سیاسی بر اساس «پدیدارشناسی روح»

مصطفی عابدی جیغه

دوره 17، شماره 44 ، آذر 1402، ، صفحه 578-596

https://doi.org/10.22034/jpiut.2023.55625.3482

چکیده

همان‌طور که هگل در پدیدارشناسی روح ادعا میکند سوبژکتیویته به عنوان تقدیر تاریخ آگاهی درصدد است نشان دهد که چگونه روح میکوشد به واسطه آگاهی یافتن از خود و آشتی دادن آگاهی با خودآگاهی، نسبتی دیالکتیکی ... بیشتر همان‌طور که هگل در پدیدارشناسی روح ادعا میکند سوبژکتیویته به عنوان تقدیر تاریخ آگاهی درصدد است نشان دهد که چگونه روح میکوشد به واسطه آگاهی یافتن از خود و آشتی دادن آگاهی با خودآگاهی، نسبتی دیالکتیکی میان امر ابژکتیو و امر سوبژکتیو برقرار کند و آن دو را در سوبژکتیویته موجود در ایدئالیسم مطلق آشتی دهد. مسأله اصلی مقاله حاضر این است که نشان دهد هگل چگونه و با چه امکانات مفهومی میتواند به واسطه سوبژکتیویته موجود در پدیدارشناسی روح از پس یک‌جانبهگرایی رئالیسم ابژکتیو و ایدئالیسم سوبژکتیو برآید؟ نگارنده برای پاسخ به این سوال تلاش میکند از طریق امکانات مفهومی آگاهی، خودآگاهی، اجتماع انسانی و وضع سیاسی به سراغ توضیح سوبژکتیویته در کتاب پدیدارشناسی روح رفته و چگونگی فعلیتیافتن مطلقِ انتزاعیِ موجود در ابتدای تاریخ آگاهی را به وسیله مفاهیم ذکرشده به نمایش بگذارد. به همین منظور توضیح داده میشود هگل با نزدیکساختن امر مطلق به اجتماع انسانی و ایجاد دیالکتیک انتولوژیک میان خدا و «ما»ی انسانی، مطلق را در وضع سیاسی تنیافته میکند و با تنیافتگی خدا در دولت سیاسی، مطلق را هم برای خود و هم برای «ما»ی انسانی در دانش فلسفی آشکار میکند و به این ترتیب، میان قلمرو سوژه با قلمرو ابژه اتحاد دیالکتیکی برقرار میکند. نگارنده در این مقاله برای توضیح موضع خویش از روش توصیفی – تحلیلی استفاده برده است.

حقیقت و خطاناپذیری در «منطقِ هویتِ مطلقاً متناقضِ» نیشیدا و «منطقِ صوری - شهودیِ» ملاصدرا

حسن رهبر؛ خلیل حکیمی فر؛ حمید اسکندری

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 581-596

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51646.3214

چکیده

غایت نهایی فلسفه‌ورزی، دست‌کم در فلسفۀ کلاسیک، دریافت حقیقت خطاناپذیر است. فیلسوفان با دیدگاه‌ها و مبانی فکری مختلف می‌کوشند ساختاری برای دریافت حقیقت بنا نهند. نیشیدا فیلسوف ژاپنی مکتب ذن، کسب حقیقت ... بیشتر غایت نهایی فلسفه‌ورزی، دست‌کم در فلسفۀ کلاسیک، دریافت حقیقت خطاناپذیر است. فیلسوفان با دیدگاه‌ها و مبانی فکری مختلف می‌کوشند ساختاری برای دریافت حقیقت بنا نهند. نیشیدا فیلسوف ژاپنی مکتب ذن، کسب حقیقت را بر مبنای دیدگاهی می‌داند که آن را «منطق هویت مطلقاً متناقض» نام می‌دهد. از سوی دیگر، ملاصدرا نیز دریافت حقیقت خطاناپذیر را در نظرگاهی عرضه می‌کند که نگارندگان از آن به «منطق صوری - شهودی» یاد می‌کنند. پژوهندگان فهم دیدگاه نیشیدا را در گرو آگاهی از سه مبنای آن می‌دانند که عبارت‌اند از: فلسفه و کوآن‌های ذن، تفاوت مفاهیم صوری و متناقض، و نیستی مطلق. نیشیدا و ملاصدرا هر دو در کنار باور به کاستی‌های ساختار منطق صوری، آن را برای دستیابی به حقیقت، ناتمام می‌پندارند. ایشان ادراک را نه انفعال صرف بلکه امری از سنخ فعل و صدور به شمار می‌آورند. ملاصدرا برهان را آغاز دستیابی به حقیقت و شهود را انجام آن می‌داند. نیشیدا اما از مفهوم «عمل - شهود» اسم می‌برد و تأکید می‌کند ما حقایق را از این طریق می‌بینیم و به‌این‌ترتیب عمل می‌کنیم. او عمل - شهود را وحدت تضادهای دین و عمل می‌داند. بااین‌وجود، نیشیدا اکیداً از اینکه دیدگاه او رنگ و بویی عرفانی یا دینی بیابد، پرهیز می‌کند و شهود را به‌عنوان حالت منفعل ذهن یا نوعی خلسه رد می‌کند. در مقابل اما ملاصدرا شهود را دریافت حقیقت از رهگذر پیوند نفس با عالم مجرد و در مراتب والای عرفانی محسوب می‌کند. پژوهندگان می‌کوشند در این نگاشت با روش کیفی و تحلیلی- توصیفی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای با محوریت آثار دست اول ملاصدرا و نیشیدا به پرسش‌های اساسی این پژوهش پاسخ گویند.

اکسل هونت و اخلاق به‌رسمیت‌شناسی: موانع و امکانات

یاسمین ماکوئی؛ حسین مصباحیان

دوره 16، شماره 38 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 583-615

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46390.2855

چکیده

اندیشه اخلاقی و سیاسی اکسل هونت، فیلسوف آلمانی و برجسته نسل سوم فرانکفورت، از ابتدای انتشار کتاب شناخته‌شده او، جدال برای به‌رسمیت‌شناسی، توجه بسیاری به خود جلب کرد. هونت در آثار خود در تلاش بوده است ... بیشتر اندیشه اخلاقی و سیاسی اکسل هونت، فیلسوف آلمانی و برجسته نسل سوم فرانکفورت، از ابتدای انتشار کتاب شناخته‌شده او، جدال برای به‌رسمیت‌شناسی، توجه بسیاری به خود جلب کرد. هونت در آثار خود در تلاش بوده است صورت‌بندی نوینی از رابطه میان من، دیگری و ما ارائه دهد که با دیگرپذیری، من و دیگری برای تشکیل یک ما، به یکدیگر فروکاسته نشوند و با حفظ هویت، ویژگی‌ها و افق ارزشی منحصربه‌فرد خود، یک رابطه و «ما» صلح‌آمیز تشکیل دهند. در همین راستا، هونت مدل سه سطحی به‌رسمیت‌شناسی خود را برای درک بهتر رابطه اجتماعی افراد با یکدیگر و با خود ارائه داده است. بااین‌وجود، این دیدگاه از اخلاق به‌رسمیت‌شناسی در سال‌های اخیر از سوی منتقدینی چون فریزر و پنسکی با این نقد مواجه بوده است که نه‌تنها قادر نیست افراد را در افق‌های ارزشی خود آن‌ها به رسمیت بشناسد، بلکه آن‌ها را در افق ارزشی مسلط جامعه منحل می‌کند. این مقاله در تلاش است با بررسی نقد ریشه‌ای و رادیکال منتقدان و پاسخ‌های هونت، دریابد این نظریه تا چه میزان توان تاب‌آوری در برابر این انتقادات را دارد و آیا پاسخ‌های ارائه شده توسط هونت توانسته‌اند اخلاق به‌رسمیت‌شناسی را از اتهام نااخلاقی بودن و دامن‌زدن به سلطه برهانند یا خیر. در نهایت، چنین نتیجه‌گیری می‌شود که اخلاق به‌رسمیت‌شناسی خود موضوعی است میان‌فرهنگی، بنابراین نه هونت و نه منتقدان او به‌تمامی بر حق هستند، چراکه مفهومی را که به‌خودی‌خود امری میان‌فرهنگی است تنها با مشارکت یک فرهنگ یعنی فرهنگ غربی مورد بررسی قرار می‌دهند.

بررسی عالم خیال منفصل از منظر پدیدارشناسی هنری کُربن در داستان نوجوان بر اساس داستان سورنا و جلیقة آتش از مسلم ناصری

شکوفه دارابی

دوره 17، شماره 43 ، مرداد 1402، ، صفحه 596-613

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.52629.3312

چکیده

هنری کُربن فیلسوف فرانسوی است که پدیدارشناسی هوسرل را با فلسفه اسلامی و به خصوص حکمت شیخ اشراق و ملاصدرا پیوند زد. عالم خیال منفصلی که از این پیوند حاصل شد، دنیای برزخی است که حوادث و رویدادها در آن بین ... بیشتر

تأملی بر دوگان نفس ـ بدن در آیین اورفه و تأثیر آن بر آموزة نفس افلاطون

سعید بینای مطلق؛ مریم دامادی؛ رضا کورنگ بهشتی

دوره 16، شماره 40 ، آبان 1401، ، صفحه 597-612

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.51777.3226

چکیده

تمایزانگاری میان نفس و بدن در تاریخ فلسفه بحثی است درازدامن که تا به امروز دستمایة پژوهش‌های متعدد و پذیرای آرای سلبی و ایجابی در حوزه‌های مختلف از مباحث الهیاتی تا علوم شناختی بوده‌ است. غالب مفسران ... بیشتر

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده