دوره 18 (1403)
دوره 17 (1402)
دوره 16 (1401)
دوره 15 (1400)
دوره 14 (1399)
دوره 13 (1398)
دوره 12 (1397)
دوره 11 (1396)
دوره 10 (1395)
دوره 9 (1394)
دوره 8 (1393)
دوره 7 (1392)
دوره 6 (1391)
دوره 5 (1390)
دوره 4 (1389)
دوره 3 (1388)
دوره 2 (1387)
دوره 1 (1386)
دوره و شماره: دوره 15، شماره 37، مقالات، دی 1400، صفحه 1-1074 (ویژه نامه تعامل علوم و فلسفه (به زبان فارسی))
تعداد مقالات: 44
احیاء توجّه فیزیکدانان به فلسفه در دهه‌های اخیر
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 5-19
چکیده
از قدیم تا شروع علم جدید فلسفه بر علوم حاکم بود؛ اما پس از تکون علم جدید کم‌کم مکاتب تجربه‌گرا که فقط برای یافته‌های ناشی از حواس ارزش قائل بودند، حاکم شدند. به دنبال آن، با ظهور پوزیتیویسم در نیمۀ اول ... بیشتر
نقش و اهمیت متافیزیک برای علم
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 20-41
چکیده
در مقالۀ حاضر ابتدا به بررسی دلایل مخالفت با متافیزیک می‌پردازیم. قصد داریم ضمن بررسی این دلایل به موضعی مناسب در قبال جایگاه و نقش و اهمیت متافیزیک برسیم. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ مسئلۀ قدیمی نسبت ... بیشتر
نسبیت عام و فلسفه
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 42-69
چکیده
آیا فلسفه برای فیزیک مفید است؟ پاسخ بسیاری از فیزیکدانان و فلاسفه مثبت است؛ اما هستند کسانی که مفید بودن فلسفه برای علم را به چالش می‌کشند. سه اعتراض عمده را می‌توان در خط‌فکری این دسته تشخیص داد: 1. ... بیشتر
آیا تکامل، چندجهانی و ابتدا نداشتن کیهان محصول علم جدید هستند؟
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 70-99
چکیده
شناخت بیشتر طبیعت در دو قرن اخیر و پیشرفت‌های چشمگیر علم و تکنولوژی موجب بوجود آمدن ایده‌ها و رویکردهای جذاب و جدیدی شده است که منتسب به علم معاصر شناخته میشود. ایده‌هایی نظیر تکامل در زیستشناسی، ... بیشتر
رهیافت‌های فلسفی هایزنبرگ در شکل گیری مکانیک کوانتومی با تعبیر کپنهاگی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 100-130
چکیده
هدف از این مقاله صورت‌بندی رهیافت‌های فلسفی هایزنبرگ در خلال شکل گیری مکانیک کوانتومی با تعبیرکپنهاگی است. پرسش اصلی مقاله این است که آیا می‌توان رهیافت‌هایی فلسفی را در فرآیند شکل گیری مکانیک‌کوانتومی ... بیشتر
نظریه اساس در بوته نقد؛ فیزیک- فلسفه جدید اشیاء را چگونه به تصویر می‌کشند؟
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 131-152
چکیده
اینکه آیا اشیاء دارای جوهری هستند یا خیر، همواره موردنظر فیلسوفان بوده است. اساس‌گرایی یکی از نظریههای شناخته شده در متافیزیک تحلیلی معاصر است؛ جریانی که تلاش دارد پس از تبعید فلسفه از ساحت علم، ... بیشتر
تأمل در سرشت پزشکی: ضرورت‌ها، رویکردها و چالش‌ها
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 153-177
چکیده
با گذر از نیمه قرن بیستم میلادی وقایعی رخ داد و پدیده‌هایی برآمد که در مجموع آنها را «بحران پزشکی» خواندند. این بحران سبب شد فلسفه که از نیمۀ قرن نوزدهم از پزشکی منتزع شده بود مجالی برای حضور مجدد ... بیشتر
تحلیل علّیت در برخی مباحث فلسفه زیستشناسی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 178-215
چکیده
علیرغم همه‌ی تردیدهای وجودشناختی درباره‌ی علیت، هنوز یکی از مهمترین ارکان هر نظریه‌ی فلسفی، مبحث علیت است که بایستی نظریه تکلیف خود را با آن روشن کند. فلسفه‌ی زیستشناسی به مثابه‌ی حیطه‌ای از ... بیشتر
ارزیابی انتقادی تقلیلگرایی در مدلهای وحدت علم نیگل و اپنهایم-پاتنم
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 216-241
چکیده
وحدت یا عدم وحدت علم یکی از مسائل مهم فلسفی در قرن بیستم بوده‌‌است. یکی از مهمترین پاسخ‌‌ها به مسئله وحدت علم از سوی تقلیل‌‌گرایان پیشنهاد شده‌‌است. مقاله پیش‌‌رو بر دو نمونه برجسته از چنین رویکردهایی ... بیشتر
علم و سنت: به سمت یک جامعه علمی کثرت‌گرا
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 242-270
چکیده
ون‌فراسن با مطرح کردن استدلال گروه بد، نقدی مهم به استنتاج به قصد بهترین تبیین وارد کرده و واقع‌گرایی علمی را با چالش مواجه ساخته است. گذشته از واقع‌گرایی علمی و با توجه به اتکای روش‌های علمی امروز ... بیشتر
نئوداروینیسم؛ طبیعت‌گرایی در برابر شواهد تجربی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 271-301
چکیده
در این مقاله پس از تبیین محتوای نظریه تکامل از زمان داروین تا شکلگیری سنتز مدرن یا نئوداروینیسم به ابعاد و دلالت‌های فلسفی-الهیاتی آن پرداخته میشود. به طور ویژه خوانش نئوداروینیستی از تکامل برای ... بیشتر
جایگاه نگرش الهیاتی و نظریۀ تکاملی در اندیشۀ جان دیویی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 302-325
چکیده
جان دیویی قصد داشت تا بر اساس نظریۀ تکاملی داروین، نحوۀ نگرش ما را نسبت به جهان پیرامونمان متحول سازد. او در روزهای پیشامدرن برای رسیدن به وعدۀ مدرنیته که همانا ترقی و پیشرفت در تمام زمینه‌ها بود تلاش ... بیشتر
بررسی سرشت آگاهی در خلال تفسیرهای هایدگر از فوسیس و پسوخه و انتقادهای وی از علم‌گرایی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 326-347
چکیده
هایدگر با بازتعریف فوسیس(φυσις) و پسوخه(Ψυχη) ارسطویی در مقام انتقاد از علم تجربی (Science) و علم‌گرایی(Scientism) برمی‌آید که بر تمام ساحات زندگی انسان و از جمله فلسفه سایه افکنده بود. از ... بیشتر
رهیافتی هایدگری به طرح بدن‌مندی و مسئلۀ تقویم در علوم شناختی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 348-374
چکیده
در این مقاله به بحث درباره چگونگی نقش‌آفرینی بدن در شناسایی می‌پردازیم. بدین منظور، دو رویکرد تقویمی و علّی در علوم شناختی مطرح میشود. این بحث معضلاتی را به پیش کشیده است، ازجمله اینکه هر دو رویکرد، ... بیشتر
مطالعه و بررسی معناشناسی از منظر زبانشناسی با رویکرد فلسفی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 375-396
چکیده
معنا بر آنچه که یک زبان در مورد جهانی -که ما در آن زندگی می‌کنیم- و یا هر گونه جهان احتمالی و خیالی -که در موردش توصیف می‌کند-، اشاره دارد. مطالعه و بررسی معنا(meaning) و زوایای مختلف آن معناشناسی(semantics) نامیده ... بیشتر
مهارت تفکر انتقادی در ادبیات کودک
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 397-417
چکیده
داستان نقش حیاتی در شکلگیری مهارت‌‌های تفکر انتقادی دارد. هدف از پژوهش حاضر، کشف امکانات بالقوه داستان‌‌های معمولی در تقویت و شکلگیری مهارت‌‌های تفکر انتقادی در کودکان است. در این پژوهش با ... بیشتر
واکاوی مبانی هستیشناختی تقابل مکان و فضا در معماری عصر مدرن
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 418-449
چکیده
مکان بنیادیترین مفهوم در معماری و شناخت ماهیت مکان از ضروریات امر طراحی معماری است و از آنجاکه طی دوره مدرن با تغییراتی در فهم معنای مکان مواجهیم و این تغییرات بر طراحیهای دوران مدرن و پس از ... بیشتر
گفتمان بصری پست مدرنیستی در آرای لیواتار با نگاهی به آثار دوشان
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 450-468
چکیده
جریان اندیشه پست‌مدرنیستی در اواسط قرن بیستم جوانه زده و تا به امروز رشد کرده و تکامل یافته است. ژان فرانسوا لیوتار (98-1925) فیلسوف فرانسوی نوعی حساسیت بصری پست‌مدرنیستی را در برابر حساسیت گفتاری مدرنیستی ... بیشتر
موریس بلانشو و مسأله زمان؛ بر اساس واکاوی رمان توما، ظلمت
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 469-494
چکیده
مسأله نسبت میان زمان و ادبیات از دیرباز مورد توجه و موضوع بحث متفکران مختلف بوده است. یکی از نویسندگانی که می‌توان این نسبت را از حیث فلسفی در آثار داستانی او جستجو کرد، داستان‌نویس، منتقد و متفکر معاصر ... بیشتر
" صنعت فرهنگ" آدورنو و نسبت آن با موسیقی معاصر ایرانی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 495-521
چکیده
ریشه تفکرات آدورنو را می‌توان در اعتقاد وی به نابودسازی آن دسته از ایده‌های فلسفی دانست که به‌دنبال ایجاد کلیات تغییرناپذیری در قالب نظام‌های فلسفی منجمد و متقن‌شده هستند. به عبارت دیگر، وی به‌دنبال ... بیشتر
تلویزیون به مثابه شاعر، در بوته نقد افلاطونی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 522-545
چکیده
نزاع افلاطون با شاعران و حکم به اخراج آنها از مدینه فاضله را از مطالعه جمهوری به‌خوبی می‌توان دریافت. او در کتاب سوم جمهوری به تعیین بایدها و نبایدها در خصوص شعر می‌پردازد و تعیین می‌کند که چه اشعاری ... بیشتر
زیباشناسی گردشگری بر اساس نگرش کانت به طبیعت در نقد قوه حکم
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 546-579
چکیده
هدف مقاله مطالعه نگرش کانت به طبیعت در نقد سوم بر اساسِ مولفه‌های گرایش گردشگری طبیعی است. قصد این است با روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ دهیم: چگونه و براساس چه مولفه‌هایی می‌توان از نقد سوم کانت ... بیشتر
خاستگاه زیست‌شناختی انسان‌شناسی فلسفی هلموت پلسنر
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 580-606
چکیده
استعاره‌ها در رویکرد جدید به دلیل ظرفیت‌های درونی همانند برجسته‌سازی و تنوع نگاشت‌ها از حوزه‌های منبع، امکان فهم اخلاقی و زیست اخلاقی بهتری را برای ما فراهم می‌کنند. به تعبیر برخی، استعاره‌ها ... بیشتر
آگاهی پدیداری، چالشی برای فیزیکالیسم
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 607-626
چکیده
موفقیت انکارناپذیر علم عصب‌شناسی در توضیح حالات روانی انسان که در گذشته بر اساس مفاهیم فراطبیعی تبیین می‌شدند، بسیاری از دانشمندان و فیلسوفان عصر جدید را به دفاع از روش‌های فیزیکالیستی در توضیح ... بیشتر
روبسپیر- کانت: بررسی نسبت آزادی مطلق و ترور با فلسفه اخلاق کانت بر اساس پدیدارشناسی روح هگل
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 627-653
چکیده
هگل در کتاب پدیدارشناسی روح ساختار دیالکتیکی تاریخ آگاهی انسان اروپایی را به تصویر کشیده است. او در تمام گذارهای آگاهی به برآیند‌های مختلف، ضرورت و نسبتی دیالکتیکی تشخیص داده است و آن را در تمامی ساحات ... بیشتر
تکوین آگاهی و خودآگاهی در وضع سیاسی؛ بر اساس آموزه دانش و بنیاد حق طبیعی فیشته
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 654-681
چکیده
آگاهی که یکی از مسائل کانونی ایده‌آلیسم آلمانی است تفسیرهای متنوعی در میان فلاسفه آلمان به خود دیده است. کانت با فرض شی فی نفسه، آگاهی را تکه تکه و در قامت سه نقد خود ارائه داد. بعد از او راینهولت و شولتسه ... بیشتر
نسبت میان تفکر تأملی و سیاست در اندیشه مارتین هایدگر
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 682-708
چکیده
سخنی به گزاف نرفته است اگر گفته شود که مارتین هایدگر یکی از شاخص‌ترین متفکران قرن بیستم است که تاریخ 2500 ساله غرب را به مثابه تجلیگاه سوبژکتیویسم و عقلانیت تکنولوژیک به مهمیز نقد می‌کشد و وجهه همت خویش ... بیشتر
نقش محوری زمان در تفسیر اونتولوژیک هایدگر از فلسفه کانت
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 709-740
چکیده
زمان در تفسیر اونتولوژیک هایدگر از کانت چه نقش و جایگاهی دارد؟ تفسیر هایدگر از فلسفه کانت، تفسیری بحث برانگیز و متفاوت از جریان تفسیرهای معمول از فلسفه او است. هایدگر در پرتوی فهم معنای وجود به تفسیر ... بیشتر
ذهنی بودن زیبایی شناسی نزد کانت
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 741-763
چکیده
کانت، زیبایی‌شناسی را در حکم ذوق منحصر می‌کند. قوه حاکمه، داوری زشت و زیبا را در نسبت با خوشایندی از صورت عین خارجی صادر می‌کند. وی حکم زیبا‌شناختی را نیز چون حکم شناختی، یک حکم پیشینی تلقی می‌کند و ... بیشتر
استعاره مفهومی سلول برای اخلاق
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 764-787
چکیده
استعاره‌ها در رویکرد جدید به دلیل ظرفیت‌های درونی همانند برجسته‌سازی و تنوع نگاشت‌ها از حوزه‌های منبع، امکان فهم اخلاقی و زیست اخلاقی بهتری را برای ما فراهم می‌کنند. به تعبیر برخی، استعاره‌ها ... بیشتر
تبیین نظریه امر الهی رابرت آدامز و اشاعره در حوزه اخلاق
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 788-810
چکیده
در این مقاله مبانی نظری و دیدگاه‌های اشاعره و رابرت آدامز در ذیل نظریه امر الهی و در حوزه اخلاق به تفکیک بررسی شده است. از منظر رابرت آدامز موضع‌گیری در رابطه با اخلاق در دو محور «معنای خوبی» و «معنای ... بیشتر
بررسی تطبیقی کیفیت علم پیشین الهی و نحوه وقوع تجدّد در آن از دیدگاه ملاصدرا، ابوالحسن شعرانی و سید محمد کاظم عصار
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 811-833
چکیده
کیفیت علم پیشین خداوند و چگونگی وقوع تغییر و تبدیل در آن از دیدگاه ملاصدرا، شعرانی و عصار موضوع نوشتار حاضر است. در این پژوهش که به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی نگاشته شده است، ابتدا دیدگاه ملاصدرا درباره ... بیشتر
تحلیل و نقد تبیین ابن‌سینا در حصر اقسام حکمت نظری به سه گرایش
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 834-855
چکیده
مهمترین مساله در تقسیم‌بندی انواع حکمت -یکی از مهمترین مباحث مطرح در فلسفه اسلامی-، دلیلی است که حکمای اسلامی بویژه ابن‌سینا برای حصر اقسام حکمت نظری اقامه کرده‌اند. دلیل حصر اقسام حکمت نظری، با یک ... بیشتر
بررسی تطبیقی مبانی نظری اشاعره و حکمت متعالیه در مورد خلق از عدم
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 856-879
چکیده
از دیرباز چگونگی آفرینش و به تبع آن، نظریۀ «خلق از عدم» یکی از چالش‌های اساسی میان فیلسوفان و متکلمان اسلامی است. تفسیرها و تبیین‌های متعدد در این خصوص، بیشتر در شکل تقابل میان حدوث و قدم مورد ... بیشتر
تبیین، تحلیل و سنجش صورت نوعی در فلسفه ابن‌سینا و سهروردی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 880-902
چکیده
صورت نوعی چیست؟ و آیا آن جوهر است یا عرض؟ یکی از پرسش‌های اساسی فلسفه‌های باستان و اسلامی است و پاسخ به آن، یکی از مهمترین و اولین دغدغه‌های فیلسوفان بوده و هست. در میان فیلسوفان دیدگاه ابن‌سینا (به ... بیشتر
بررسی تطبیقی مفهوم خدا در کتاب اثولوجیا و رسائل فلسفی کندی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 903-926
چکیده
خدای فلسفی با مفاهیم و اصطلاحات فلسفی مانند «وجود»، «علت»، «فعل محض» تبیین میشود که در اثولوجیا علاوه بر آنها از «واحد محض»، و «نور» و «نااندیشیده بودن» نیز سخن گفته ... بیشتر
فرشتگان و الهیات نجات در کتاب مقدس: رویکرد تفسیری آگوستین قدیس
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 927-951
چکیده
فرشتگان در کتاب مقدس و به تبع آن در آموزه نجات، نقشی محوری برای آگوستین ایفا می‌کنند. او در آثارش در پی طراحی بنایی برای تبیین جایگاه وجودشناختی فرشتگان است تا آنها را عناصر مهم الهیات نجات معرفی کند. ... بیشتر
جزئی و کلی در آثار افلاطون
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 952-973
چکیده
از دیرباز مُثُل افلاطونی را ذواتی کلی و در برابر اشیاء جزئی شمرده‌اند، اما تحلیل اصطلاحات یونانی خلاف این عقیده را نشان میدهد. افلاطون کلماتی معادل «کلی» و «جزئی» ندارد، بلکه از «کل» ... بیشتر
گنگ بودن ارجاع و تعهد هستیشناختی در فلسفه کواین
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 974-996
چکیده
در این مقاله به رابطة کل‌گرایی کواین و مسائل هستیشناختی پرداخته میشود. مسئله این است که تجربه‌گرایی در مقابل هویات مشاهده ناپذیر علمی چه موضعی می‌توان اتخاذ کند. در ابتدا نقد کواین به راه‌حل کارناپ، ... بیشتر
قصدیت در فراسوی ایده‌آلیسم و رئالیسم
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 997-1026
چکیده
عزیمت‌گاه هوسرل برای برچیدن دوگانگی(سوبژه و ابژه) مندرج در سرشت سنت متافیزیک غرب ساختار استعلایی آگاهی است. از این‌رو بنای ذاتی آگاهی قصدیت است. قصدیت فعل آگاهی و عملی عینیت‌ساز است؛ یعنی با توسل به‌مراحل ... بیشتر
تعین ناقص و واقع‌گرایی ساختاری وجودی
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 1027-1051
چکیده
تعین ناقص یکی از مهمترین برهان‌ها علیه واقع‌گرایی علمی است، بنابراین واقع‌گرایان برای داشتن موضعی معقول باید به نحو مناسبی به آن پاسخ دهند. تعین ناقص خود بر دو نوع است، تعین ناقص کل‌گرا و تعین ناقص ... بیشتر
از انگاره خدا در مابعدالطبیعه کلاسیک تا طرح جایگزین نیچه
دوره 15، شماره 37 ، دی 1400، صفحه 1052-1074
چکیده
نیچه معتقد بود اهل مابعدالطبیعه، باورهای خود را راستین پنداشته و برای پندارهای خود حقیقتی عینی قائل‌اند. نیچه مدعی است همة ارزش‌ها و باورهای آدمی از جمله باور به خدا، از چشم‌انداز خواست قدرت و به‌منظور ... بیشتر