مجله پژوهش های فلسفی - فهرست مقالات

رهیافتی هایدگری به طرح بدن‌مندی و مسئلۀ تقویم در علوم شناختی

سیدجمال قریشی خوراسگانی؛ علی کرباسی‌زاده

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 348-374

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.44940.2774

چکیده

در این مقاله به بحث درباره چگونگی نقش‌آفرینی بدن در شناسایی می‌پردازیم. بدین منظور، دو رویکرد تقویمی و علّی در علوم شناختی مطرح می‌شود. این بحث معضلاتی را به پیش کشیده است، ازجمله اینکه هر دو رویکرد، ... بیشتر

مطالعه و بررسی معناشناسی از منظر زبانشناسی با رویکرد فلسفی

محمد ظهرابی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 375-396

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48425.3015

چکیده

معنا بر آنچه که یک زبان در مورد جهانی -که ما در آن زندگی می‌کنیم- و یا هر گونه جهان احتمالی و خیالی -که در موردش توصیف می‌کند-، اشاره دارد. مطالعه و بررسی معنا(meaning) و زوایای مختلف آن معناشناسی(semantics) نامیده ... بیشتر

مهارت تفکر انتقادی در ادبیات کودک

سعید حیرانی؛ محمود فیروزی مقدم؛ مهیار علوی مقدم

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 397-417

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47337.2940

چکیده

داستان نقش حیاتی در شکل‌‌گیری مهارت‌‌های تفکر انتقادی دارد. هدف از پژوهش حاضر، کشف امکانات بالقوه داستان‌‌های معمولی در تقویت و شکل‌‌گیری مهارت‌‌های تفکر انتقادی در کودکان است. در این پژوهش با ... بیشتر

واکاوی مبانی هستی‎شناختی تقابل مکان و فضا در معماری عصر مدرن

فلورا بیابانی؛ محمدحواد صافیان؛ شیرین طغیانی؛ مینا سادات طباطبایی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 418-449

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.44592.2763

چکیده

مکان بنیادی‎ترین مفهوم در معماری و شناخت ماهیت مکان از ضروریات امر طراحی معماری است و از‎ آنجا‎که طی دوره مدرن با تغییراتی در فهم معنای مکان مواجهیم و این تغییرات بر طراحی‎های دوران مدرن و پس از ... بیشتر

گفتمان بصری پست مدرنیستی در آرای لیواتار با نگاهی به آثار دوشان

سهیلا بهرمانی؛ حسین اردلانی؛ نفیسه نمدیان‌پور؛ پرناز گودرزپروری

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 450-468

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48344.3007

چکیده

جریان اندیشه پست‌مدرنیستی در اواسط قرن بیستم جوانه زده و تا به امروز رشد کرده و تکامل یافته است. ژان فرانسوا لیوتار (98-1925) فیلسوف فرانسوی نوعی حساسیت بصری پست‌مدرنیستی را در برابر حساسیت گفتاری مدرنیستی ... بیشتر جریان اندیشه پست‌مدرنیستی در اواسط قرن بیستم جوانه زده و تا به امروز رشد کرده و تکامل یافته است. ژان فرانسوا لیوتار (98-1925) فیلسوف فرانسوی نوعی حساسیت بصری پست‌مدرنیستی را در برابر حساسیت گفتاری مدرنیستی می‌نشاند. او دارای اندیشه‌های انتقادی است و شیوه‌های نوینی را برای نقادی وضعیت فکری و فرهنگی معاصر در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و هنری ارائه می‌دهد. ملاک‌های کلی حقیقت و کذب، به شدت در چهارچوب نظری اندیشه لیوتار مسئله‌دار هستند و نمی‌تواند آن‌ها را مسلم و یقینی بپذیرد، اما در فقدان چنین قواعدی به دنبال اندیشه و عملی مسئولانه است. این فیلسوف پست مدرن، با نگاهی به آثار دوشان به بزرگداشت دیدن و چشم و حساسیت بصری در وضعیت پست مدرن می‌پردازد. لذا در این مقاله که به شیوه‏ توصیفی تحلیلی و با مطالعه منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است، در وهله نخست به مرور چیستی گفتمان زبانی مدرنیستی در تفکرات لیوتار پرداخته خواهد شد و در مرحله بعد حساسیت بصری پست مدرنیستی در تفکرات وی مورد کنکاش قرار می‌گیرد و از این رهگذر ضمن بررسی آثار دوشان به ارائه قرائت جدیدی که لیوتار از امر والا مطرح می‌کند، خواهیم پرداخت که منجر به تعریف جدیدی از امروالا خواهد شد و می‌توان آن‌ را والای پست‌مدرنیستی لیوتاری نام نهاد.

موریس بلانشو و مسأله زمان؛ بر اساس واکاوی رمان توما، ظلمت

سمیرا رشیدپور نساری

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 469-494

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48370.3009

چکیده

مسأله نسبت میان زمان و ادبیات از دیرباز مورد توجه و موضوع بحث متفکران مختلف بوده است. یکی از نویسندگانی که می‌توان این نسبت را از حیث فلسفی در آثار داستانی او جستجو کرد، داستان‌نویس، منتقد و متفکر معاصر ... بیشتر

" صنعت فرهنگ" آدورنو و نسبت آن با موسیقی معاصر ایرانی

گل مهر مهینی؛ محمد رعایت جهرمی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 495-521

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48837.3044

چکیده

ریشه‌ تفکرات آدورنو را می‌توان در اعتقاد وی به نابودسازی آن دسته از ایده‌های فلسفی دانست که به‌دنبال ایجاد کلیات تغییرناپذیری در قالب نظام‌های فلسفی منجمد و متقن‌شده هستند. به عبارت دیگر، وی به‌دنبال ... بیشتر ریشه‌ تفکرات آدورنو را می‌توان در اعتقاد وی به نابودسازی آن دسته از ایده‌های فلسفی دانست که به‌دنبال ایجاد کلیات تغییرناپذیری در قالب نظام‌های فلسفی منجمد و متقن‌شده هستند. به عبارت دیگر، وی به‌دنبال نجات‌بخشی جزئیات دورمانده از ایده‌های مطلق و یکسان‌سازی است که خرد و کلان یا جزء و کل را به گونه‌ای مشابه، در خود می‌بلعند. آدورنو، رؤیای دست یازیدن به تفکری منظومه‌ای را در روش فلسفی خاص خود، تحت عنوان دیالکتیک منفی، جستجو می‌کند. در این روش، نااین‌همانی، دیگر در زیر چتر این‌همانی کاذب قرار نخواهد گرفت؛ چرا که سنتزسازی دیگر معنایی ندارد و حقیقت در لابه‌لای نفی و کشمکشی بی‌پایان، ردیابی می‌شود. لذا وی، هدف اثر هنری را در نوعی آشتی‌ناپذیری با هرکلیتی تعریف می‌کند. به باور آدورنو، این کلیت در عرصه فرهنگ و هنر با سویه‌ای پراگماتیک در پدیده‌ای تحت عنوان صنعت فرهنگ ظهور بیشتری می‌یابد؛ چراکه آثار هنری در مکانیزم بوروکراتیزه‌شده و یکسان‌سازی به‌واسطه نظام اقتصادی کالایی‌ـ‌تولیدی، گرفتار می‌شوند که در آن سوژه فردی کمرنگ می‌شود. چنین خطری محصولات فرهنگی امروز جامعه ایرانی (به‌خصوص در حوزه موسیقی)، را بیش از پیش تهدید می‌کند؛ در این مقاله با توجه به نظریات انتقادی آدورنو و ساختار موسیقی کلاسیک ایرانی، این مسأله مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

تلویزیون به مثابه شاعر، در بوته نقد افلاطونی

حسن احمدی زاده

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 522-545

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46427.2859

چکیده

نزاع افلاطون با شاعران و حکم به اخراج آنها از مدینه فاضله‌ را از مطالعه جمهوری به‌خوبی می‌توان دریافت. او در کتاب سوم جمهوری به تعیین بایدها و نبایدها در خصوص شعر می‌پردازد و تعیین می‌کند که چه اشعاری ... بیشتر نزاع افلاطون با شاعران و حکم به اخراج آنها از مدینه فاضله‌ را از مطالعه جمهوری به‌خوبی می‌توان دریافت. او در کتاب سوم جمهوری به تعیین بایدها و نبایدها در خصوص شعر می‌پردازد و تعیین می‌کند که چه اشعاری باید برای جوانان خوانده شوند و چه اشعاری نباید خوانده شوند. این نقد تند و تیز افلاطون به شعر و شاعری، امروزه به نوعی می‌تواند ساختار هنری رسانه‌های جمعی مانند تلویزیون و سینما را نیز دربرگیرد. به نظر افلاطون واکنش‌های ما در برابر اتفاقات مختلف زندگی روگرفتی از واکنش‌های ما در برابر شعر هستند. همین امر، امروزه درخصوص تلویزیون نیز صادق است. تلویزیون صرفاً یک ابزار انتقال و پخش است و هیچ وسیله تازه‌ای برای تفسیر هنری واقعیت ارائه نمی‌دهد. به عبارت دیگر، تلویزیون جهان را آن‌گونه که هست تصویر می‌کند و به ما ارائه می‌دهد، یا به تعبیر افلاطونی، صرفاً روگرفتی از صورت ظاهر آن را عرضه می‌کند و در نتیجه، چنانکه افلاطون درباره شعر تأکید می‌کند، در برنامه‌های تلویزیونی نیز تقلیدها بر جای واقعیت می‌نشینند. در این جستار تلاش خواهیم نمود تا با تبیین دیدگاه افلاطون در خصوص هنر شاعری، آنگونه که در جمهوری بیان شده است، به نقد افلاطونیِ رسانه‌های جمعی در روزگار حاضر بویژه تلویزیون بپردازیم.

زیباشناسی گردشگری بر اساس نگرش کانت به طبیعت در نقد قوه حکم

فریده آفرین؛ بیتا عبدنیکفرجام

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 546-579

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46631.2875

چکیده

هدف مقاله مطالعه نگرش کانت به طبیعت در نقد سوم بر اساسِ مولفه‌های گرایش گردشگری طبیعی است. قصد این است با روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ ‌دهیم: چگونه و براساس چه مولفه‌هایی می‌توان از نقد سوم کانت ... بیشتر هدف مقاله مطالعه نگرش کانت به طبیعت در نقد سوم بر اساسِ مولفه‌های گرایش گردشگری طبیعی است. قصد این است با روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ ‌دهیم: چگونه و براساس چه مولفه‌هایی می‌توان از نقد سوم کانت چارچوبی برای زیباشناسی گردشگری فراهم کرد؟. مطالعات پژوهش نشان می‌دهد برای ترتیب‌دادن به چارچوب زیباشناسی گردشگری براساس نقدسوم کانت بهتر است مولفه‌های اساسی بخش نقد قوه حکم غایت‌شناختی را ابتدا طرح کرد. در بخش دوم نقد سوم با توجه به جایگاه ارگانیستی طبیعت و غایت‌مندی آن و نیز بسط مکانیستی طبیعت تحت اصل فوق محسوس ضمن رفع تناقض این دوگانه، درباره نقش غایات طبیعت و انسان به عنوان غایت واپسین بحث شده است. در این بخش زاویه دید گسترده‌ای برای رابطه انسان و طبیعت با توجه به غایت واپسین و فرجامین دیده‌ می‌شود. انسان با توجه به زاویه دید کلی، از بخش غایت‌ها و شناخت جایگاه خود به عنوان غایت واپسین و عنایت به غایت فرجامین، به زاویه دید جزیی‌تر در تأمل بر جلوه‌ها و جاذبه‌های طبیعی و زیبایی‌های آزاد و وابسته متکی به طبیعت، مصنوعات و آثار هنری دست می‌یابد. در نتیجه نقش زیبایی و والایی طبیعت در پرورش بعد اخلاقی و اعتلای فرهنگ انسان به منزلة یکی از پایه‌های اساسی زیباشناسی گردشگری به‌ویژه طبیعی مطرح می‌شود.

خاستگاه زیست‌شناختی انسان‌شناسی فلسفی هلموت پلسنر

احسان کریمی ترشیزی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 580-606

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46234.2843

چکیده

استعاره‌ها در رویکرد جدید به دلیل ظرفیت‌های درونی‌ همانند برجسته‌سازی و تنوع نگاشت‌ها از حوزه‌های منبع، امکان فهم اخلاقی و زیست اخلاقی بهتری را برای ما فراهم می‌کنند. به تعبیر برخی، استعاره‌ها ... بیشتر استعاره‌ها در رویکرد جدید به دلیل ظرفیت‌های درونی‌ همانند برجسته‌سازی و تنوع نگاشت‌ها از حوزه‌های منبع، امکان فهم اخلاقی و زیست اخلاقی بهتری را برای ما فراهم می‌کنند. به تعبیر برخی، استعاره‌ها نه منحصر در استعاره‌های متعارف هستند و نه صرفاً امر شناختی، بلکه ما برای تفکر عمیق و ملاحظات فرهنگی سنجیده، نیازمند استعاره‌های پیچیده و نامتعارف هستیم. از سویی دیگر، سلول‌های بنیادی ویژگی‌های فوق‌العاده‌ای برای حوزة منبع در استعارة نامتعارف و پیچیدة اخلاقی دارند. از این‌رو، نگارنده، از استعارة مفهومی سلول برای اخلاق بهره برده است. پرسش اساسی این جُستار این است: استعارة مفهومی سلول در اخلاق چه زوایایی از اخلاق را برای ما برجسته می‌کند؟ دستاوردهای این پژوهش به این قرار است: استعارة مفهومی سلول برای اخلاق، برخلاف اکثر استعاره‌های اخلاقی که استعاره‌های ساده و متداولی هستند و طبیعتاً قدرت کمتری برای زیست اخلاقی دارند، استعاره‌ای پرتوان، نامتعارف و پیچیده‌ای است که بخوبی می‌تواند از عهده تحلیل مراتب اخلاق برآید؛ استعارة یادشده در اخلاق، پدیدارهای اخلاقی شکل گرفته و تمایزیافته در محیط دین و عرفان را به رسمیت می‌شناسد؛ در پرتو استعارة سلولی اخلاق، تفاوت عملکرد اخلاقی در موقعیت‌ها و کنشگران اخلاقی مختلف بهتر تبیین می‌شود؛ این استعاره، برخلاف دیگر استعاره‌ها، آیدوس اخلاق را برجسته می‌کند نه یک ویژگی یا چند ویژگی اخلاقی را.

آگاهی پدیداری، چالشی برای فیزیکالیسم

صمد حسینی؛ عباس یزدانی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 607-626

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49453.3081

چکیده

موفقیت‌ انکارناپذیر علم عصب‌شناسی‌ ‌در توضیح حالات روانی انسان که در گذشته بر اساس مفاهیم فراطبیعی تبیین می‌شدند، بسیاری از دانشمندان و فیلسوفان عصر جدید را به دفاع از روش‌های فیزیکالیستی در توضیح ... بیشتر موفقیت‌ انکارناپذیر علم عصب‌شناسی‌ ‌در توضیح حالات روانی انسان که در گذشته بر اساس مفاهیم فراطبیعی تبیین می‌شدند، بسیاری از دانشمندان و فیلسوفان عصر جدید را به دفاع از روش‌های فیزیکالیستی در توضیح ماهیت انسان‌ سوق داده است. بر طبق این دیدگاه، علم با شناخت ساختارهای فیزیولوژی انسان به‌ویژه مغز و کارکرد‌های آن، سرانجام قادر خواهد بود از طریق مفاهیم فیزیکیِ صرف، سرشت انسان با همۀ ویژگی‌هایش را تبیین کند. مهم‌ترین چالشی که همواره متوجه این دیدگاه بوده است، مسئلۀ آگاهی و یا به تعبیر سنتی آن چگونگی رابطۀ ذهن و بدن است. با این حال، دانشمندان معاصر با ارائۀ نظریه‌ها و مفاهیم جدید علمی دربارۀ سازوکارهای مغز و نسبت آن با حالات ذهنی کوشش می‌کنند تا از طریق علوم فیزیکی پدیدۀ آگاهی را تبیین کنند. هدف این مقاله نشان دادن این است که آگاهی پدیداری مهم‌ترین چالش در برابر فیزیکالیسم و نظریه-های طبیعت‌گرایانه است. با بررسی مفهوم آگاهی و تقسیم این مفهوم به دو بخش «آگاهی ادراکی» و «آگاهی پدیداری»، استدلال کرده‌ایم که نظریه‌های علمی در بهترین حالت صرفاً تبیینی از آگاهی ادراکی‌ به ‌دست می‌دهند، در حالی که چالش اصلی علوم طبیعی، تبیین آگاهی پدیداری است، لیکن آگاهی پدیداری به‌ جهت ویژگی ذاتیِ ذهنیت، خارج از دسترس علوم فیزیکی قرار دارد، مگر اینکه علم منظر اول شخص را به رسمیت بشناسد.

تکوین آگاهی و خودآگاهی در وضع سیاسی؛ بر اساس آموزه دانش و بنیاد حق طبیعی فیشته

مصطفی عابدی جیغه؛ حسن فتحی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 654-681

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.45434.2789

چکیده

آگاهی که یکی از مسائل کانونی ایده‌آلیسم آلمانی است تفسیرهای متنوعی در میان فلاسفه آلمان به خود دیده است. کانت با فرض شی فی نفسه، آگاهی را تکه تکه و در قامت سه نقد خود ارائه داد. بعد از او راینهولت و شولتسه ... بیشتر

نسبت میان تفکر تأملی و سیاست در اندیشه مارتین هایدگر

حسین روحانی؛ سیدجواد میری

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 682-708

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48595.3022

چکیده

سخنی به گزاف نرفته است اگر گفته شود که مارتین هایدگر یکی از شاخص‌ترین متفکران قرن بیستم است که تاریخ 2500 ساله غرب را به مثابه تجلیگاه سوبژکتیویسم و عقلانیت تکنولوژیک به مهمیز نقد می‌کشد و وجهه همت خویش ... بیشتر

نقش محوری زمان در تفسیر اونتولوژیک هایدگر از فلسفه کانت

علی آقایی پور؛ محمود صوفیانی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 709-740

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47501.2944

چکیده

زمان در تفسیر اونتولوژیک هایدگر از کانت چه نقش و جایگاهی دارد؟ تفسیر هایدگر از فلسفه کانت، تفسیری بحث برانگیز و متفاوت از جریان تفسیرهای معمول از فلسفه او است. هایدگر در پرتوی فهم معنای وجود به تفسیر ... بیشتر

ذهنی بودن زیبایی شناسی نزد کانت

احمدرضا معتمدی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 741-763

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.48544.3021

چکیده

کانت، زیبایی‌شناسی را در حکم ذوق منحصر می‌کند. قوه حاکمه، داوری زشت و زیبا را در نسبت با خوشایندی از صورت عین خارجی صادر می‌کند. وی حکم زیبا‌شناختی را نیز چون حکم شناختی، یک حکم پیشینی تلقی می‌کند و ... بیشتر کانت، زیبایی‌شناسی را در حکم ذوق منحصر می‌کند. قوه حاکمه، داوری زشت و زیبا را در نسبت با خوشایندی از صورت عین خارجی صادر می‌کند. وی حکم زیبا‌شناختی را نیز چون حکم شناختی، یک حکم پیشینی تلقی می‌کند و آنرا ذیل مقولات ماتقدم ذهنی «کمیت»، «کیفیت»، «نسبت» و «جهت» درج می‌کند. با این رویکرد، حکم زیبا‌شناختی در عین اینکه حکم «شخصی» است، باید طبق الزام پیشینی کمیت، از «کلیت» و اعتبار عمومی نیز برخوردار باشد و در همان صورت «غایت‌مند»ی‌اش، به دلیل درج در مقوله پیشینی «نسبت» باید فاقد «غایت» باشد. همچنین مقوله ماتقدم کیفیت، حکم ذوق را ملزم به عدم تعلق می‌نماید؛ بدین الزام، در فرایند صدور حکم زیبا‌شناختی هیچ علاقه مفهومی نباید دخیل باشد، حال آنکه قوه متخیله با همه امکانات مصوره‌اش صرفاً می‌تواند در بازی آزاد، به تحریض قوه فاهمه بپردازد و بدون مفهوم‌سازی آن به تنهایی نمی‌تواند حکم کلی صادر کند. این نوشتار درصدد تبیین آن‌ است که کانت در نقد قوه حاکمه، علیرغم توفیق در برقراری نسبت میان ساحت ضروری طبیعت (نقد عقل نظری) و سپهر آزادی اخلاقی (نقد عقل عملی)، نه تنها در ژرفنای ذهنی‌گروی و موضوعیت نفسانی(subjectivity) درغلطیده است، بلکه تعارضات و ناسازگاری‌هایی را نیز بر زیبایی‌شناسی خود تحمیل کرده است، که در جای خود قابل نقد و بررسی است.

استعاره مفهومی سلول برای اخلاق

عبداله صلواتی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 764-787

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47331.2928

چکیده

استعاره‌ها در رویکرد جدید به دلیل ظرفیت‌های درونی‌ همانند برجسته‌سازی و تنوع نگاشت‌ها از حوزه‌های منبع، امکان فهم اخلاقی و زیست اخلاقی بهتری را برای ما فراهم می‌کنند. به تعبیر برخی، استعاره‌ها ... بیشتر استعاره‌ها در رویکرد جدید به دلیل ظرفیت‌های درونی‌ همانند برجسته‌سازی و تنوع نگاشت‌ها از حوزه‌های منبع، امکان فهم اخلاقی و زیست اخلاقی بهتری را برای ما فراهم می‌کنند. به تعبیر برخی، استعاره‌ها نه منحصر در استعاره‌های متعارف هستند و نه صرفاً امر شناختی، بلکه ما برای تفکر عمیق و ملاحظات فرهنگی سنجیده، نیازمند استعاره‌های پیچیده و نامتعارف هستیم. از سویی دیگر، سلول‌های بنیادی ویژگی‌های فوق‌العاده‌ای برای حوزة منبع در استعارة نامتعارف و پیچیدة اخلاقی دارند. از این‌رو، نگارنده، از استعارة مفهومی سلول برای اخلاق بهره برده است. پرسش اساسی این جُستار این است: استعارة مفهومی سلول در اخلاق چه زوایایی از اخلاق را برای ما برجسته می‌کند؟ دستاوردهای این پژوهش به این قرار است: 1. استعارة مفهومی سلول برای اخلاق، برخلاف اکثر استعاره‌های اخلاقی که استعاره‌های ساده و متداولی هستند و طبیعتاً قدرت کمتری برای زیست اخلاقی دارند، استعاره‌ای پرتوان، نامتعارف و پیچیده‌ای است که بخوبی می‌تواند از عهده تحلیل مراتب اخلاق برآید؛ 2. استعارة یادشده در اخلاق، پدیدارهای اخلاقی شکل گرفته و تمایزیافته در محیط دین و عرفان را به رسمیت می‌شناسد؛ 3. در پرتو استعارة سلولی اخلاق، تفاوت عملکرد اخلاقی در موقعیت‌ها و کنشگران اخلاقی مختلف بهتر تبیین می‌شود؛ 4. این استعاره، برخلاف دیگر استعاره‌ها، آیدوس اخلاق را برجسته می‌کند نه یک ویژگی یا چند ویژگی اخلاقی را.

تبیین نظریه امر الهی رابرت آدامز و اشاعره در حوزه اخلاق

عبدالله اسدی؛ احمد حسین فلاحی؛ ید اله دادجو؛ محمود شیخ الاسلامی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 788-810

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47863.2958

چکیده

در این مقاله مبانی نظری و دیدگاه‌های اشاعره و رابرت آدامز در ذیل نظریه امر الهی و در حوزه اخلاق به تفکیک بررسی شده است. از منظر رابرت آدامز موضع‌گیری در رابطه با اخلاق در دو محور «معنای خوبی» و «معنای ... بیشتر

بررسی تطبیقی کیفیت علم پیشین الهی و نحوه وقوع تجدّد در آن از دیدگاه ملاصدرا، ابوالحسن شعرانی و سید محمد کاظم عصار

جلیل جلیلی؛ طاهر کریم زاده

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 811-833

https://doi.org/10.22034/jpiut.2022.49707.3097

چکیده

کیفیت علم پیشین خداوند و چگونگی وقوع تغییر و تبدیل در آن از دیدگاه ملاصدرا، شعرانی و عصار موضوع نوشتار حاضر است. در این پژوهش که به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی نگاشته شده است، ابتدا دیدگاه ملاصدرا درباره ... بیشتر

تحلیل و نقد تبیین ابن‌سینا در حصر اقسام حکمت نظری به سه گرایش

قدرت الله قربانی؛ روح الله سوری؛ سجاد دلیر

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 834-855

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47902.2966

چکیده

مهمترین مساله در تقسیم‌بندی انواع حکمت -یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در فلسفه اسلامی-، دلیلی است که حکمای اسلامی بویژه ابن‌سینا برای حصر اقسام حکمت نظری اقامه کرده‌اند. دلیل حصر اقسام حکمت نظری، با یک ... بیشتر مهمترین مساله در تقسیم‌بندی انواع حکمت -یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در فلسفه اسلامی-، دلیلی است که حکمای اسلامی بویژه ابن‌سینا برای حصر اقسام حکمت نظری اقامه کرده‌اند. دلیل حصر اقسام حکمت نظری، با یک تقسیم ثنایی دائر بین نفی و اثبات، اقسام را به چهار قسم (که البته قسم چهارم آن محال است) تقسیم می‌کند. این حصر عقلی، اموری که به اراده و اختیار انسان نمی‌باشد یعنی حکمت نظری را به اموری تقسیم می‌کند که: تصور آنها بطور ذهنی و خارجی بی‌نیاز از ماده است که اصطلاحا فلسفه اولی است، یا در ذهن بی‌نیاز از ماده است ولی در خارج محتاج به ماده است که این قسم هم ریاضیات است و یا اموری هستند که چه در ذهن و چه در خارج محتاج به ماده هستند که این قسم را طبیعیات می‌نامند. قسم چهارمی هم در تقسیم قابل فرض است که در ذهن محتاج به ماده باشد ولی در خارج غیرمحتاج به ماده که این قسم صرف یک فرض است و تحقق خارجی ندارد. در این مقاله نشان داده خواهد شد که این حصر موارد نقض متعددی داشته و قابل دفاع نیست. برخی از علوم مانند علم منطق، که از نظر این فلاسفه از اقسام علوم نظری هم هست خارج از این حصر بوده و این حصر معقولات ثانیه منطقی را پوشش نمی‌دهد. همچنین الهیات بالمعنی الاخص و مجردات مثالی نیز با تقسیم فوق قابل تبیین نخواهند بود.

بررسی تطبیقی مبانی نظری اشاعره و حکمت متعالیه در مورد خلق از عدم

حسین وهاب‌پور؛ سید ابراهیم آقازاده؛ توکل کوهی گیگلو

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 856-879

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.46975.2904

چکیده

از دیرباز چگونگی آفرینش و به تبع آن، نظریۀ «خلق ‌از عدم» یکی از چالش‌های اساسی میان فیلسوفان و متکلمان اسلامی است. تفسیرها و تبیین‌های متعدد در این خصوص، بیشتر در شکل تقابل میان حدوث و قدم مورد ... بیشتر

تبیین، تحلیل و سنجش صورت نوعی در فلسفه ابن‌سینا و سهروردی

حسین فلسفی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 880-902

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48315.3004

چکیده

صورت نوعی چیست؟ و آیا آن جوهر است یا عرض؟ یکی از پرسش‌های اساسی فلسفه‌های باستان و اسلامی است و پاسخ به آن، یکی از مهم‌ترین و اولین دغدغه‌های فیلسوفان بوده و هست. در میان فیلسوفان دیدگاه ابن‌سینا (به ... بیشتر

بررسی تطبیقی مفهوم خدا در کتاب اثولوجیا و رسائل فلسفی کندی

حسن عباسی حسین آبادی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 903-926

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.45405.2788

چکیده

خدای فلسفی با مفاهیم و اصطلاحات فلسفی مانند «وجود»، «علت»، «فعل محض» تبیین می‌شود که در اثولوجیا علاوه ‌بر آنها از «واحد محض»، و «نور» و «نااندیشیده بودن» نیز سخن گفته ... بیشتر

فرشتگان و الهیات نجات در کتاب مقدس: رویکرد تفسیری آگوستین قدیس

علی مرادی؛ سحر کاوندی

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 927-951

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47204.2924

چکیده

فرشتگان در کتاب مقدس و به تبع آن در آموزه نجات، نقشی محوری برای آگوستین ایفا می‌کنند. او در آثارش در پی طراحی بنایی برای تبیین جایگاه وجودشناختی فرشتگان است تا آنها را عناصر مهم الهیات نجات معرفی کند. ... بیشتر فرشتگان در کتاب مقدس و به تبع آن در آموزه نجات، نقشی محوری برای آگوستین ایفا می‌کنند. او در آثارش در پی طراحی بنایی برای تبیین جایگاه وجودشناختی فرشتگان است تا آنها را عناصر مهم الهیات نجات معرفی کند. باور به فرشتگان به عنوان یاوران ِ‌مسیح، و شخص مسیح به عنوان عامل نجات، باعث شکل‌گیری سوالی اساسی در اندیشه آگوستین شده است که چگونه می‌توان نقش کارکردی فرشتگان در فرآیند نجات را در بستر کتاب مقدس با توجه به جایگاه مسیح به عنوان ناجی بشریت جمع و تفسیر کرد. نویسندگان معتقدند که آگوستین برای حل این معضل در سه مرحله به تفسیر کتاب مقدس می‌پردازد: اولاً تفسیری نوین از خدانمودهای کتاب‌مقدس ارائه می‌دهد تا هم تجسد را رنگی دیگر دهد، و هم جایگاه برتر مسیح نسبت به فرشتگان را حفظ کند؛ ثانیاً نقش میانجیگری فرشتگان برای نجات را با توجه به شأنِ نجات بخشیِ مسیح شرح ‌می‌دهد و ثالثاً به طرح نظام نبرد معنوی می‌پردازد. با این حال بر اساس بررسی‌های انجام‌پذیرفته معلوم می‌شود او در این هدف توفیقی بدست نمی‌آورد. در این پژوهش برآنیم تا مبانی الهیات نجات را با توجه به نقش فرشتگان دراندیشه آگوستین و چگونگی جمع شدن آن با جایگاه نجات بخشیِ‌مسیح، با تکیه بر آثاری همچون شروح و تفاسیر سفر پیدایش، درباره تثلیث مقدس، شروح بر مزامیر و شهر خدا و دیگر آثار او با روش تفسیری - تحلیلی مورد بررسی قرار دهیم.

جزئی و کلی در آثار افلاطون

امیرحسین ساکت

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 952-973

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.48161.2995

چکیده

از دیرباز مُثُل افلاطونی را ذواتی کلی و در برابر اشیاء جزئی شمرده‌اند، اما تحلیل اصطلاحات یونانی خلاف این عقیده را نشان می‌دهد. افلاطون کلماتی معادل «کلی» و «جزئی» ندارد، بلکه از «کل» ... بیشتر از دیرباز مُثُل افلاطونی را ذواتی کلی و در برابر اشیاء جزئی شمرده‌اند، اما تحلیل اصطلاحات یونانی خلاف این عقیده را نشان می‌دهد. افلاطون کلماتی معادل «کلی» و «جزئی» ندارد، بلکه از «کل» و «جزء» استفاده می‌کند که اشتباهاً آنها را «کلی» و «جزئی» معنا می‌کنند. این اصطلاحات در آثار دورۀ میانی و مشخصاً در محاورات پارمنیدس و تئایتتوس و سوفسطایی طرح شده و با مسألۀ مُثُل ارتباط دارد. به عقیدۀ افلاطون مثال واحد و بسیط است، اما اشکالاتی که در پارمنیدس به این فرض وارد می‌شود، تقریر مجدد آن را لازم می‌آورد. برای رفع این اشکال از مفهوم «کل» استفاده می‌شود که در مرتبه‌ای میان واحد و کثیر قرار دارد. هیچ‌چیز به غیر از «واحد» مطلقاً واحد نیست و هرچیز دیگر لزوماً اجزائی دارد. با این حال، مثال به یک معنا واحد است، زیرا اگرچه متشکل از اجزاء است، به آنها تقسیم نمی‌پذیرد و مستقل از آنها است. این قسم وحدت که در مرتبه‌ای پایین‌تر از واحد مطلق و بالاتر از اشیاء کثیر قرار دارد، کل نامیده می‌شود و به مُثُل تعلق دارد. هر مثال یک کل است و پس از «واحد» از بیشترین وحدت ممکن برخوردار است. بنابراین «کلیت» تقریباً مترادف با وحدت یا نوعی وحدت ثانوی است. کلیت به مُثُل اختصاص ندارد و افراد نیز از آن بهره‌ای می‌برند. کلیت همانند وحدت شرط وجود است و هر موجودی فقط تا آنجا که کلیت دارد، موجود است. اشیاء کائن و فاسد نیز با شرکت در مُثُل از کلیت آنها بهره‌مند می‌شوند و تا آنجا که «کل» باشند، موجودند.

گنگ بودن ارجاع و تعهد هستی‌شناختی در فلسفه کواین

امیر حاجی زاده

دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، ، صفحه 974-996

https://doi.org/10.22034/jpiut.2021.47950.2970

چکیده

در این مقاله به رابطة کل‌گرایی کواین و مسائل هستی‌شناختی پرداخته می‌شود. مسئله این است که تجربه‌گرایی در مقابل هویات مشاهده ناپذیر علمی چه موضعی می‌توان اتخاذ کند. در ابتدا نقد کواین به راه‌حل کارناپ، ... بیشتر

دوره 18 (1403)

دوره 17 (1402)

دوره 16 (1401)

دوره 15 (1400)

دوره 14 (1399)

دوره 13 (1398)

دوره 12 (1397)

دوره 11 (1396)

دوره 10 (1395)

دوره 9 (1394)

دوره 8 (1393)

دوره 7 (1392)

دوره 6 (1391)

دوره 5 (1390)

دوره 4 (1389)

دوره 3 (1388)

دوره 2 (1387)

دوره 1 (1386)

موضوعات = فلسفه

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده